《御製增訂清文鑑》
《御製增訂清文鑑・卷一・天部》摘錄
《御製增訂清文鑑・卷三十一・獸部》摘錄
《聊齊志異》
〈聶小倩〉一
〈聶小倩〉二
〈聶小倩〉三
〈聶小倩〉四
〈聶小倩〉五
〈聶小倩〉六（未完）
滿文《元史》
《元史》一 成吉思汗先世
《元史》二
木華黎事跡摘錄
《三國志演義》 ilan gurun i bithe
〈出師表〉
滿文《資治通鑑綱目》
聶政刺殺俠累
齊侯封即墨大夫、烹阿大夫
圍魏救趙之桂陵之戰
馬陵之戰
鴻門宴
陳平歸漢
雜錄
太宗文皇帝大破明師於松山之戰
平定朔漠方略
《職貢圖》摘錄（大西洋國夷僧女尼、荷蘭國夷人、英吉利國夷人、法蘭西國夷人、日本國夷人）
《左傳・鄭伯克段于鄢》
岫巖八旗學堂教材《滿漢會話》
《滿語故事譯粹・小白兔與小黑兔》
滿文版〈出師表〉
滿文版，摘自滿文版《三國演義》（滿文名三國志，ilan gurun i bithe）
cooha tucire biyoo bithe 出師表
臣亮言，
nenehe han fukjin doro ilibume dulin ojoro onggolo, 先帝創業未半，
aldasi beye urihe 而中道崩殂。
te abkai fejergi ilan ubu ohobi, 今天下三分，
i jeo i ba wasifi mohohobi, 益州疲敝，
ere yargiyan i taksire gukure olhocuka ucuri kai. 此誠危急存亡之秋也。
hanciki ambasa dorgi weile be heolederakū, 然侍衞之臣，不懈於內，
tondo mujilengge saisa beye be tulergi de waliyarangge, 忠志之士，忘身於外者，
gemu nenehe han i gosiha kesi be amcame 蓋追先帝之殊遇，
han de karu baili isiburangge kai. 欲報之於陛下也。
han enduringge genggiyen be neifi, 誠宜開張聖聽，
nenehe han i werihe erdemu be eldembume 以光先帝遺德，
mujilengge mergesei gūnin be neime amba obuci acambi. 恢宏志士之氣，
beye be gocifi nememe jurgan be ufarabume tondoi tafulara be sici ojorakū, 不宜妄自菲薄，引喻失義，以塞忠諫之路也。
gung ni dorgi han yamun i dorgi ambasa sain be wesimbure, ehe be weile ararangge encu oci ojorakū. 宮中府中，俱為一體，陟罰臧否，不宜異同。
aikabade fafun be dabara jalingga koimali bicibe tondo sain bicibe, 若有作姦犯科，及為忠善者，
io sy hafan de benefi šangnabume weile arabume, 宜付有司，論其刑賞，
han i necin neigen dasan be sabubuci acambi. 以昭陛下平明之治，
cisui haršame dorgi tulergi dasan be encu obuci ojorakū. 不宜偏私，使內外異法也。
sy dzung, sy lang hafan g'o io dzi, fei wei, dung yun se, 侍中侍郎郭攸之、費禕、蕫允等，
gemu akdun jingji gūnin bodogon tondo sijirhūn ambasa, 此皆良實，志慮忠純，
nenehe han i sonjome wesimbufi han de werihe urse, 是以先帝簡拔以遺陛下，
gung ni dorgi amba ajige weile be emgi hebešefi amala selgiyeme yabubuha de 愚以為宮中之事，事無大小，悉以咨之，然後施行，
urunakū eden ekiyehun be niyecebufi ambula tusa ombi. 必能裨補闕漏，有所廣益。
jiyanggiyūn, siyang ts'ung banin yabun nemeyen nesuken, 將軍向寵，性行淑均，
coohai weile be ambula ulhimbi, 曉暢軍事，
nenehe han cendeme baitalafi mutembi seme maktame hendumbihe seme 試用於昔日，先帝稱之曰能，
geren hebešefi siyang ts'ung be dudu obuhabi, 是以衆議舉寵以為督，
ing ni dorgi amba ajige weile be yooni hebešehede, 愚以為營中之事，事無大小，悉以咨之，
urunakū cooha be hūwaliyasun obume, 必能使行陣和穆，
sain ehe be teisu acabume, 優劣得所也。
saisa be hanci, buya niyalma be aldangga obume mutembi. 親賢臣，遠小人，
nenehe han' gurun saisa be hanci, buya niyalma be aldangga ofi mukdekebi. 此先漢所以興隆也。
amaga han' gurun, buya niyalma be hanci saisa be aldangga ofi wasikabi. 親小人，遠賢臣，此後漢所以傾頹也。
nenehe han i bisire fonde, 先帝在時，
mini emgi ere weile be leolehe deri 每與臣論此事，
hūwandi, lingdi han i jalin gasame sejilerakūngge akū bihe. 未嘗不歎息痛恨於桓靈也。
sy dzung, šangšu jang sy, ts'an jiyūn ese gemu akdun jingji jurgangga amban, 侍中尚書【陳震】、長史【張裔】、參軍【蔣琬】，此悉貞亮死節之臣也。
han akdafi afabuha de han' gurun i doro mukderengge goidarakū kai. 願陛下親之信之，則漢室之隆，可計日而待也。
bi dade boso etuku etufi 臣本布衣，
nan yang ni bade usin weileme, 躬耕於南陽，
facuhūn jalan de ergen tuwakiyame tehede, 苟全性命於亂世，
goloi beise be donjikini sakini seme gūnihakū bihe. 不求聞達於諸侯，
nenehe han mimbe fusihūn ehe serakū, 先帝不以臣卑鄙，
ini beye be fusihūn obufi 猥自枉屈，
elben i boo ci ilan jergi solifi gajifi 三顧臣於草廬之中，
jalan i weile be fonjire jakade, 諮臣以當世之事，
tuttu kesi be gūnime 由是感激，
nenehe han de hūsun buki seme gisun aljaha. 遂許先帝以驅馳。
amala gukure efujere forgon be ucarafi, 後值傾覆，
cooha gidabuha ucuri tušan be bufi 受任於敗軍之際，
joboro suilara de hese be afabufi 奉命於危難之間，
orin emu aniya oho, 爾來二十有一年矣。
nenehe han mini ginggun olhoba be safi, 先帝知臣謹慎，
tuttu urire de amba weile be afabuha. 故臨崩寄臣以大事也。
hese be aliha ci ebsi 受命以來，
inenggi dobori akū jobome gūnime, 夙夜憂歎，
afabuha babe sartaburahū. 恐託付不效，
nenehe han i genggiyen be efulerahū seme 以傷先帝之明，
tuttu ofi sunja biya de lu sui bira be doofi, 故五月渡瀘，
orho banjirakū bade šumin dosifi 深入不毛，
julergi babe toktobuha. 今南方已定，
te cooha geren oho, agūra yongkiyaha ucuri, 兵甲已足，
mini lata moyo hūsun be wacihiyame, amba cooha gaifi amargi dzung yuwan i babe toktobume genefi, 當獎帥三軍，北定中原，庶竭駑鈍，
jalingga koimali be geterembufi, 攘除姦凶，
han i doro be dahūme mukdembufi, 興復漢室，
fe du hecen be gaifi, 還於舊都。
nenehe han de baili isibume, 此臣之所以報先帝，
han de tondo be akūmburengge mini tušan, 而忠陛下之職分也。
ekiyeniyere nonggire be hebešere, 至於斟酌損益，
tondo gisun be wacihiyame aliburengge, 進盡忠言，
g'o io dzi, fei wei, dung yun sei jurgan, 則攸之、禕、允之任也。
ainara han hūlha be dailara, han' gurun be dahūme muktembure be minde afabu. 願陛下託臣以討賊興復之效，
muterakū oci weile arafi, 不效則治臣之罪，
nenehe han i enduri fayangga de ala. 以告先帝之靈。
g'o io dzi, fei wei, dung yun se de waka ba bici, weile arafi heolen be algimbu. 若無興德之言，則責攸之、禕、允之咎，以彰其慢。
han inu bodome sain doro be baime tusangga gisun be gaime, 陛下亦宜自謀，以咨諏善道，察納人言，
nenehe han i werihe joo bithe de acabuci, 深追先帝遺詔。
bi kesi be alime gaici urgunjeme wajirakū ombi. 臣不勝受恩感激，
te bi fakcafi goro geneme ofi, 今當遠離，
songgome biyoo bithe wesimbuhe sehebi. 臨表涕泣，不知所云。
cooha tucire biyoo bithe 出師表
臣亮言，
nenehe han fukjin doro ilibume dulin ojoro onggolo, 先帝創業未半，
aldasi beye urihe 而中道崩殂。
te abkai fejergi ilan ubu ohobi, 今天下三分，
i jeo i ba wasifi mohohobi, 益州疲敝，
ere yargiyan i taksire gukure olhocuka ucuri kai. 此誠危急存亡之秋也。
hanciki ambasa dorgi weile be heolederakū, 然侍衞之臣，不懈於內，
tondo mujilengge saisa beye be tulergi de waliyarangge, 忠志之士，忘身於外者，
gemu nenehe han i gosiha kesi be amcame 蓋追先帝之殊遇，
han de karu baili isiburangge kai. 欲報之於陛下也。
han enduringge genggiyen be neifi, 誠宜開張聖聽，
nenehe han i werihe erdemu be eldembume 以光先帝遺德，
mujilengge mergesei gūnin be neime amba obuci acambi. 恢宏志士之氣，
beye be gocifi nememe jurgan be ufarabume tondoi tafulara be sici ojorakū, 不宜妄自菲薄，引喻失義，以塞忠諫之路也。
gung ni dorgi han yamun i dorgi ambasa sain be wesimbure, ehe be weile ararangge encu oci ojorakū. 宮中府中，俱為一體，陟罰臧否，不宜異同。
aikabade fafun be dabara jalingga koimali bicibe tondo sain bicibe, 若有作姦犯科，及為忠善者，
io sy hafan de benefi šangnabume weile arabume, 宜付有司，論其刑賞，
han i necin neigen dasan be sabubuci acambi. 以昭陛下平明之治，
cisui haršame dorgi tulergi dasan be encu obuci ojorakū. 不宜偏私，使內外異法也。
sy dzung, sy lang hafan g'o io dzi, fei wei, dung yun se, 侍中侍郎郭攸之、費禕、蕫允等，
gemu akdun jingji gūnin bodogon tondo sijirhūn ambasa, 此皆良實，志慮忠純，
nenehe han i sonjome wesimbufi han de werihe urse, 是以先帝簡拔以遺陛下，
gung ni dorgi amba ajige weile be emgi hebešefi amala selgiyeme yabubuha de 愚以為宮中之事，事無大小，悉以咨之，然後施行，
urunakū eden ekiyehun be niyecebufi ambula tusa ombi. 必能裨補闕漏，有所廣益。
jiyanggiyūn, siyang ts'ung banin yabun nemeyen nesuken, 將軍向寵，性行淑均，
coohai weile be ambula ulhimbi, 曉暢軍事，
nenehe han cendeme baitalafi mutembi seme maktame hendumbihe seme 試用於昔日，先帝稱之曰能，
geren hebešefi siyang ts'ung be dudu obuhabi, 是以衆議舉寵以為督，
ing ni dorgi amba ajige weile be yooni hebešehede, 愚以為營中之事，事無大小，悉以咨之，
urunakū cooha be hūwaliyasun obume, 必能使行陣和穆，
sain ehe be teisu acabume, 優劣得所也。
saisa be hanci, buya niyalma be aldangga obume mutembi. 親賢臣，遠小人，
nenehe han' gurun saisa be hanci, buya niyalma be aldangga ofi mukdekebi. 此先漢所以興隆也。
amaga han' gurun, buya niyalma be hanci saisa be aldangga ofi wasikabi. 親小人，遠賢臣，此後漢所以傾頹也。
nenehe han i bisire fonde, 先帝在時，
mini emgi ere weile be leolehe deri 每與臣論此事，
hūwandi, lingdi han i jalin gasame sejilerakūngge akū bihe. 未嘗不歎息痛恨於桓靈也。
sy dzung, šangšu jang sy, ts'an jiyūn ese gemu akdun jingji jurgangga amban, 侍中尚書【陳震】、長史【張裔】、參軍【蔣琬】，此悉貞亮死節之臣也。
han akdafi afabuha de han' gurun i doro mukderengge goidarakū kai. 願陛下親之信之，則漢室之隆，可計日而待也。
bi dade boso etuku etufi 臣本布衣，
nan yang ni bade usin weileme, 躬耕於南陽，
facuhūn jalan de ergen tuwakiyame tehede, 苟全性命於亂世，
goloi beise be donjikini sakini seme gūnihakū bihe. 不求聞達於諸侯，
nenehe han mimbe fusihūn ehe serakū, 先帝不以臣卑鄙，
ini beye be fusihūn obufi 猥自枉屈，
elben i boo ci ilan jergi solifi gajifi 三顧臣於草廬之中，
jalan i weile be fonjire jakade, 諮臣以當世之事，
tuttu kesi be gūnime 由是感激，
nenehe han de hūsun buki seme gisun aljaha. 遂許先帝以驅馳。
amala gukure efujere forgon be ucarafi, 後值傾覆，
cooha gidabuha ucuri tušan be bufi 受任於敗軍之際，
joboro suilara de hese be afabufi 奉命於危難之間，
orin emu aniya oho, 爾來二十有一年矣。
nenehe han mini ginggun olhoba be safi, 先帝知臣謹慎，
tuttu urire de amba weile be afabuha. 故臨崩寄臣以大事也。
hese be aliha ci ebsi 受命以來，
inenggi dobori akū jobome gūnime, 夙夜憂歎，
afabuha babe sartaburahū. 恐託付不效，
nenehe han i genggiyen be efulerahū seme 以傷先帝之明，
tuttu ofi sunja biya de lu sui bira be doofi, 故五月渡瀘，
orho banjirakū bade šumin dosifi 深入不毛，
julergi babe toktobuha. 今南方已定，
te cooha geren oho, agūra yongkiyaha ucuri, 兵甲已足，
mini lata moyo hūsun be wacihiyame, amba cooha gaifi amargi dzung yuwan i babe toktobume genefi, 當獎帥三軍，北定中原，庶竭駑鈍，
jalingga koimali be geterembufi, 攘除姦凶，
han i doro be dahūme mukdembufi, 興復漢室，
fe du hecen be gaifi, 還於舊都。
nenehe han de baili isibume, 此臣之所以報先帝，
han de tondo be akūmburengge mini tušan, 而忠陛下之職分也。
ekiyeniyere nonggire be hebešere, 至於斟酌損益，
tondo gisun be wacihiyame aliburengge, 進盡忠言，
g'o io dzi, fei wei, dung yun sei jurgan, 則攸之、禕、允之任也。
ainara han hūlha be dailara, han' gurun be dahūme muktembure be minde afabu. 願陛下託臣以討賊興復之效，
muterakū oci weile arafi, 不效則治臣之罪，
nenehe han i enduri fayangga de ala. 以告先帝之靈。
g'o io dzi, fei wei, dung yun se de waka ba bici, weile arafi heolen be algimbu. 若無興德之言，則責攸之、禕、允之咎，以彰其慢。
han inu bodome sain doro be baime tusangga gisun be gaime, 陛下亦宜自謀，以咨諏善道，察納人言，
nenehe han i werihe joo bithe de acabuci, 深追先帝遺詔。
bi kesi be alime gaici urgunjeme wajirakū ombi. 臣不勝受恩感激，
te bi fakcafi goro geneme ofi, 今當遠離，
songgome biyoo bithe wesimbuhe sehebi. 臨表涕泣，不知所云。
岫巖八旗學堂教材《滿漢會話》
清中後期岫巖八旗學堂教材《滿漢會話》。
轉自岫巖網友火龍舞（horonggo）所錄。
因無滿文原檔可供查照，如遇有明顯錯誤之處，加以改正；有疑之處則並存。另添上部分注釋。
ilan biyai orin ilan tacikū de dosime amba sain, 三月二十三日入學甚好。
age si ya hoton i niyalma, 阿哥你是哪城的人？
sehehun hoton i niyalma, 岫巖城的人。
ya gūsangge? 哪旗的？
kubuhe lamun i niyalma. 鑲藍旗。
wei nirui debi? 在誰佐領下？
dzenglu nirui debi, 增祿佐領下。
se adarame? 什麼歲數？
orin emu se. 二十一歲。
ai aniya? 屬什麼的？
tasha aniya. 屬虎的。
hala ai? 姓什麼？
ugiya hala. 姓吳（烏佳氏）。
gebu ai? 什麼名字？
gebu defa boojen. 名字德發。
ya gašan de tehebi? 哪屯裏住？
yang ho bei sere gašan de tehebi. 洋河北屯裏住。
ya gūsai hešen? 哪旗界？
gulu suwayan i hešen. 正黃旗界。
hoton ci sandalabuhangge udu ba bi? 距城有幾里？
sunja ba bi. 有五里。
ya ergide tehebi? 哪方住？
amargi ergide tehebi. 北方住。
si ya tacikū de bithe hūlambi? 你在哪學裏念書？
tesu gūsai tacikū de bithe hūlambi. 本旗學裏念書。
suweni tacikū boo ya bade bi? 你們學房在哪裏？
da looye fu i dergi ergi de bi, 大老爺府東邊。
tesu gūsai wargi hetu boo uthai inu. 本旗西廂房就是。
suweni tacibukū ya gūsai niyalma? 你們教師哪旗人？
tesu gūsangge niyalma. 本旗的人。
sini sefu ne aide bi? 你師傅現在什麼上？
ne bošokū de bi. 現在領催上。【按：領催指八旗軍隊、衙署之低級官員，司文書、餉糧等事。】
suweni ere sefu adarame suwembe tacibumbi? 你們這師傅怎麼教你們？
erde oci tacikū de dosifi, 若是清晨入了學，
onggolo inenggi hūlaha bithe be šejilembi. 背頭一日念的書。
budalafi amasi jihe manggi, 吃飯回來的時候，
uthai membe hergen arabumbi. 就叫我們寫字。
inenggi dulin de hergen tuwame wajifi, 晌午瞧完了字，
uthai bithe giyangnambi, 就講書。
yamjishūn beri tatabumbi, 近晚叫拉弓。
yabuha ba be alabumbi, 告訴履歷。
adarame beri tacibumbini? 怎麼教弓呢？
ibere bederere tatara uksalara jergi kemun tacibumbi. 教進退拉放等規矩。
yabuha ba be alarade, gemu ai gisun fonjimbi? 在告訴履歷時，教問什麼話？
【此處原本可能缺頁】
aika beri tatara erinde, 倘若拉弓的時候，
meni juwan niyalma be emu meyen faidafi, 叫我們十人排一班，
emu niyalma be julesi ibebufi, 叫一人前進，
beri tatame wajifi bukdame niyakūrafi, 拉完了弓疊腿跪下，
yabuha ba be alame wajifi, 告訴完履歷後，
sefu uthai gala de jafahangge ai seme fonjihade, 師傅就問說手裏拿的什麼，
beri seme jabumbi, 答應說弓。
beri udu hūsun? 弓幾力？
beri ninggun hūsun. 弓六力。
singgiyahangge ai? 掖的什麼？
kacilan. 箭。
kacilan udu (seferi)[sefere?]? 箭幾把？
juwan juwe (seferi)[sefere?]. 十二把。
ai dethe? 什麼翎子？
damin dethe. 雕翎子。
(ashangge)[ashahangge?] ai? 戴得什麼？
loho. 腰刀。
ya de udahangge? 哪裏買的？
goloi hoton de udahangge. 省城裏買的。
ai bithe hūlambi? 念什麼書？
cing wen ki meng bithe hūlambi. 念清文啟蒙書。
šejileme mutembio? 能背麼？
mutembi. 能。
hergen arame mutembio? 能寫字麼？
muwašame arame mutembi. 粗拉能寫。
manjurame bahanambio? 會說滿洲話嗎？
damu yasai juleri muwa gisun bahanambi. 只會眼前粗話。
hon narhūn ba muterakū. 很細微處不能。
si gabtan niyamniyan gemu bahanambio? 你馬箭步箭都會射嗎？
teni tacime gabtambi. 剛學着射。
geli fonjeme, 又問，
si eturengge gemu ai etuku? 你穿的都是什麼衣裳？
uju de eturengge boro. 頭上戴的涼帽。【按：涼帽，指清代滿族男子夏日所戴禮帽，無帽簷，狀如覆碗，以藤絲或竹絲製作，外裱以綾羅，帽頂綴紅纓，官員裝頂珠。】
beyede eturengge emursu sijigiyan gahari. 身上穿的單袍子布衫子。
dara de umiyelehengge umiyesun. 腰裏繫的帶子。
(ashangge)[ashahangge?] huwesi fungku fadu. 佩的刀子手巾荷包。
bethede eturengge gūlha gocikū fomoci. 腳上穿的靴子套褲襪子。
gebu aname gemu fonjime wajifi uthai facaha. 按名字都問完了就散。
si daci ya bai niyalma? 你原是何處人？
šanyan alin i bai niyalma. 白山地方人。
yaci aniya de seremšeme tebunjihengge? 由何年駐防來的？
elhe taifin i orin ningguci aniya de seremšeme tebunjihengge. 康熙二十六年上駐防來的。
tebunjihe erinde ya bade tehe bihe? 駐防來的時候何處居住來着？
hoton dolo de tehe bihe. 城裏頭住來着。
daci tebunjihe niyalma sinde ai ombi? 原駐防來(失)[人?夫?]是你什麼？
mini sunjaci jalan i mafa. 是我五世祖。
tuttu oci da tehe babe si adarame sambi? 若是那麼着原住處你怎知道？
mini ama mafa minde alahangge teni bahafi sambi. 我父親、祖父告訴我纔知道。
daci gemun hecen ci jihengge sini ere mafa uksin de biheo sula de biheo? 原由京城來的你這個祖先是兵上來着，還是閒散來着？
uksin de bihe. 是兵上來着。
hoton de tefi adarame geli tokso de gurime genehebi? 城裏住着怎麼又搬屯裏去了？
hoton de usin akū ofi, yang ho bei bade guribufi usin tarime genehebi. 因城裏無地，搬在洋河北地方種地去了。
tubade daci usin bio? 那裏原來有地嗎？
daci tubai usin akū damu dooran hali ba onco leli ofi, 那裏原無地，只因荒場處寬闊，
usin suksalaci ombi. 可以開地。
jaide aba abalaci inu ombi. 二則可以打圍。
uthai tubabe ejelehe. 就占了那地方。
suweni tubai fulgiyan cesei usin ne udu cimari bi? 你們那裏紅冊子地現有幾日？【cimari 此處為土地面積單位「垧」。清代東三省以十五畝為一垧地，關內以六畝為一垧地。】
hūwaliyasun tob i duici aniya fulgiyan cesei usin ne emu tanggū funcere cimari bi. 雍正四年紅冊地現有一百餘日。
gemu sini boode tarihabio? 都是你家裏種着？
mini boode damu susai cimari usin tarihabi. 我家只種了五十日地。
tere funcehe usin be we tarimbi? 其餘地誰種着呢？
mini ama ahūn deo ilan niyalma. 我父親兄弟三人。
boo be delherede niyalma tome gūsin ilan cimari usin dendehebi. 分家時每人分了三十三日地。
tuttu oci sini boo de ainu susai cimari usin tarihabi? 若是那樣，你家怎麼種了五十日地？
fulgiyan cesei usin i dalbade fuseke, 紅冊地邊滋生。
geli fulu usin i juwan udu cimari boolahabi. 又報了十幾日餘地。
suweni tubai usin emu cimari udu badun jeku tūmbi. 你們那裏一日地打幾石糧？
meni tubai usin hingke, 我們那裏地薄，
emu cimari oci damu juwe badun jeku tūme mutembi. 若是一日只能打兩石糧。
gemu ai jeku tarimbi? 都種什麼糧？
šušu turi je ira fisihe sahaliyan malanggū hife sisa handu jima malanggū mere muji maise aiha šušu gemu tarimbi, 高粱、豆子、穀子、(秘子)[糜子?]、粘穀子、稗子、小豆、粳米、芝麻、蕎麥、小麥、玉米都種。
sini boode udu hurgen ihan bi? 你家有幾頭牛？
juwe hurgen ihan bi. 有兩頭牛。
usin weilere niyalma udu? 種地人幾個？
ninggun. 六個。
ninggun niyalma gemu sinde ai ombi? 六個人都是你什麼？
gemu turihe niyalma, 都是雇的人。
sini boode niyalma udu anggala bi? 你家有幾口人？
juwe anggalabi. 有兩口。
gemu sinde ai ombi? 都是你什麼？
mini eme eyun. 我母親、姐姐。
mini beyebe dabume uheri juwe anggala bi. 連我身子共有兩口。
ara sini boode fayahangga weihuken akū kai. 哎呀你家裏費用不輕呀。
age ere babe ume jonoro, 阿哥別提這個去處，
ere inenggi (banderede)[banjirede?] yala mangga. 這日子真難過，
aika usin i haha turirakū oci, 倘若不雇農人，
geli usin weilere niyalma akū. 又無人種地，
usin tarirakū oci geli ojorakū, 若是不種地又使不得，
gūwa bade inu jiha tucibure ba akū. 別處也無出錢地方。
damu usin tarire be jorime buda jembi, 只指着種地吃飯。
aniyadari barabume bodoci inu ambula tusangga ba akū, 每年總算也無大益處。
sini booi baita be jafašarangge we? 你家事誰執掌。
mini eme, 我母親。
age si ere sede uthai inenggi banjire baita be (sembi)[sambi?], 阿哥你這個歲數上就知道過日子事情，
yala gūnin bisire niyalma seci ombi. 真可稱得有心人。
si ahūn deo udu? 你兄弟幾個？
bi ahūn deo emu. 我兄弟一個。
si udu ci ningge? 你是第幾個？
bi ahūngga jui. 我是長子。
gemu aide yabumbi. 都在什麼上走？
mini beye ne sidan juse, 我自己現今是官學生。【按：sidan juse 意為幼童。】
sini eyun non gemu bio? 你姐姐妹妹都有嗎？
gemu bi. 都有。
gemu niyalma de hejeheo? 都聘與人了嗎？
inu, gemu niyalma de hejehe. 是，都聘與人了。
sini amji amu ecike oke gemu bio? 你伯父伯母叔叔嬸嬸都有嗎？
gemu bi, 都有。
sini goro mafa mama i boo aibide tehebi? 你外祖你祖母在哪裏？
geng giya pu dzi sere gašan de tehebi. 耿家堡子屯裏住。
hala ai? 姓什麼？
genggiyara hala. 姓耿（耿佳拉）
sini goro mafa mama i nakcu nekcu gemu bio? 你外祖父祖母，舅舅舅母都有嗎？
gemu bi. 都有。
sini tara ahūn deo udu? 你表兄弟幾個？
mini tara ahūn deo ilan. 我表兄弟三個。
sini ambu deheme gemu bio? 你大娘姨娘都有嗎？
ambu akū damu dehema deheme bi. 無大娘，只有姨夫姨娘。
sini amha emhe boo ya bade tehebi. 你岳父岳母家在哪裏住？
tang (cyi)[c'y?] geo sere gašan de tehebi. 湯池溝屯裏住。
hala ai? 姓什麼？
jogiya hala. 姓趙（趙佳或兆佳）
sini naca naya keke baša gemu bio? 你大小舅子大小姨子都有嗎？【按：keke 亦另指大姑（夫姊）。】
naya juwe keli ilan. 小舅子兩個連襟三個。
sini ere juwe naya niyalma antaka? 你這兩個小舅子人何如？
sain. 好。
inu bithe hūlara niyalma boo kai. 也是念書人家啊。
esi doro giyan be ulhimbi. 自然懂得道理。
age si ere gisun muru be donjici, 阿哥聽你這話音，
wesihun sargan uhen aša keke berhu i dolo urunakū hūwaliyasun. 令正與大小姑妯娌之內必定和氣。
si udu aniya bithe hūlaha. 你念幾年書。
nikan bithe sunja aniya hūlaha. 漢書念了五年。
gemu ai bithe hūlaha bihe. 都念什麼書來着？
duin bithe (ergegun)[?] nomun gemu hūlaha bihe. 四書五經都念來着。【按：查無 ergegun 一字。或為 irgebun 之誤。惟 irgebun nomun 僅指詩經。五經應作 sunja nomun。】
ya sefu tacikūde bithe hūlaha bihe? 哪個先生學裏念書來着？
gemu šandung ni sefu tacikūde bithe hūlaha bihe. 都在山東先生學裏念書來着。
amala meni gūsai janggin looye membe selgiyeme gaifi alban tacikūde dosimbufi manju bithe hūlabumbi. 後來我們旗的章京老爺將我們傳來叫念滿洲書。
ilenggu mangga bime angga inu modo. 舌頭硬而嘴也拙。
hergen mudan fuhali hūlame bahanarakū. 字音總也念不來。
sefu geli cira. 師傅又嚴。
(hen)[heni?] majige šolo burakū. 一點空也不給。
uksin sonjoro de udu mudan adabuha? 挑甲陪了幾次？
emu mudan adabuha. 陪了一次。
ainu simbe sonjome (gaihahū)[gaihakū?]? 怎麼沒挑取你？
minci sain ningge kejine bi mimbe sonjome gaihakū. 比我強得有許多沒挑取我。
jai mini gabtarangge inu juken. 再我射的箭也平常。
bi sikse donjihade suweni gūsai oron tucike sembi. 我昨天聽見你們旗下出來缺了。
mergen deo sini gabtara niyamniyara manjurara be saikan urebumbi, 賢弟你馬步箭滿洲話好好練習，
sini ere mudan ambula erecun bi, 你這次大有指望。
sakda ahūn mimbe saišame maktafi ainambi. 老兄你奉承我作什麼？
bi niyalma de isirakū ba jaci labdu ohobi. 我不如人地方太多了。
age si atanggi jihe? 阿哥你多咱來的？
bi teike booci jihe. 我方纔從家裏來的。
sakda mafa mama i beye saiyūn? 老太爺老太太身體好麼？
sain, 好。
juse sa gemu saiyūn? 孩子們都好嗎？
sain, 好。
sektefun de te, 褥子上坐！
ubade sain, 這裏好，
dambagu tebufi benju! 裝煙送來。
hūdun cai fuifufi benju! 快燙茶拿來！
bi geli donjihade simbe alban de sonjohobi. 我又聽見你挑上差事了。
si yaci aniya de uksin etubuhe. 你由何年上披的甲？
doro eldengge i gūsici aniya de uksin etubuhe. 道光三十年上披的甲。
ya hoton i da tušan de simbe uksin gaiha. 哪城守尉任上挑你的甲？
king da looye i tušan de mimbe uksin gaiha. 慶大老爺任上我得了甲.
caliyan jefi udu aniya? 食餉幾年？
caliyan jefi emu aniya. 食餉一年。
gemu ai alban de yabumbihe? 都走什麼差事來着？
teni uksin etufi gūsai alban de yabuha bihe, 纔披甲在旗下走差事來着，
gūsai de gemu ai alban? 旗下都是什麼差使？
hoton i dolo de alban yabure oci, 若是城裏頭走差使，
yamun i mejige, 衙門傳事，
namun i calu be tuwakiyambi, 看倉庫，
hoton i duka be tuwakiyambi, 看城門，
juce be tuwakiyambi, 看堆子，【按：堆鋪指兵丁輪流放哨之地。《清文鑑》釋義為「cooha idurame ging tere ba be, juce sembi」。】
giyai be baicambi, 查街。
hanci idu alban oci, 若是近班差使，
mederi angga karun tebure giyarime tuwakiyambi, 海口坐臺巡守。
lefungge hada, taifin elbeku, fuhacan, manggeo i jergi bade dobton benebumbi, 熊岳、蓋平、鳳凰城、蟒溝等處送文書。
goro idu alban oci, 若是遠班差使，
simiyan hoton, liyooha antu i jerge bade jasigan benebure dobton feksibumbi. 瀋陽、遼陽等處送文書跑書札。
ereci tulgiyen kemuni ai alban bi? 除此之外還有什麼差使？
aniyadari juwan biyai aba abalambi. 每年打十月圍。
aba hoihan tuwakiyambi. 看圍場，
jase tule teo doo giyang lii šu dzui dzi jergi bai karun. 邊外頭道江梨樹嘴子等處哨臺，
jase dolo ding šan guwai i karun. 邊內頂山拐哨臺。
ere utala alban si gemu yabumbiheo? 這些差使你都走來着嗎？
bi gūsade damu emu aniya yabuha. 我在旗下只走一年。
amala meni gūsai janggin looye mimbe (sonkofi)[sonjofi?], 後頭我們旗下章京老爺將我挑了，
gūsai wailan de yabumbi. 在旗下外郞上走。
gūsai wailan gemu ai baita icihiyambi? 旗下外郞都辦什麼事？
niyalma i ton, boigon i anggala, usin i cese arambi, 寫人丁、戶口、耕地的冊子，
fulgiyan šanyan šang ni alibun be alibumbi, 呈紅白賞呈子，
gūsade bisirele manju nikan hergen baita, 旗下所有滿漢字事，
eiten dangse cagan i baita be gemu icihiyambi. 凡檔案事都辦。
sirame hoton i da kadalan i bade gaifi, 接連城守尉任上要了，
bithesi juwe aniya aisilame yabuha, 貼寫幫走了兩年。
hoton i da (kadala)[kadalan?] i bade gemu ai baita icihiyambi? 城守尉管下都辦什麼事？
eiten alibuci acara afabuci acara baita be gemu icihiyambi. 凡應呈應付之事都辦。
si adarame bošokū baha? 你怎麼得了領催？
alban de kiceme faššame ofi bošokū baha. 因巴結差使勤奮得了領催。【按：「巴結」一詞在此指努力勤奮之意。】
bošokū de udu aniya? 領催上幾年？
ilan aniya. 三年。
hafan ilgarade udu mudan? 放官幾次？【按：hafan ilgambi 指挑選官員。】
emu mudan ilgaha. 放官一次。
ainu (bahahū)[bahakū?]? 怎沒得？
gabtara niyamniyara gemu eshun ofi bahakū. 因馬步箭都生沒得。
suweni gūsai cooha udu? 你們旗下兵多少名？
meni gūsai cooha ninju. 我們旗下兵六十名。
suweni hoton cooha uheri udu? 你們城的兵多少名？
uyun gūsai bošokū uheri udu? 九旗領催共多少名？
barhū nirui ilan yan bošokū ninggun. 巴爾虎佐領三兩領催六名。
meni jakūn gūsai gūsa tome juwe yan bošokū ninggun. 我們八旗每旗二兩領催六名。
uheri bošokū susai duin, dorgi araha hafan juwe. 共領催五十四名，內委官員二名。
suweni hoton hafan uheri udu? 你們城的官共多少員？
uheri orin sunja. 共二十五員。
gemu ai jergi tušan? 都是什麼職品？
ilaci jergi hoton i da emke. 三品城守尉一員。
duici jergi nirui janggin emke. 四品佐領一員。
sunjaci jergi tuwašara hafan jergi janggin jakūn. 五品防禦品級章京八員。
ningguci jergi funde bošokū jakūn. 六品驍騎校八員。
sunjaci jergi jalan sirara tuwašara hafan emke. 五品世襲雲騎尉一員。
kesingge hafan juwe. 恩騎尉二員。
uyuci jergi bithesi emke. 九品筆貼式一員。
calu wailan emke. 倉外郞一員。
aisin jingse hadaha araha hafan juwe. 戴金頂委官二員。
amba ajige hafan uheri orin sunja. 大小官共二十五員。
irgen hafan udu? 民官幾員？
irgen hafan juwe. 民官二員。
gemu ai jergi tušan? 都是什麼職品？
mederi be seremšeme acan beidesi emke. 海防通判一員。
giyarimsi emke. 巡檢一員。
suweni gūsai coohai caliyan adarame dendembi? 你們旗下兵餉怎麼分？
coohai caliyan gaime isinjifi. 兵餉官到了，
da looye uthai yamulafi. 大老爺就上衙門，
meni meni gūsai gaici acara ton be acabume. 合照各旗應領數目，
uyun ubu obume dendefi, 分為九份。
yasa tuwame gemu harangga janggin funde bošokū bošokū sede afabufi. 眼同都交與該章京、驍騎校、領催等。
meni gūsai bade gaime (benifi)[benefi?benjifi?]. 領到我們旗下，
alban menggun (tebureci)[tebuci?] tulgiyen, 除扣除官銀外，
gemu uhun uhufi, 都包了包兒，
geli cooha sebe gūsai bade isabufi gemu temgetu hergen arafi, 又將衆兵等傳聚旗下都畫了押字，
ton i songkoi dere tokome afabufi, 照數當面交給。
teburengge gemu ai alban menggun? 扣的都是什麼官銀？
teburengge gemu ihan hurgen menggun sirabure menggun. 扣的都是牛銀、接濟銀。
gemu tebume wajifi, 都扣完了，
sini boode ujihengge ulha uheri udu? 你們家裏養活牲口共多少？
uheri orin funcere bi, 共有二十餘個。
gemu ai ulha si minde ala! 都是什麼牲口？你告訴我！
jakūn morin bi. 有八匹馬。
gemu ai boco fiyan? 都是什麼顏色？
jerde suru konggoro kara akta duin. 紅白黃黑騸馬四匹。
kailun sirga keo juwe. 海騮糖紅騍馬兩匹。
(uleo)[ ulu?] (ajirhan)[ajirgan?] emke, 喜鵲青兒馬一匹。
unahan emke 馬駒子一匹。
jakūn ihan bi. 有八條牛。
gemu ai ihan? 都是什麼牛？
kuku fulgiyan suwayan sahaliyan eje duin. 青紅黃黑犍子四條，
uniyen juwe. 乳牛兩條。
muhašan emke. 牤牛一條。
tukšan emke. 牛犢子一條。
lorin emke. 騾子一頭。
eihen juwe. 驢子兩頭。
ulgiyan honin gemu bio? 豬羊都有嗎？
emu feniyen i honin tanggū isirengge bi, 一羣羊足有一百。
emu horho ulgiyan gūsin funcen bi, 一圈豬有三十餘個。
sini boode kesike indahūn coko niyehe niongniyaha gemu bio? 你家貓狗雞鴨鵝都有嗎？
gemu bi. 都有。
bi kemuni sinde emu baita be fonjici, 我還問你一件事，
lefungge hada hoton i nenehe tušan i ga amban. 熊岳城先任葛大人
meni hoton be baicame jihe fonde, 來查我們城的時候，
emu fiyelen i gisun weribuhebi. 留下一篇子話，
si sambi sarkū? 你知道不知道？
bi sambi. 我知道。
si šejileme mutembio? 你能背嗎？
mutembi. 能。
tuttu oci si uthai šejilefi minde donjibu! 若是那樣你就背給我聽！
je, 是。
erindari manjurara be urebure, 時習清語,
nikarara be targabure, 以戒漢言。
dorgidari bardanggilara be geterembure, 剖除內狂，
girure yertere be hairara 愛惜恥辱,
eiterere argadara be deriburakū, 勿起欺詐。
gisurere de tašararakū (ufarakū)[ufararakū?] oci, 言勿失錯
teni urgederakū ombi. 始不負矣。
seremšere karmatara de oihorilarakū, 防守無踈，
giyarire kederere be sartaburakū, 巡邏勿誤，
morilara de baturulara, 馬上逞勇，
gurgušere de turiburakū, 射獸無脫。
hahardara gardašara bade amarilarakū, 成丁無落後，
ergerakū jirgarakū oci, 無逸無安
yala ferguwerakūngge akū kai, 豈不奇哉？
ere uthai ga amban i werihe gisun bai. 這就是葛大人留下的話哈！
suwe tacikū boode dosinjihaci ebsi, 自你們入學以來，
mini beye yamji cimari seme heni majige oihorilara ba akū, 吾朝夕毫無鬆懈，
bi udu ere gese suwembe tacibuha bicibe, 我雖然這樣(都)[教?]你們，
suwe giyan i inenggi dobori akū. 你們理當不分晝夜。
gūnin sithūme bithe hūlaci acambi. 專心念書為是。
bi aika baita bifi tacikū booci tucifi, 我若有事出學房。
suwe tajirara mudan umesi labdu. 你們淘氣次數很多，
umai bithe hūlara beri tatara be baita oburakū, 並不念書拉弓為是，
suwe gemu orin se funcere niyalma, 你們都是二十餘歲的人，
giyan i erdemu bengse be wesihun obufi tacici saci, 理當知道學本事為貴為是，
aika bade gabtara niyamniyara de bime muterakū, 若馬步箭而不能。
geli manjurara be bahanarakū oci, 又不會滿洲話。
amaga inenggi jabšan de alban dangnaha seme. 日後僥倖當差使。
inu urunakū weri amargi de tuhembi. 也必定落與他人之後。
suwe hūman juken sere anggala, 不但你們本事平常，
uthai mini beye inu derengge akū. 就是我也無體面。
ubabe gūnime ohode, 想到這裏的時候。
suwe hing seme bithe hūlara beri tataci teni acambi, 你們誠心念書拉弓纔是，
ereci julesi, 從此往前，
bi aika tacikū boode akū oci, 我若不在學房裏，
gemu ekisaka tecina, 都老實坐着吧！
niyaman hūncihin gucu gargan jifi tuwaci sain sere anggala, 不但親戚朋友來瞧着好，
suweni beyede inu tusangga bi, 你們自己也有益，
suweni boode sewembe bithe hūlabure gūnin be inu urgederakū ombi. 可也不辜負你們家教你們念書的心思。
bi udu ere gese gisurehe seme, 我雖然這樣說了，
donjire donjirakūngge suwede bi, 聽不聽在你們。
udu dere juleri donjiha bicibe, 雖然面前聽了，
enggici bade donjirakū oci geli suwembe ainara, 背地裏若不聽又把你們怎麼樣？
damu mini tacibure kicen be tašaraci ojorakū, 只是我教的功課錯了使不得，
suwe uthai eiten hacin de seme gemu mutecibe, 就說你們諸般都能，
aika tajirara be minde nambuha manggi, 倘若淘氣被我堵着時候，
urunakū emu jergi tantafi ainaha seme giljame gamarakū, 定打一次斷不姑容。
age suweni gūsai coohai agūra be si gemu sambio? 阿哥你們旗下軍器你都知道嗎？
meni gūsai bisirele coohai agūra be bi gemu sambi. 我們旗下所有軍器我都知道。
tuttu oci si uthai gisureme minde donjibu! 若是那樣你說與我聽，
je, 是。
meni gūsai janggin looye de uksin saca emu yohi, 我們旗下章京老爺盔甲一副，
jebele dashūwan emu yohi, 弓靫箭袋一副，
beri juwe, 弓兩張,
loho emke. 腰刀一把，
sirdan emu tanggū susai da. 梅針箭一百五十根。
funde bošokū de uksin saca emu yohi, 驍騎校盔甲一副，
jebele dashūwan emu yohi, 弓靫箭袋一副,
beri juwe, 弓兩張,
loho emke. 腰刀一把，
sirdan emu tanggū da. 梅針箭一百根。
bošokū uksin sei niyalma tome jebele dashūwan emu yohi, 領催披甲等每人弓靫箭袋一副，
beri emke, 弓一張,
loho emke. 腰刀一把。
（gūsai bisirele agūra 旗下共有裝備）
sirdan uheri ilan minggan da, 梅針箭共三千根，
uksin saca orin duin yohi, 盔甲二十四副，
yohan olbo juwan jakūn, 綿甲十八身。
turun juwe, 大旗兩杆，
kiru ninggun, 小旗六杆，
miyoocan orin juwe da, 鳥槍二十二桿，
golmin gida orin nadan. 長槍二十七桿。
buren juwe, 海螺二個。
ereci tulgiyen meni gūsai umai gūwa coohai agūra akū kai. 除此之外我們旗並沒有別的軍器呀！
轉自岫巖網友火龍舞（horonggo）所錄。
因無滿文原檔可供查照，如遇有明顯錯誤之處，加以改正；有疑之處則並存。另添上部分注釋。
ilan biyai orin ilan tacikū de dosime amba sain, 三月二十三日入學甚好。
age si ya hoton i niyalma, 阿哥你是哪城的人？
sehehun hoton i niyalma, 岫巖城的人。
ya gūsangge? 哪旗的？
kubuhe lamun i niyalma. 鑲藍旗。
wei nirui debi? 在誰佐領下？
dzenglu nirui debi, 增祿佐領下。
se adarame? 什麼歲數？
orin emu se. 二十一歲。
ai aniya? 屬什麼的？
tasha aniya. 屬虎的。
hala ai? 姓什麼？
ugiya hala. 姓吳（烏佳氏）。
gebu ai? 什麼名字？
gebu defa boojen. 名字德發。
ya gašan de tehebi? 哪屯裏住？
yang ho bei sere gašan de tehebi. 洋河北屯裏住。
ya gūsai hešen? 哪旗界？
gulu suwayan i hešen. 正黃旗界。
hoton ci sandalabuhangge udu ba bi? 距城有幾里？
sunja ba bi. 有五里。
ya ergide tehebi? 哪方住？
amargi ergide tehebi. 北方住。
si ya tacikū de bithe hūlambi? 你在哪學裏念書？
tesu gūsai tacikū de bithe hūlambi. 本旗學裏念書。
suweni tacikū boo ya bade bi? 你們學房在哪裏？
da looye fu i dergi ergi de bi, 大老爺府東邊。
tesu gūsai wargi hetu boo uthai inu. 本旗西廂房就是。
suweni tacibukū ya gūsai niyalma? 你們教師哪旗人？
tesu gūsangge niyalma. 本旗的人。
sini sefu ne aide bi? 你師傅現在什麼上？
ne bošokū de bi. 現在領催上。【按：領催指八旗軍隊、衙署之低級官員，司文書、餉糧等事。】
suweni ere sefu adarame suwembe tacibumbi? 你們這師傅怎麼教你們？
erde oci tacikū de dosifi, 若是清晨入了學，
onggolo inenggi hūlaha bithe be šejilembi. 背頭一日念的書。
budalafi amasi jihe manggi, 吃飯回來的時候，
uthai membe hergen arabumbi. 就叫我們寫字。
inenggi dulin de hergen tuwame wajifi, 晌午瞧完了字，
uthai bithe giyangnambi, 就講書。
yamjishūn beri tatabumbi, 近晚叫拉弓。
yabuha ba be alabumbi, 告訴履歷。
adarame beri tacibumbini? 怎麼教弓呢？
ibere bederere tatara uksalara jergi kemun tacibumbi. 教進退拉放等規矩。
yabuha ba be alarade, gemu ai gisun fonjimbi? 在告訴履歷時，教問什麼話？
【此處原本可能缺頁】
aika beri tatara erinde, 倘若拉弓的時候，
meni juwan niyalma be emu meyen faidafi, 叫我們十人排一班，
emu niyalma be julesi ibebufi, 叫一人前進，
beri tatame wajifi bukdame niyakūrafi, 拉完了弓疊腿跪下，
yabuha ba be alame wajifi, 告訴完履歷後，
sefu uthai gala de jafahangge ai seme fonjihade, 師傅就問說手裏拿的什麼，
beri seme jabumbi, 答應說弓。
beri udu hūsun? 弓幾力？
beri ninggun hūsun. 弓六力。
singgiyahangge ai? 掖的什麼？
kacilan. 箭。
kacilan udu (seferi)[sefere?]? 箭幾把？
juwan juwe (seferi)[sefere?]. 十二把。
ai dethe? 什麼翎子？
damin dethe. 雕翎子。
(ashangge)[ashahangge?] ai? 戴得什麼？
loho. 腰刀。
ya de udahangge? 哪裏買的？
goloi hoton de udahangge. 省城裏買的。
ai bithe hūlambi? 念什麼書？
cing wen ki meng bithe hūlambi. 念清文啟蒙書。
šejileme mutembio? 能背麼？
mutembi. 能。
hergen arame mutembio? 能寫字麼？
muwašame arame mutembi. 粗拉能寫。
manjurame bahanambio? 會說滿洲話嗎？
damu yasai juleri muwa gisun bahanambi. 只會眼前粗話。
hon narhūn ba muterakū. 很細微處不能。
si gabtan niyamniyan gemu bahanambio? 你馬箭步箭都會射嗎？
teni tacime gabtambi. 剛學着射。
geli fonjeme, 又問，
si eturengge gemu ai etuku? 你穿的都是什麼衣裳？
uju de eturengge boro. 頭上戴的涼帽。【按：涼帽，指清代滿族男子夏日所戴禮帽，無帽簷，狀如覆碗，以藤絲或竹絲製作，外裱以綾羅，帽頂綴紅纓，官員裝頂珠。】
beyede eturengge emursu sijigiyan gahari. 身上穿的單袍子布衫子。
dara de umiyelehengge umiyesun. 腰裏繫的帶子。
(ashangge)[ashahangge?] huwesi fungku fadu. 佩的刀子手巾荷包。
bethede eturengge gūlha gocikū fomoci. 腳上穿的靴子套褲襪子。
gebu aname gemu fonjime wajifi uthai facaha. 按名字都問完了就散。
si daci ya bai niyalma? 你原是何處人？
šanyan alin i bai niyalma. 白山地方人。
yaci aniya de seremšeme tebunjihengge? 由何年駐防來的？
elhe taifin i orin ningguci aniya de seremšeme tebunjihengge. 康熙二十六年上駐防來的。
tebunjihe erinde ya bade tehe bihe? 駐防來的時候何處居住來着？
hoton dolo de tehe bihe. 城裏頭住來着。
daci tebunjihe niyalma sinde ai ombi? 原駐防來(失)[人?夫?]是你什麼？
mini sunjaci jalan i mafa. 是我五世祖。
tuttu oci da tehe babe si adarame sambi? 若是那麼着原住處你怎知道？
mini ama mafa minde alahangge teni bahafi sambi. 我父親、祖父告訴我纔知道。
daci gemun hecen ci jihengge sini ere mafa uksin de biheo sula de biheo? 原由京城來的你這個祖先是兵上來着，還是閒散來着？
uksin de bihe. 是兵上來着。
hoton de tefi adarame geli tokso de gurime genehebi? 城裏住着怎麼又搬屯裏去了？
hoton de usin akū ofi, yang ho bei bade guribufi usin tarime genehebi. 因城裏無地，搬在洋河北地方種地去了。
tubade daci usin bio? 那裏原來有地嗎？
daci tubai usin akū damu dooran hali ba onco leli ofi, 那裏原無地，只因荒場處寬闊，
usin suksalaci ombi. 可以開地。
jaide aba abalaci inu ombi. 二則可以打圍。
uthai tubabe ejelehe. 就占了那地方。
suweni tubai fulgiyan cesei usin ne udu cimari bi? 你們那裏紅冊子地現有幾日？【cimari 此處為土地面積單位「垧」。清代東三省以十五畝為一垧地，關內以六畝為一垧地。】
hūwaliyasun tob i duici aniya fulgiyan cesei usin ne emu tanggū funcere cimari bi. 雍正四年紅冊地現有一百餘日。
gemu sini boode tarihabio? 都是你家裏種着？
mini boode damu susai cimari usin tarihabi. 我家只種了五十日地。
tere funcehe usin be we tarimbi? 其餘地誰種着呢？
mini ama ahūn deo ilan niyalma. 我父親兄弟三人。
boo be delherede niyalma tome gūsin ilan cimari usin dendehebi. 分家時每人分了三十三日地。
tuttu oci sini boo de ainu susai cimari usin tarihabi? 若是那樣，你家怎麼種了五十日地？
fulgiyan cesei usin i dalbade fuseke, 紅冊地邊滋生。
geli fulu usin i juwan udu cimari boolahabi. 又報了十幾日餘地。
suweni tubai usin emu cimari udu badun jeku tūmbi. 你們那裏一日地打幾石糧？
meni tubai usin hingke, 我們那裏地薄，
emu cimari oci damu juwe badun jeku tūme mutembi. 若是一日只能打兩石糧。
gemu ai jeku tarimbi? 都種什麼糧？
šušu turi je ira fisihe sahaliyan malanggū hife sisa handu jima malanggū mere muji maise aiha šušu gemu tarimbi, 高粱、豆子、穀子、(秘子)[糜子?]、粘穀子、稗子、小豆、粳米、芝麻、蕎麥、小麥、玉米都種。
sini boode udu hurgen ihan bi? 你家有幾頭牛？
juwe hurgen ihan bi. 有兩頭牛。
usin weilere niyalma udu? 種地人幾個？
ninggun. 六個。
ninggun niyalma gemu sinde ai ombi? 六個人都是你什麼？
gemu turihe niyalma, 都是雇的人。
sini boode niyalma udu anggala bi? 你家有幾口人？
juwe anggalabi. 有兩口。
gemu sinde ai ombi? 都是你什麼？
mini eme eyun. 我母親、姐姐。
mini beyebe dabume uheri juwe anggala bi. 連我身子共有兩口。
ara sini boode fayahangga weihuken akū kai. 哎呀你家裏費用不輕呀。
age ere babe ume jonoro, 阿哥別提這個去處，
ere inenggi (banderede)[banjirede?] yala mangga. 這日子真難過，
aika usin i haha turirakū oci, 倘若不雇農人，
geli usin weilere niyalma akū. 又無人種地，
usin tarirakū oci geli ojorakū, 若是不種地又使不得，
gūwa bade inu jiha tucibure ba akū. 別處也無出錢地方。
damu usin tarire be jorime buda jembi, 只指着種地吃飯。
aniyadari barabume bodoci inu ambula tusangga ba akū, 每年總算也無大益處。
sini booi baita be jafašarangge we? 你家事誰執掌。
mini eme, 我母親。
age si ere sede uthai inenggi banjire baita be (sembi)[sambi?], 阿哥你這個歲數上就知道過日子事情，
yala gūnin bisire niyalma seci ombi. 真可稱得有心人。
si ahūn deo udu? 你兄弟幾個？
bi ahūn deo emu. 我兄弟一個。
si udu ci ningge? 你是第幾個？
bi ahūngga jui. 我是長子。
gemu aide yabumbi. 都在什麼上走？
mini beye ne sidan juse, 我自己現今是官學生。【按：sidan juse 意為幼童。】
sini eyun non gemu bio? 你姐姐妹妹都有嗎？
gemu bi. 都有。
gemu niyalma de hejeheo? 都聘與人了嗎？
inu, gemu niyalma de hejehe. 是，都聘與人了。
sini amji amu ecike oke gemu bio? 你伯父伯母叔叔嬸嬸都有嗎？
gemu bi, 都有。
sini goro mafa mama i boo aibide tehebi? 你外祖你祖母在哪裏？
geng giya pu dzi sere gašan de tehebi. 耿家堡子屯裏住。
hala ai? 姓什麼？
genggiyara hala. 姓耿（耿佳拉）
sini goro mafa mama i nakcu nekcu gemu bio? 你外祖父祖母，舅舅舅母都有嗎？
gemu bi. 都有。
sini tara ahūn deo udu? 你表兄弟幾個？
mini tara ahūn deo ilan. 我表兄弟三個。
sini ambu deheme gemu bio? 你大娘姨娘都有嗎？
ambu akū damu dehema deheme bi. 無大娘，只有姨夫姨娘。
sini amha emhe boo ya bade tehebi. 你岳父岳母家在哪裏住？
tang (cyi)[c'y?] geo sere gašan de tehebi. 湯池溝屯裏住。
hala ai? 姓什麼？
jogiya hala. 姓趙（趙佳或兆佳）
sini naca naya keke baša gemu bio? 你大小舅子大小姨子都有嗎？【按：keke 亦另指大姑（夫姊）。】
naya juwe keli ilan. 小舅子兩個連襟三個。
sini ere juwe naya niyalma antaka? 你這兩個小舅子人何如？
sain. 好。
inu bithe hūlara niyalma boo kai. 也是念書人家啊。
esi doro giyan be ulhimbi. 自然懂得道理。
age si ere gisun muru be donjici, 阿哥聽你這話音，
wesihun sargan uhen aša keke berhu i dolo urunakū hūwaliyasun. 令正與大小姑妯娌之內必定和氣。
si udu aniya bithe hūlaha. 你念幾年書。
nikan bithe sunja aniya hūlaha. 漢書念了五年。
gemu ai bithe hūlaha bihe. 都念什麼書來着？
duin bithe (ergegun)[?] nomun gemu hūlaha bihe. 四書五經都念來着。【按：查無 ergegun 一字。或為 irgebun 之誤。惟 irgebun nomun 僅指詩經。五經應作 sunja nomun。】
ya sefu tacikūde bithe hūlaha bihe? 哪個先生學裏念書來着？
gemu šandung ni sefu tacikūde bithe hūlaha bihe. 都在山東先生學裏念書來着。
amala meni gūsai janggin looye membe selgiyeme gaifi alban tacikūde dosimbufi manju bithe hūlabumbi. 後來我們旗的章京老爺將我們傳來叫念滿洲書。
ilenggu mangga bime angga inu modo. 舌頭硬而嘴也拙。
hergen mudan fuhali hūlame bahanarakū. 字音總也念不來。
sefu geli cira. 師傅又嚴。
(hen)[heni?] majige šolo burakū. 一點空也不給。
uksin sonjoro de udu mudan adabuha? 挑甲陪了幾次？
emu mudan adabuha. 陪了一次。
ainu simbe sonjome (gaihahū)[gaihakū?]? 怎麼沒挑取你？
minci sain ningge kejine bi mimbe sonjome gaihakū. 比我強得有許多沒挑取我。
jai mini gabtarangge inu juken. 再我射的箭也平常。
bi sikse donjihade suweni gūsai oron tucike sembi. 我昨天聽見你們旗下出來缺了。
mergen deo sini gabtara niyamniyara manjurara be saikan urebumbi, 賢弟你馬步箭滿洲話好好練習，
sini ere mudan ambula erecun bi, 你這次大有指望。
sakda ahūn mimbe saišame maktafi ainambi. 老兄你奉承我作什麼？
bi niyalma de isirakū ba jaci labdu ohobi. 我不如人地方太多了。
age si atanggi jihe? 阿哥你多咱來的？
bi teike booci jihe. 我方纔從家裏來的。
sakda mafa mama i beye saiyūn? 老太爺老太太身體好麼？
sain, 好。
juse sa gemu saiyūn? 孩子們都好嗎？
sain, 好。
sektefun de te, 褥子上坐！
ubade sain, 這裏好，
dambagu tebufi benju! 裝煙送來。
hūdun cai fuifufi benju! 快燙茶拿來！
bi geli donjihade simbe alban de sonjohobi. 我又聽見你挑上差事了。
si yaci aniya de uksin etubuhe. 你由何年上披的甲？
doro eldengge i gūsici aniya de uksin etubuhe. 道光三十年上披的甲。
ya hoton i da tušan de simbe uksin gaiha. 哪城守尉任上挑你的甲？
king da looye i tušan de mimbe uksin gaiha. 慶大老爺任上我得了甲.
caliyan jefi udu aniya? 食餉幾年？
caliyan jefi emu aniya. 食餉一年。
gemu ai alban de yabumbihe? 都走什麼差事來着？
teni uksin etufi gūsai alban de yabuha bihe, 纔披甲在旗下走差事來着，
gūsai de gemu ai alban? 旗下都是什麼差使？
hoton i dolo de alban yabure oci, 若是城裏頭走差使，
yamun i mejige, 衙門傳事，
namun i calu be tuwakiyambi, 看倉庫，
hoton i duka be tuwakiyambi, 看城門，
juce be tuwakiyambi, 看堆子，【按：堆鋪指兵丁輪流放哨之地。《清文鑑》釋義為「cooha idurame ging tere ba be, juce sembi」。】
giyai be baicambi, 查街。
hanci idu alban oci, 若是近班差使，
mederi angga karun tebure giyarime tuwakiyambi, 海口坐臺巡守。
lefungge hada, taifin elbeku, fuhacan, manggeo i jergi bade dobton benebumbi, 熊岳、蓋平、鳳凰城、蟒溝等處送文書。
goro idu alban oci, 若是遠班差使，
simiyan hoton, liyooha antu i jerge bade jasigan benebure dobton feksibumbi. 瀋陽、遼陽等處送文書跑書札。
ereci tulgiyen kemuni ai alban bi? 除此之外還有什麼差使？
aniyadari juwan biyai aba abalambi. 每年打十月圍。
aba hoihan tuwakiyambi. 看圍場，
jase tule teo doo giyang lii šu dzui dzi jergi bai karun. 邊外頭道江梨樹嘴子等處哨臺，
jase dolo ding šan guwai i karun. 邊內頂山拐哨臺。
ere utala alban si gemu yabumbiheo? 這些差使你都走來着嗎？
bi gūsade damu emu aniya yabuha. 我在旗下只走一年。
amala meni gūsai janggin looye mimbe (sonkofi)[sonjofi?], 後頭我們旗下章京老爺將我挑了，
gūsai wailan de yabumbi. 在旗下外郞上走。
gūsai wailan gemu ai baita icihiyambi? 旗下外郞都辦什麼事？
niyalma i ton, boigon i anggala, usin i cese arambi, 寫人丁、戶口、耕地的冊子，
fulgiyan šanyan šang ni alibun be alibumbi, 呈紅白賞呈子，
gūsade bisirele manju nikan hergen baita, 旗下所有滿漢字事，
eiten dangse cagan i baita be gemu icihiyambi. 凡檔案事都辦。
sirame hoton i da kadalan i bade gaifi, 接連城守尉任上要了，
bithesi juwe aniya aisilame yabuha, 貼寫幫走了兩年。
hoton i da (kadala)[kadalan?] i bade gemu ai baita icihiyambi? 城守尉管下都辦什麼事？
eiten alibuci acara afabuci acara baita be gemu icihiyambi. 凡應呈應付之事都辦。
si adarame bošokū baha? 你怎麼得了領催？
alban de kiceme faššame ofi bošokū baha. 因巴結差使勤奮得了領催。【按：「巴結」一詞在此指努力勤奮之意。】
bošokū de udu aniya? 領催上幾年？
ilan aniya. 三年。
hafan ilgarade udu mudan? 放官幾次？【按：hafan ilgambi 指挑選官員。】
emu mudan ilgaha. 放官一次。
ainu (bahahū)[bahakū?]? 怎沒得？
gabtara niyamniyara gemu eshun ofi bahakū. 因馬步箭都生沒得。
suweni gūsai cooha udu? 你們旗下兵多少名？
meni gūsai cooha ninju. 我們旗下兵六十名。
suweni hoton cooha uheri udu? 你們城的兵多少名？
uyun gūsai bošokū uheri udu? 九旗領催共多少名？
barhū nirui ilan yan bošokū ninggun. 巴爾虎佐領三兩領催六名。
meni jakūn gūsai gūsa tome juwe yan bošokū ninggun. 我們八旗每旗二兩領催六名。
uheri bošokū susai duin, dorgi araha hafan juwe. 共領催五十四名，內委官員二名。
suweni hoton hafan uheri udu? 你們城的官共多少員？
uheri orin sunja. 共二十五員。
gemu ai jergi tušan? 都是什麼職品？
ilaci jergi hoton i da emke. 三品城守尉一員。
duici jergi nirui janggin emke. 四品佐領一員。
sunjaci jergi tuwašara hafan jergi janggin jakūn. 五品防禦品級章京八員。
ningguci jergi funde bošokū jakūn. 六品驍騎校八員。
sunjaci jergi jalan sirara tuwašara hafan emke. 五品世襲雲騎尉一員。
kesingge hafan juwe. 恩騎尉二員。
uyuci jergi bithesi emke. 九品筆貼式一員。
calu wailan emke. 倉外郞一員。
aisin jingse hadaha araha hafan juwe. 戴金頂委官二員。
amba ajige hafan uheri orin sunja. 大小官共二十五員。
irgen hafan udu? 民官幾員？
irgen hafan juwe. 民官二員。
gemu ai jergi tušan? 都是什麼職品？
mederi be seremšeme acan beidesi emke. 海防通判一員。
giyarimsi emke. 巡檢一員。
suweni gūsai coohai caliyan adarame dendembi? 你們旗下兵餉怎麼分？
coohai caliyan gaime isinjifi. 兵餉官到了，
da looye uthai yamulafi. 大老爺就上衙門，
meni meni gūsai gaici acara ton be acabume. 合照各旗應領數目，
uyun ubu obume dendefi, 分為九份。
yasa tuwame gemu harangga janggin funde bošokū bošokū sede afabufi. 眼同都交與該章京、驍騎校、領催等。
meni gūsai bade gaime (benifi)[benefi?benjifi?]. 領到我們旗下，
alban menggun (tebureci)[tebuci?] tulgiyen, 除扣除官銀外，
gemu uhun uhufi, 都包了包兒，
geli cooha sebe gūsai bade isabufi gemu temgetu hergen arafi, 又將衆兵等傳聚旗下都畫了押字，
ton i songkoi dere tokome afabufi, 照數當面交給。
teburengge gemu ai alban menggun? 扣的都是什麼官銀？
teburengge gemu ihan hurgen menggun sirabure menggun. 扣的都是牛銀、接濟銀。
gemu tebume wajifi, 都扣完了，
sini boode ujihengge ulha uheri udu? 你們家裏養活牲口共多少？
uheri orin funcere bi, 共有二十餘個。
gemu ai ulha si minde ala! 都是什麼牲口？你告訴我！
jakūn morin bi. 有八匹馬。
gemu ai boco fiyan? 都是什麼顏色？
jerde suru konggoro kara akta duin. 紅白黃黑騸馬四匹。
kailun sirga keo juwe. 海騮糖紅騍馬兩匹。
(uleo)[ ulu?] (ajirhan)[ajirgan?] emke, 喜鵲青兒馬一匹。
unahan emke 馬駒子一匹。
jakūn ihan bi. 有八條牛。
gemu ai ihan? 都是什麼牛？
kuku fulgiyan suwayan sahaliyan eje duin. 青紅黃黑犍子四條，
uniyen juwe. 乳牛兩條。
muhašan emke. 牤牛一條。
tukšan emke. 牛犢子一條。
lorin emke. 騾子一頭。
eihen juwe. 驢子兩頭。
ulgiyan honin gemu bio? 豬羊都有嗎？
emu feniyen i honin tanggū isirengge bi, 一羣羊足有一百。
emu horho ulgiyan gūsin funcen bi, 一圈豬有三十餘個。
sini boode kesike indahūn coko niyehe niongniyaha gemu bio? 你家貓狗雞鴨鵝都有嗎？
gemu bi. 都有。
bi kemuni sinde emu baita be fonjici, 我還問你一件事，
lefungge hada hoton i nenehe tušan i ga amban. 熊岳城先任葛大人
meni hoton be baicame jihe fonde, 來查我們城的時候，
emu fiyelen i gisun weribuhebi. 留下一篇子話，
si sambi sarkū? 你知道不知道？
bi sambi. 我知道。
si šejileme mutembio? 你能背嗎？
mutembi. 能。
tuttu oci si uthai šejilefi minde donjibu! 若是那樣你就背給我聽！
je, 是。
erindari manjurara be urebure, 時習清語,
nikarara be targabure, 以戒漢言。
dorgidari bardanggilara be geterembure, 剖除內狂，
girure yertere be hairara 愛惜恥辱,
eiterere argadara be deriburakū, 勿起欺詐。
gisurere de tašararakū (ufarakū)[ufararakū?] oci, 言勿失錯
teni urgederakū ombi. 始不負矣。
seremšere karmatara de oihorilarakū, 防守無踈，
giyarire kederere be sartaburakū, 巡邏勿誤，
morilara de baturulara, 馬上逞勇，
gurgušere de turiburakū, 射獸無脫。
hahardara gardašara bade amarilarakū, 成丁無落後，
ergerakū jirgarakū oci, 無逸無安
yala ferguwerakūngge akū kai, 豈不奇哉？
ere uthai ga amban i werihe gisun bai. 這就是葛大人留下的話哈！
suwe tacikū boode dosinjihaci ebsi, 自你們入學以來，
mini beye yamji cimari seme heni majige oihorilara ba akū, 吾朝夕毫無鬆懈，
bi udu ere gese suwembe tacibuha bicibe, 我雖然這樣(都)[教?]你們，
suwe giyan i inenggi dobori akū. 你們理當不分晝夜。
gūnin sithūme bithe hūlaci acambi. 專心念書為是。
bi aika baita bifi tacikū booci tucifi, 我若有事出學房。
suwe tajirara mudan umesi labdu. 你們淘氣次數很多，
umai bithe hūlara beri tatara be baita oburakū, 並不念書拉弓為是，
suwe gemu orin se funcere niyalma, 你們都是二十餘歲的人，
giyan i erdemu bengse be wesihun obufi tacici saci, 理當知道學本事為貴為是，
aika bade gabtara niyamniyara de bime muterakū, 若馬步箭而不能。
geli manjurara be bahanarakū oci, 又不會滿洲話。
amaga inenggi jabšan de alban dangnaha seme. 日後僥倖當差使。
inu urunakū weri amargi de tuhembi. 也必定落與他人之後。
suwe hūman juken sere anggala, 不但你們本事平常，
uthai mini beye inu derengge akū. 就是我也無體面。
ubabe gūnime ohode, 想到這裏的時候。
suwe hing seme bithe hūlara beri tataci teni acambi, 你們誠心念書拉弓纔是，
ereci julesi, 從此往前，
bi aika tacikū boode akū oci, 我若不在學房裏，
gemu ekisaka tecina, 都老實坐着吧！
niyaman hūncihin gucu gargan jifi tuwaci sain sere anggala, 不但親戚朋友來瞧着好，
suweni beyede inu tusangga bi, 你們自己也有益，
suweni boode sewembe bithe hūlabure gūnin be inu urgederakū ombi. 可也不辜負你們家教你們念書的心思。
bi udu ere gese gisurehe seme, 我雖然這樣說了，
donjire donjirakūngge suwede bi, 聽不聽在你們。
udu dere juleri donjiha bicibe, 雖然面前聽了，
enggici bade donjirakū oci geli suwembe ainara, 背地裏若不聽又把你們怎麼樣？
damu mini tacibure kicen be tašaraci ojorakū, 只是我教的功課錯了使不得，
suwe uthai eiten hacin de seme gemu mutecibe, 就說你們諸般都能，
aika tajirara be minde nambuha manggi, 倘若淘氣被我堵着時候，
urunakū emu jergi tantafi ainaha seme giljame gamarakū, 定打一次斷不姑容。
age suweni gūsai coohai agūra be si gemu sambio? 阿哥你們旗下軍器你都知道嗎？
meni gūsai bisirele coohai agūra be bi gemu sambi. 我們旗下所有軍器我都知道。
tuttu oci si uthai gisureme minde donjibu! 若是那樣你說與我聽，
je, 是。
meni gūsai janggin looye de uksin saca emu yohi, 我們旗下章京老爺盔甲一副，
jebele dashūwan emu yohi, 弓靫箭袋一副，
beri juwe, 弓兩張,
loho emke. 腰刀一把，
sirdan emu tanggū susai da. 梅針箭一百五十根。
funde bošokū de uksin saca emu yohi, 驍騎校盔甲一副，
jebele dashūwan emu yohi, 弓靫箭袋一副,
beri juwe, 弓兩張,
loho emke. 腰刀一把，
sirdan emu tanggū da. 梅針箭一百根。
bošokū uksin sei niyalma tome jebele dashūwan emu yohi, 領催披甲等每人弓靫箭袋一副，
beri emke, 弓一張,
loho emke. 腰刀一把。
（gūsai bisirele agūra 旗下共有裝備）
sirdan uheri ilan minggan da, 梅針箭共三千根，
uksin saca orin duin yohi, 盔甲二十四副，
yohan olbo juwan jakūn, 綿甲十八身。
turun juwe, 大旗兩杆，
kiru ninggun, 小旗六杆，
miyoocan orin juwe da, 鳥槍二十二桿，
golmin gida orin nadan. 長槍二十七桿。
buren juwe, 海螺二個。
ereci tulgiyen meni gūsai umai gūwa coohai agūra akū kai. 除此之外我們旗並沒有別的軍器呀！
滿文版《資治通鑑綱目》陳平歸漢
p352
cen ping be, hū giyūn jung ioi hafan obuha.
yang u ba i niyalma cen ping, boo yadahūn, bithe tacire de amuran, gašan i niyalma še wecerede, cen ping, boigojilaha bihe. yali enceme ulebuhengge umesi neigen ojoro jakade, sengge sakdasa, cen žu dzi i boigojilahangge absi sain serede, cen ping hendume, ai, cen ping mimbe abkai fejergi be boigojilabuci, inu ere yali adali kai sehe. wei wang gio be weileme tai pu hafan oho bihe, baitalarakū ofi, genefi hiyang ioi be weilehe. in wang ubašaha manggi, hiyang ioi, cen ping be unggifi afame dahabuha. bederehe manggi, du ioi hafan obufi aisin orin i {orin duin yan be emu i sembi.} buhe. amala han' gurun, in i babe dahabuha manggi, hiyang ioi jili banjifi, in i babe toktobuha jiyanggiyūn hafasa be waki serede, cen ping golofi, aisin, doron be fempilefi niyalma takūrafi, hiyang ioi de bederebuhe. tereci emhun beye loho ashafi, doko jugūn deri han' gurun de dahame genefi, wei u jy i ildun de baime acafi, wang emgi gisurefi, urgunjeme fonjime, cu gurun de bisirede ai hafan bihe. cen ping hendume, du ioi hafan bihe sere jakade, uthai du ioi hafan obufi sejen de adame, dorgi cooha be kadalabuha. geren jiyanggiyūn sa gemu curgime gisurere de, wang donjifi, ele cen ping be gosiha. jeo bo se, wang ni baru hendume, cen ping udu mahala i gu i gese saikan bicibe, dolo ainahai bini. boode bihe fonde ini aša de irgebuhebi. te dorgi cooha be kadalara jakade, geren jiyanggiyūn sa i aisin be ambula alime gaihabi. cen ping ubašatame forgošoro facuhūn amban kai. wang ni kimcire be buyere. wang, wei u jy be
p353
gajifi becerede, wei u jy hendume, amban mini alahangge muten. wang ni fonjirengge yabun. te wei šeng, hiyoo gi gese yabun bihe seme, etere anabure arga de tusa akū oci, wang tere be aide baitalambini. wang, cen ping be gajifi beceme hendume, siyan šeng, wei gurun be weilefi acanahakū, cu gurun be weilefi aldasi jihe, te geli mimbe dahame yabumbi, akdun urse dule mujilen geren semeo. cen ping hendume, wei gurun i ejen, amban mimbe baitalame muterakū ofi, tuttu genehe. hiyang wang niyalma de akdarakū, terei gosire afaburengge, hiyang hala waka oci, uthai ini sargan i ahūta deote. amban bi, han' wang be niyalma be baitalame bahanambi seme donjifi, baime jihe. tuttu seme fulahūn beye jifi, aisin be alime gaijarakū oci, baitalarangge akū ombi. unenggi amban mini bodoho arga de gaici ojoro ba bici, amba wang baitala. aikabade baitalaci ojorakū oci, gaiha aisin ne bi, fempilefi alban de dosimbuki, mini giran be amasi unggireo sehe manggi, wang tereci cen ping de waka alifi, jiramilame šangnafi, hū giyūn jung ioi hafan obufi, geren jiyanggiyūn sa be gemu kadalabuha. geren jiyanggiyūn sa, tereci gelhun akū dahūme gisurehekū.
以陳平為護軍中尉
陽武人陳平，家貧，好讀書。里中社，平為宰，分肉食甚均，父老曰：善，陳孺子之為宰。平曰：嗟乎，使平得宰天下，亦如是肉矣。事魏王咎，為太僕，不用，去。事項羽，殷王反，羽使平擊降之，還拜都尉，賜金二十鎰。及漢下殷，羽怒，將誅定殷將吏，平懼，乃封其金與印，使使歸羽。乃挺身仗劍，間行歸漢，因魏無知求見。王與語，說之，問：居楚何官。曰：為都尉。即拜都尉，使參乘，典護軍。諸將盡讙，王聞之益厚平。周勃等，言於王曰：陳平雖美如冠玉，其中未必有也，居家時，嘗盜其嫂，今為護軍，多受諸將金，平反覆亂臣也，願王察之。王召讓魏無知。無知曰：臣所言者能也，王所問者行也，今有尾生、孝己之行，而無益勝負之數，王何暇用之乎。王召讓平曰：先生事魏不終，事楚而去，今又從吾游，信者固多心乎。平曰：魏王不能用臣，故去。項王不能信人，所任愛，非諸項，即妻之兄弟。臣聞漢王能用人，故來歸，然躶身來，不受金無以為資。誠臣畫計有可采者，願大王用之，使無可用者，金具在，請封輸官，得乞骸骨。王乃謝平，厚賜之，拜護軍中尉，盡護諸將，諸將乃不敢復言。
按：
尾生典出《莊子》，說是尾生與女子相約橋下，期至而女子未來，後水漲，尾生卻仍守約不去，終抱橋柱而死。被視為守信的代表人物。
孝己即祖己，商王武丁之子。事親甚孝，惟生母早死，後母向武丁進讒，孝己因而遭流放而死。被視為行孝的代表人物。
cen ping be, hū giyūn jung ioi hafan obuha.
yang u ba i niyalma cen ping, boo yadahūn, bithe tacire de amuran, gašan i niyalma še wecerede, cen ping, boigojilaha bihe. yali enceme ulebuhengge umesi neigen ojoro jakade, sengge sakdasa, cen žu dzi i boigojilahangge absi sain serede, cen ping hendume, ai, cen ping mimbe abkai fejergi be boigojilabuci, inu ere yali adali kai sehe. wei wang gio be weileme tai pu hafan oho bihe, baitalarakū ofi, genefi hiyang ioi be weilehe. in wang ubašaha manggi, hiyang ioi, cen ping be unggifi afame dahabuha. bederehe manggi, du ioi hafan obufi aisin orin i {orin duin yan be emu i sembi.} buhe. amala han' gurun, in i babe dahabuha manggi, hiyang ioi jili banjifi, in i babe toktobuha jiyanggiyūn hafasa be waki serede, cen ping golofi, aisin, doron be fempilefi niyalma takūrafi, hiyang ioi de bederebuhe. tereci emhun beye loho ashafi, doko jugūn deri han' gurun de dahame genefi, wei u jy i ildun de baime acafi, wang emgi gisurefi, urgunjeme fonjime, cu gurun de bisirede ai hafan bihe. cen ping hendume, du ioi hafan bihe sere jakade, uthai du ioi hafan obufi sejen de adame, dorgi cooha be kadalabuha. geren jiyanggiyūn sa gemu curgime gisurere de, wang donjifi, ele cen ping be gosiha. jeo bo se, wang ni baru hendume, cen ping udu mahala i gu i gese saikan bicibe, dolo ainahai bini. boode bihe fonde ini aša de irgebuhebi. te dorgi cooha be kadalara jakade, geren jiyanggiyūn sa i aisin be ambula alime gaihabi. cen ping ubašatame forgošoro facuhūn amban kai. wang ni kimcire be buyere. wang, wei u jy be
p353
gajifi becerede, wei u jy hendume, amban mini alahangge muten. wang ni fonjirengge yabun. te wei šeng, hiyoo gi gese yabun bihe seme, etere anabure arga de tusa akū oci, wang tere be aide baitalambini. wang, cen ping be gajifi beceme hendume, siyan šeng, wei gurun be weilefi acanahakū, cu gurun be weilefi aldasi jihe, te geli mimbe dahame yabumbi, akdun urse dule mujilen geren semeo. cen ping hendume, wei gurun i ejen, amban mimbe baitalame muterakū ofi, tuttu genehe. hiyang wang niyalma de akdarakū, terei gosire afaburengge, hiyang hala waka oci, uthai ini sargan i ahūta deote. amban bi, han' wang be niyalma be baitalame bahanambi seme donjifi, baime jihe. tuttu seme fulahūn beye jifi, aisin be alime gaijarakū oci, baitalarangge akū ombi. unenggi amban mini bodoho arga de gaici ojoro ba bici, amba wang baitala. aikabade baitalaci ojorakū oci, gaiha aisin ne bi, fempilefi alban de dosimbuki, mini giran be amasi unggireo sehe manggi, wang tereci cen ping de waka alifi, jiramilame šangnafi, hū giyūn jung ioi hafan obufi, geren jiyanggiyūn sa be gemu kadalabuha. geren jiyanggiyūn sa, tereci gelhun akū dahūme gisurehekū.
以陳平為護軍中尉
陽武人陳平，家貧，好讀書。里中社，平為宰，分肉食甚均，父老曰：善，陳孺子之為宰。平曰：嗟乎，使平得宰天下，亦如是肉矣。事魏王咎，為太僕，不用，去。事項羽，殷王反，羽使平擊降之，還拜都尉，賜金二十鎰。及漢下殷，羽怒，將誅定殷將吏，平懼，乃封其金與印，使使歸羽。乃挺身仗劍，間行歸漢，因魏無知求見。王與語，說之，問：居楚何官。曰：為都尉。即拜都尉，使參乘，典護軍。諸將盡讙，王聞之益厚平。周勃等，言於王曰：陳平雖美如冠玉，其中未必有也，居家時，嘗盜其嫂，今為護軍，多受諸將金，平反覆亂臣也，願王察之。王召讓魏無知。無知曰：臣所言者能也，王所問者行也，今有尾生、孝己之行，而無益勝負之數，王何暇用之乎。王召讓平曰：先生事魏不終，事楚而去，今又從吾游，信者固多心乎。平曰：魏王不能用臣，故去。項王不能信人，所任愛，非諸項，即妻之兄弟。臣聞漢王能用人，故來歸，然躶身來，不受金無以為資。誠臣畫計有可采者，願大王用之，使無可用者，金具在，請封輸官，得乞骸骨。王乃謝平，厚賜之，拜護軍中尉，盡護諸將，諸將乃不敢復言。
按：
尾生典出《莊子》，說是尾生與女子相約橋下，期至而女子未來，後水漲，尾生卻仍守約不去，終抱橋柱而死。被視為守信的代表人物。
孝己即祖己，商王武丁之子。事親甚孝，惟生母早死，後母向武丁進讒，孝己因而遭流放而死。被視為行孝的代表人物。
滿文版《資治通鑑綱目》馬陵之戰
p69
orin jakūci aniya, wei gurun, han' gurun be dailaha, ci gurun, wei gurun be dailafi, han' gurun be aitubuha. terei jiyanggiyūn pang giowan be wafi, taidzi šen be oljilaha.
wei gurun pang giowan be, han' gurun be dailabume unggihe manggi, han' gurun, ci gurun de aitubure be baiha. ci gurun i wei wang ujulaha ambasa be gajifi hebešere de, ceng heo dzeo gi hendume, aituburakū de isirakū. tiyan gi hendume, aituburakū oci, han' gurun, urunakū bukdabufi, wei gurun de dosimbikai. erdeken aitubure de isirakū. sun bin hendume, han' gurun, wei gurun i cooha cukure onggolo aitubuci, muse, han' gurun i funde wei gurun i cooha be alifi, elemangga han' gurun i hese be donjirengge ombi. tere anggala wei gurun de gurun be efulere gūnin bi, han' gurun gukume hamime, urunakū dergi baru forofi,
p70
ci gurun de alanjimbi. muse ere ildun de han' gurun i emgi hajilame, šumilame falifi, elheken i wei gurun i cukuhe be alime gaiha de, ujen aisi be alimbime, wesihun gebu be bahambikai. wang inu sefi, han' gurun i elcin de jendu angga aljafi unggihe. han' gurun, ci gurun de ertufi, sunja mudan afaci etehekū. dergi baru ci gurun de, gurun be afabure jakade, ci gurun tereci cooha ilifi, tiyan gi be jiyanggiyūn, sun dzi be sefu obufi, han' gurun be aitubume unggifi, šuwe wei gurun i du hecen de genehe. pang giowan donjifi, han' gurun be waliyafi bederehe. wei gurun i niyalma inu ambarame cooha tucibufi, taidzi šen be jiyanggiyūn obufi, ci gurun i cooha be sujabuha. sun dzi hendume, ilan jin i cooha daci mangga baturu ofi, ci gurun be weihukelembihe. ci gurun de oliha gebu bi, afame bahanara urse, terei arbun be dahame, aisi i yarhūdambi, coohai doro de, tanggū ba ci aisi be temšerengge, dergi jiyanggiyūn gaibumbi. susai ba ci aisi be temšerengge, cooha dulin isinambi sehebi sefi, ci gurun i cooha, wei gurun i bade dosifi, juwan tumen gūwahiyan obuha, jai inenggi sunja tumen gūwahiyan obuha, ilaci inenggi juwe tumen gūwahiyan obuha. pang giowan ilan inenggi yabufi ambula urgunjeme hendume, bi, ci gurun i cooha i oliha be sambi, musei bade dosinjifi ilan inenggi siden de, coohai urse ukakangge dulin ci dabanahabikai sefi, yafaha cooha be waliyafi, gabsihiyan dacun cooha be gaifi, juwe inenggi on be kamcifi yabume amcaha. sun dzi terei yamji ma ling de isinjire be bodofi, ma ling ni jugūn isheliyen dalbade haksan hafirahūn ba labdu, cooha buksibuci ombi seme, amba moo be sacime šaringgiyafi, araha gisun, pang giowan
p71
ere moo i fejile bucembi sehe, tumen nu beri be jugūn hafitame buksibufi, yamji tuwa tukiyere be sabume, sasa gabta seme boljoho. pang giowan yala dobori isinjifi šaringgiyafi araha bithe be sabufi, tolon tukiyefi hūlame wajire onggolo. tumen nu sasa gabtara jakade, wei gurun i cooha ambula facuhūraha. pang giowan ini monggon be i faitame hendume, naranggi buya jui gebu be mutebuhe sehe. ci gurun etehe hūsun i wei gurun i cooha be ambarame gidafi, taidzi šen be oljilaha.
（周顯王）二十八年魏伐韓齊伐魏以救韓殺其將龎涓虜太子申
魏使龎涓伐韓，韓請救於齊。齊威王召大臣而謀之。成侯鄒忌曰：不如勿救。田忌曰：不救，則韓且折而入於魏矣，不如蚤救之。孫臏曰：夫韓魏之兵未弊而救之，是吾代韓受魏之兵，顧反聽命於韓也，且魏有破國之志，韓見亡，必東面而愬於齊，吾因深結韓之親，而晚承魏之弊，則可以受重利而得尊名也。王曰：善。乃陰許韓使而遣之。韓因恃齊，五戰不勝，而東委國於齊。齊因起兵，使田忌將，孫子為師，以救韓，直走魏都。龎涓聞之，去韓而歸，魏人亦大發兵，使太子申將，以禦齊師。孫子曰：彼三晉之兵素悍勇而輕齊，齊號為怯。善戰者因其勢而利導之。兵法：百里而趣利者蹶上將，五十里而趣利者軍半至。乃使齊軍入魏地，為十萬竈，明日為五萬竈，又明日為二萬竈。龎涓行三日，大喜曰：我固知齊軍怯，入吾地三日，士卒亡者過半矣。乃棄其步軍，率輕銳，倍日并行逐之。孫子度其暮當至馬陵，馬陵道陿而旁多阻隘，可伏兵，乃斫大樹，白而書之曰：龎涓死此樹下。令萬弩夾道而伏，期日暮見火舉而俱發。涓果夜至，見白書，以火燭之，讀未畢，萬弩俱發，魏師大亂。涓乃自刎曰：遂成豎子之名。齊因乘勝大敗魏師，虜太子申。
tere anggala 況且
angga aljambi 應許
orin jakūci aniya, wei gurun, han' gurun be dailaha, ci gurun, wei gurun be dailafi, han' gurun be aitubuha. terei jiyanggiyūn pang giowan be wafi, taidzi šen be oljilaha.
wei gurun pang giowan be, han' gurun be dailabume unggihe manggi, han' gurun, ci gurun de aitubure be baiha. ci gurun i wei wang ujulaha ambasa be gajifi hebešere de, ceng heo dzeo gi hendume, aituburakū de isirakū. tiyan gi hendume, aituburakū oci, han' gurun, urunakū bukdabufi, wei gurun de dosimbikai. erdeken aitubure de isirakū. sun bin hendume, han' gurun, wei gurun i cooha cukure onggolo aitubuci, muse, han' gurun i funde wei gurun i cooha be alifi, elemangga han' gurun i hese be donjirengge ombi. tere anggala wei gurun de gurun be efulere gūnin bi, han' gurun gukume hamime, urunakū dergi baru forofi,
p70
ci gurun de alanjimbi. muse ere ildun de han' gurun i emgi hajilame, šumilame falifi, elheken i wei gurun i cukuhe be alime gaiha de, ujen aisi be alimbime, wesihun gebu be bahambikai. wang inu sefi, han' gurun i elcin de jendu angga aljafi unggihe. han' gurun, ci gurun de ertufi, sunja mudan afaci etehekū. dergi baru ci gurun de, gurun be afabure jakade, ci gurun tereci cooha ilifi, tiyan gi be jiyanggiyūn, sun dzi be sefu obufi, han' gurun be aitubume unggifi, šuwe wei gurun i du hecen de genehe. pang giowan donjifi, han' gurun be waliyafi bederehe. wei gurun i niyalma inu ambarame cooha tucibufi, taidzi šen be jiyanggiyūn obufi, ci gurun i cooha be sujabuha. sun dzi hendume, ilan jin i cooha daci mangga baturu ofi, ci gurun be weihukelembihe. ci gurun de oliha gebu bi, afame bahanara urse, terei arbun be dahame, aisi i yarhūdambi, coohai doro de, tanggū ba ci aisi be temšerengge, dergi jiyanggiyūn gaibumbi. susai ba ci aisi be temšerengge, cooha dulin isinambi sehebi sefi, ci gurun i cooha, wei gurun i bade dosifi, juwan tumen gūwahiyan obuha, jai inenggi sunja tumen gūwahiyan obuha, ilaci inenggi juwe tumen gūwahiyan obuha. pang giowan ilan inenggi yabufi ambula urgunjeme hendume, bi, ci gurun i cooha i oliha be sambi, musei bade dosinjifi ilan inenggi siden de, coohai urse ukakangge dulin ci dabanahabikai sefi, yafaha cooha be waliyafi, gabsihiyan dacun cooha be gaifi, juwe inenggi on be kamcifi yabume amcaha. sun dzi terei yamji ma ling de isinjire be bodofi, ma ling ni jugūn isheliyen dalbade haksan hafirahūn ba labdu, cooha buksibuci ombi seme, amba moo be sacime šaringgiyafi, araha gisun, pang giowan
p71
ere moo i fejile bucembi sehe, tumen nu beri be jugūn hafitame buksibufi, yamji tuwa tukiyere be sabume, sasa gabta seme boljoho. pang giowan yala dobori isinjifi šaringgiyafi araha bithe be sabufi, tolon tukiyefi hūlame wajire onggolo. tumen nu sasa gabtara jakade, wei gurun i cooha ambula facuhūraha. pang giowan ini monggon be i faitame hendume, naranggi buya jui gebu be mutebuhe sehe. ci gurun etehe hūsun i wei gurun i cooha be ambarame gidafi, taidzi šen be oljilaha.
（周顯王）二十八年魏伐韓齊伐魏以救韓殺其將龎涓虜太子申
魏使龎涓伐韓，韓請救於齊。齊威王召大臣而謀之。成侯鄒忌曰：不如勿救。田忌曰：不救，則韓且折而入於魏矣，不如蚤救之。孫臏曰：夫韓魏之兵未弊而救之，是吾代韓受魏之兵，顧反聽命於韓也，且魏有破國之志，韓見亡，必東面而愬於齊，吾因深結韓之親，而晚承魏之弊，則可以受重利而得尊名也。王曰：善。乃陰許韓使而遣之。韓因恃齊，五戰不勝，而東委國於齊。齊因起兵，使田忌將，孫子為師，以救韓，直走魏都。龎涓聞之，去韓而歸，魏人亦大發兵，使太子申將，以禦齊師。孫子曰：彼三晉之兵素悍勇而輕齊，齊號為怯。善戰者因其勢而利導之。兵法：百里而趣利者蹶上將，五十里而趣利者軍半至。乃使齊軍入魏地，為十萬竈，明日為五萬竈，又明日為二萬竈。龎涓行三日，大喜曰：我固知齊軍怯，入吾地三日，士卒亡者過半矣。乃棄其步軍，率輕銳，倍日并行逐之。孫子度其暮當至馬陵，馬陵道陿而旁多阻隘，可伏兵，乃斫大樹，白而書之曰：龎涓死此樹下。令萬弩夾道而伏，期日暮見火舉而俱發。涓果夜至，見白書，以火燭之，讀未畢，萬弩俱發，魏師大亂。涓乃自刎曰：遂成豎子之名。齊因乘勝大敗魏師，虜太子申。
tere anggala 況且
angga aljambi 應許
滿文版《資治通鑑綱目》圍魏救趙之桂陵之戰
juwan ningguci aniya, ci gurun, wei gurun be dailame, joo gurun be aitubure de, wei gurun, han' dan i babe bahafi, bederere de afafi gidabuha.
tuktan sun bin, pang giowan i emgi gemu coohai bithe taciha bihe. pang giowan, wei gurun de baitalabufi jiyanggiūn oho manggi, ini muten be, sun bin de isirakū seme, ganabufi isinjime uthai terei bethe be sacifi, dere be sabsifi, beye dubentelen[dubetele?] waliyabufi baitakū okini sehe, ci gurun i elcin wei gurun de jihede, sun bin hūlhame acanaha manggi, elcin jendu sejen de tebufi gamaha. tiyan gi antaha obufi, wei wang de tucibuhe manggi, wei wang coohai arga be fonjifi uthai sefu obuha. tereci joo gurun be aitubuki seme hebešefi, sun bin be jiyanggiyūn obuki serede, erulebufi funcehe niyalma, ojorakū seme marara jakade, tiyan gi be jiyanggiyūn obuha. sun dzi be sefu obufi, acihai sejen de tebufi, tehei arga bodohon be yabubuha. tiyan gi cooha gaifi joo gurun i baru geneki serede, sun dzi hendume, facafi hūsibuha, halhime falibuhangge be sure de, hūsutuleme tatašaci ojorakū. becunurengge be tafulara de, šukiyašame anataci ojorakū. sujaha[sujahan?] be tatara, untuhun de dosire oci, beye cibure, hūsun nenggerebure be dahame, ini cisui subumbi kai. te wei gurun i gabsihiyan dacun cooha i urse, tulergi de mohofi, sakda yadalinggū dorgi de cukuhebi. aikabade cooha gaifi hahilame terei du hecen de genehede, tere urunakū joo gurun be waliyafi, beye be aitubumbi. muse ere emgeri deriburede joo gurun i kabuhangge subumbime, wei gurun be cukubuci ombikai sehe manggi, tiyan gi gisun dahaha. juwan biyade han' dan, wei gurun de dahaha. wei gurun i cooha amasi bederere de ci gurun i emgi gui ling ni bade afafi, wei gurun i cooha ambula gidabuha.
（周顯王）十六年，齊伐魏以救趙魏克邯鄲還戰敗績
初孫臏與龎涓俱學兵法。涓仕魏，為將軍，自以能不及臏，乃召之，至則斷其足而黥之，欲使終身廢棄。齊使者至魏，臏陰見之。使者竊載以歸，田忌客之，進之威王。威王問兵法，遂以為師。至是，謀救趙，以臏為將，辭以刑餘之人不可，乃使田忌為將，而孫子為師，居輜車中，坐為計謀。忌欲引兵之趙，孫子曰：夫解雜亂紛糾者不控拳，救鬭者不搏撠，批亢擣虛，形格勢禁，則自為解耳。今梁之輕兵鋭卒竭於外，而老弱疲於內，若引兵疾走其都，彼必釋趙而自救，是我一舉解趙之圍，而收弊於魏也。忌從之。十月，邯鄲降魏，魏師還，與齊戰於桂陵，魏師大敗。
beye dubetele 終身、終生
tuktan sun bin, pang giowan i emgi gemu coohai bithe taciha bihe. pang giowan, wei gurun de baitalabufi jiyanggiūn oho manggi, ini muten be, sun bin de isirakū seme, ganabufi isinjime uthai terei bethe be sacifi, dere be sabsifi, beye dubentelen[dubetele?] waliyabufi baitakū okini sehe, ci gurun i elcin wei gurun de jihede, sun bin hūlhame acanaha manggi, elcin jendu sejen de tebufi gamaha. tiyan gi antaha obufi, wei wang de tucibuhe manggi, wei wang coohai arga be fonjifi uthai sefu obuha. tereci joo gurun be aitubuki seme hebešefi, sun bin be jiyanggiyūn obuki serede, erulebufi funcehe niyalma, ojorakū seme marara jakade, tiyan gi be jiyanggiyūn obuha. sun dzi be sefu obufi, acihai sejen de tebufi, tehei arga bodohon be yabubuha. tiyan gi cooha gaifi joo gurun i baru geneki serede, sun dzi hendume, facafi hūsibuha, halhime falibuhangge be sure de, hūsutuleme tatašaci ojorakū. becunurengge be tafulara de, šukiyašame anataci ojorakū. sujaha[sujahan?] be tatara, untuhun de dosire oci, beye cibure, hūsun nenggerebure be dahame, ini cisui subumbi kai. te wei gurun i gabsihiyan dacun cooha i urse, tulergi de mohofi, sakda yadalinggū dorgi de cukuhebi. aikabade cooha gaifi hahilame terei du hecen de genehede, tere urunakū joo gurun be waliyafi, beye be aitubumbi. muse ere emgeri deriburede joo gurun i kabuhangge subumbime, wei gurun be cukubuci ombikai sehe manggi, tiyan gi gisun dahaha. juwan biyade han' dan, wei gurun de dahaha. wei gurun i cooha amasi bederere de ci gurun i emgi gui ling ni bade afafi, wei gurun i cooha ambula gidabuha.
（周顯王）十六年，齊伐魏以救趙魏克邯鄲還戰敗績
初孫臏與龎涓俱學兵法。涓仕魏，為將軍，自以能不及臏，乃召之，至則斷其足而黥之，欲使終身廢棄。齊使者至魏，臏陰見之。使者竊載以歸，田忌客之，進之威王。威王問兵法，遂以為師。至是，謀救趙，以臏為將，辭以刑餘之人不可，乃使田忌為將，而孫子為師，居輜車中，坐為計謀。忌欲引兵之趙，孫子曰：夫解雜亂紛糾者不控拳，救鬭者不搏撠，批亢擣虛，形格勢禁，則自為解耳。今梁之輕兵鋭卒竭於外，而老弱疲於內，若引兵疾走其都，彼必釋趙而自救，是我一舉解趙之圍，而收弊於魏也。忌從之。十月，邯鄲降魏，魏師還，與齊戰於桂陵，魏師大敗。
beye dubetele 終身、終生
滿文版《資治通鑑綱目》齊侯封即墨大夫烹阿大夫
ci heo, ji me hecen i daifu hafan be fungnehe. o hecen i daifu hafan be caruha.
ci gurun i wei wang, ji me hecen i daifu hafan be gajifi hendume, si, ji me hecen de tehe ci ebsi ehecure gisun inenggidari isinjimbi. bi niyalma takūrafi ji me de tuwanabuci, usin bigan be suksalahabi. niyalma irgen elgiyen, hafasa de baita akū, dergi ergi toktohobi. ere si mini hashū ici ergi urse de haldabašame aisilara be baihakū turgun kai sefi, tumen boigon salibume fungnehe. o hecen i daifu hafan be gajifi hendume, si, o hecen be tuwakiyaha ci ebsi, maktara gisun inenggidari isinjimbi, bi niyalma takūrafi, o babe tuwanabuci, usin bigan be suksalahakūbi. niyalma irgen yadame yuyumbi. joo gurun, giowan i babe afaci, si danahakū. wei gurun, siowei ling be gaici si sahakū. ere si jiramin ulin i mini hashū ici ergi urse de haldabašame maktara be baiha turgun kai sefi, tere inenggi uthai o hecen i daifu hafan, jai hashū ici ergi kemuni maktaha urse be caruha. tereci geren ambasa geleme olhome gelhun akū miyamirakū holtorakū. urunakū yargiyan be akūmbume ofi, ci gurun ambula dasabufi abkai fejergi de etenggi oho.
齊侯封即墨大夫烹阿大夫
齊威王召即墨大夫，語之曰：自子之居即墨也，毁言日至，然吾使人視即墨，田野辟，人民給，官無事，東方以寧，是子不事吾左右以求助也。封之萬家。召阿大夫，語之曰：自子守阿，譽言日至，吾使人視阿，田野不辟，人民貧餒，趙攻鄄，子不救，衛取薛陵，子不知，是子厚幣事吾左右以求譽也。是日，烹阿大夫及左右嘗譽者。於是羣臣聳懼，莫敢飾詐，務盡其情，齊國大治，彊於天下。
ci gurun i wei wang, ji me hecen i daifu hafan be gajifi hendume, si, ji me hecen de tehe ci ebsi ehecure gisun inenggidari isinjimbi. bi niyalma takūrafi ji me de tuwanabuci, usin bigan be suksalahabi. niyalma irgen elgiyen, hafasa de baita akū, dergi ergi toktohobi. ere si mini hashū ici ergi urse de haldabašame aisilara be baihakū turgun kai sefi, tumen boigon salibume fungnehe. o hecen i daifu hafan be gajifi hendume, si, o hecen be tuwakiyaha ci ebsi, maktara gisun inenggidari isinjimbi, bi niyalma takūrafi, o babe tuwanabuci, usin bigan be suksalahakūbi. niyalma irgen yadame yuyumbi. joo gurun, giowan i babe afaci, si danahakū. wei gurun, siowei ling be gaici si sahakū. ere si jiramin ulin i mini hashū ici ergi urse de haldabašame maktara be baiha turgun kai sefi, tere inenggi uthai o hecen i daifu hafan, jai hashū ici ergi kemuni maktaha urse be caruha. tereci geren ambasa geleme olhome gelhun akū miyamirakū holtorakū. urunakū yargiyan be akūmbume ofi, ci gurun ambula dasabufi abkai fejergi de etenggi oho.
齊侯封即墨大夫烹阿大夫
齊威王召即墨大夫，語之曰：自子之居即墨也，毁言日至，然吾使人視即墨，田野辟，人民給，官無事，東方以寧，是子不事吾左右以求助也。封之萬家。召阿大夫，語之曰：自子守阿，譽言日至，吾使人視阿，田野不辟，人民貧餒，趙攻鄄，子不救，衛取薛陵，子不知，是子厚幣事吾左右以求譽也。是日，烹阿大夫及左右嘗譽者。於是羣臣聳懼，莫敢飾詐，務盡其情，齊國大治，彊於天下。
滿文版《資治通鑑綱目》聶政殺韓相俠累
hūlha, han' gurun i aisilakū hiyei lei be waha.
hiyei lei, pu yang ni ba i yan jung dzi de ehe bihebi. yan jung dzi, jy ba i niyalma niyei jeng ni baturu be donjifi, ini kimun be gaikini seme, niyei jeng ni eme de jalafun i doroi arame, sain aisin tanggū i benehe de, niyei jeng alime gaijarakū hendume, sakda eniye bi, niyei jeng mini beyebe gelhun akū niyalma de angga aljaci ojorakū sehe. eme akū oho manggi. jung dzi uthai niyei jeng be hiyei lei be tokome wabume unggihe, hiyei lei jing yamun de tefi, tuwakiyara cooha umesi labdu bihe, niyei jeng šuwe dosifi tokome wafi, ini dere be kolafi, yasa be uhūfi beyebe beye secime duha tucibuhe, han' gurun i niyalma terei giran be hūdai bade maktafi, šang sindafi takabuci, yaya takame mutehekū. terei eyun ing donjifi, genefi songgome hendume, ere jy ba i šen jing gašan i niyei jeng kai. fusihūn hehe mini bisire turgunde, tuttu beyebe beye efuleme, songko be lashalahabi. fusihūn hehe bi adarame beyei bucere weile de geleme, dubetele mergen deo i gebu be burubure sefi, uthai niyei jeng ni giran i dalbade beyebe beye araha.
盜殺韓相俠累
俠累與濮陽嚴仲子有惡。仲子聞軹人聶政之勇，以黄金百鎰為政母壽，欲因以報仇。政不受，曰：老母在，政身未敢以許人也。及母卒，仲子乃使政刺俠累。俠累方坐府上，兵衛甚衆，聶政直入刺之，因自皮面決眼，自屠出腸。韓人暴其尸於市，購問，莫能識。其姊嫈，聞而往哭之，曰：是軹深井里聶政也。以妾在之故，重自刑以絶從，妾奈何畏沒身之誅，終滅賢弟之名。遂死政尸之旁。
kimun (be) gaimbi 報仇
angga aljambi 應許
beye be arambi 自殺
hiyei lei, pu yang ni ba i yan jung dzi de ehe bihebi. yan jung dzi, jy ba i niyalma niyei jeng ni baturu be donjifi, ini kimun be gaikini seme, niyei jeng ni eme de jalafun i doroi arame, sain aisin tanggū i benehe de, niyei jeng alime gaijarakū hendume, sakda eniye bi, niyei jeng mini beyebe gelhun akū niyalma de angga aljaci ojorakū sehe. eme akū oho manggi. jung dzi uthai niyei jeng be hiyei lei be tokome wabume unggihe, hiyei lei jing yamun de tefi, tuwakiyara cooha umesi labdu bihe, niyei jeng šuwe dosifi tokome wafi, ini dere be kolafi, yasa be uhūfi beyebe beye secime duha tucibuhe, han' gurun i niyalma terei giran be hūdai bade maktafi, šang sindafi takabuci, yaya takame mutehekū. terei eyun ing donjifi, genefi songgome hendume, ere jy ba i šen jing gašan i niyei jeng kai. fusihūn hehe mini bisire turgunde, tuttu beyebe beye efuleme, songko be lashalahabi. fusihūn hehe bi adarame beyei bucere weile de geleme, dubetele mergen deo i gebu be burubure sefi, uthai niyei jeng ni giran i dalbade beyebe beye araha.
盜殺韓相俠累
俠累與濮陽嚴仲子有惡。仲子聞軹人聶政之勇，以黄金百鎰為政母壽，欲因以報仇。政不受，曰：老母在，政身未敢以許人也。及母卒，仲子乃使政刺俠累。俠累方坐府上，兵衛甚衆，聶政直入刺之，因自皮面決眼，自屠出腸。韓人暴其尸於市，購問，莫能識。其姊嫈，聞而往哭之，曰：是軹深井里聶政也。以妾在之故，重自刑以絶從，妾奈何畏沒身之誅，終滅賢弟之名。遂死政尸之旁。
kimun (be) gaimbi 報仇
angga aljambi 應許
beye be arambi 自殺
滿文版《資治通鑑綱目》鴻門宴
p329
gūwa, pei gung be ekšeme cooha unggifi, han' gu furdan be tuwakiyabu, goloi beise i cooha be ume halbure sehe manggi, pei gung gisun dahaha. hiyang ioi isinjifi, ambula jili banjifi afame efulefi dosifi, hi i bade isinafi, coohai urse be sarilafi, pei gung be afaki sembihe. tere fonde hiyang ioi i cooha, dehi tumen, hūng men de ing ilihabi. pei gung ni cooha juwan tumen, ba šang de ing
p330
ilihabi. fan dzeng hendume, pei gung, alin i dergi bade bihe fonde, ulin de dosi, boco de amuran bihe, te furdan de dosifi, ulin jaka be gaihakū, hehe juse be necihekūngge, ere gūnin ajigen akū, hūdun afa, ume ufarara sehe. hiyang ioi i eshen hiyang be, daci jang liyang ni baru sain bihe. dobori feksime genefi alafi, emgi yabu serede, jang liyang hendume, bi han' gurun i wang ni jalin pei gung be benjime jihe, te hafirabuha ba bifi, waliyafi geneci jurgan waka sefi, tereci hiyang be be murime dosimbufi, pei gung de acabuha manggi, pei gung nure i hūntahan jafafi darabufi, niyaman jafame toktobufi hendume, bi furdan de dosifi, funiyehe gese jaka de gelhun akū latunahakū, hafan irgen be ejeme arafi, fu ku be fempilefi, jiyanggiyūn be aliyaha. furdan be tuwakiyabuhangge, gūwa hūlha be belgehengge(belhehengge?), inenggi dobori akū jiyanggiyūn i isinjire be ereme bisire de, ai gelhun akū ubašambi. agu i mini gelhun akū erdemu be cashūlahakū be wacihiyame alara be buyembi. hiyang be je seme alime gaifi hendume, cimari erde beye jifi waka alirakū oci ojorakū sefi, genefi hiyang ioi de wacihiyame alafi, geli hendume, niyalma de amba gung bimbime, afaci jurgan waka, sain i tuwara de isirakū, hiyang ioi inu sehe. pei gung jai inenggi erde tanggū funcere be dahabufi, hiyang ioi de acanafi, weile aliha manggi, hiyang ioi bibufi omicara de, fan dzeng emdubei hiyang ioi i baru yasa arame, ashaha gu i hontoho muheren be ilan jergi tukiyeceme temgetuleci, hiyang ioi hersehekū, fan dzeng tucifi, hiyang juwang be dosifi ibefi nure darabufi loho maksiki seme baifi, tere ildun de,
p331
pei gung be wa seme unggihe. hiyang juwang dosifi nure darabume wajifi, loho gocifi ilifi maksire de, hiyang be inu loho gocifi ilifi maksime, kemuni beyei pei gung be kame dalire jakade, hiyang juwang bahafi sacihakū. tereci jang liyang tucifi, fan kuwai be acafi, baita i hahi oho be alaha manggi, fan kuwai loho ashahai kalka jafahai šuwe dosifi, yasa morohon neifi, hiyang ioi be hirame, ujui funiyehe sehehun ilifi, yasai hošo gemu fakcaha. hiyang ioi hendume, baturu haha kai sefi, amba can de nure tebufi, emu ulgiyan i eshun fihe buhe. fan kuwai ilihai omiha jeke, hiyang ioi hendume, geli omime mutembio. fan kuwai hendume, amban bi bucere de hono jailarakū bade, emu hūntahan nure be ai marara babi. cin gurun de tasha niohe gese mujilen bifi, abkai fejergi yooni ubašaha, hūwai wang, geren jiyanggiyūn sai emgi boljome henduhengge, neneme hiyan yang hecen de dosikangge be wang obumbi sehe bihe. te pei gung, neneme cin gurun be efulefi, hiyan yang hecen de dosika, gung amba, joboho suilaha de hergen bume fungnere šang akū bime, jiyanggiyūn, buya niyalma i gisun be gaifi, gung bisire niyalma be waki serengge, ere gukuhe cin gurun be sirarangge kai. bi jiyanggiyūn i jalin daburakū. hiyang ioi jabure gisun akū, te sehe. pei gung ilifi tule genere arame tucifi beye ukcafi, emhun morin yalufi, fan kuwai se yafahan dahalame, ekšeme ba šang de genehe. jang liyang be hiyang ioi de baniha bu seme werihe, hiyang ioi fonjime, pei gung aibide bi. jang liyang hendume, jiyanggiyūn de wakašame weile araki sere gūnin bisire be donjifi, beye ukcafi emhun geneme, aifini ing de isinaha sefi, šanggiyan gu emu juru be hiyang ioi de alibume, gu i
p332
hūntahan emu juru be fan dzeng de bure de, hiyang ioi gu be alime gaiha. fan dzeng loho gocifi gu i hūntahan be forime hūwalafi hendume, ai, ajige jui baru hebešeci ojorakū, jiyanggiyūn i abkai fejergi be durirengge, urunakū pei gung. muse te oljilabumbikai sehe, udu inenggi bifi, hiyang ioi cooha gaifi, wasihūn hiyan yang hecen be suntebufi, cin gurun i dahaha wang, dzi ing be waha. gung yamun be tuwa sindaha, tuwa ilan biya otolo mukiyehekū. ši hūwang ni eifu be fetefi, ulin boobai hehe juse ba(be?) bargiyafi dergi baru genehe. cin gurun i irgen erere be ambula ufaraha. han' šeng, hiyang ioi i baru hendume, guwan jung ni ba alin de daniyalafi bira be umiyelehebi, duin ergi de fiyanji bi, huweki bime elgiyen. gemulehe de, ba i doro be mutebuci ombi seci, hiyang ioi, cin gurun i garjaha efujehe be safi, geli dergi baru bedereki seme gūnime ofi hendume, bayan wesihun ofi da gašan de bedererakū oci, gecuheri etufi dobori yabure adali kai sehe. han' šeng bederefi hendume, niyalma, cu gurun i niyalma be monio de mahala etubuhe gese sehengge yala mujangga ni sere jakade, hiyang ioi donjifi, han' šeng be caruha.
或說沛公，急遣兵守函谷關，無內諸侯軍。沛公從之。項羽至，大怒，攻破之，進至戲，饗士卒，欲擊沛公。時羽兵四十萬，在鴻門，沛公兵十萬，在霸上。范增曰：沛公居山東時，貪財好色，今入關，財物無所取，婦女無所幸，此其志不在小，急擊勿失。羽季父項伯，素善張良，夜馳告之，欲與俱去。良曰：良為韓王送沛公，今有急，亡去不義。因固要伯入見沛公，公奉巵酒為壽，約為婚姻，曰：吾入關，秋毫不敢有所近，籍吏民，封府庫，而待將軍，所以守關者，備他盗耳，日夜望將軍至，豈敢反乎，願伯具言臣之不敢倍徳。項伯許諾曰：旦日不可不蚤自來謝。去，具以告羽，且曰：人有大功而擊之，不義，不如因善過之。羽曰：諾。沛公旦日，從百餘騎來見羽，謝羽，因留飲。范增數目羽，舉所佩玉玦示之者三，羽不應。增出，使項莊入前為壽，請以劍舞，因擊沛公殺之。莊入，為壽畢，拔劍起舞。項伯亦拔劍起舞，常以身翼蔽沛公，莊不得擊。於是張良出見樊噲，告以事急。噲帶劍擁盾直入，瞋目視羽，頭髪上指，目眥盡裂。羽曰：壯士賜斗巵酒一生彘肩。噲立飲啗之。羽曰：能復飲乎。噲曰：臣死且不避，巵酒安足辭。夫秦有虎狼之心，天下皆叛，懷王與諸將約曰，先入咸陽者王之。今沛公先破秦入咸陽，勞苦功高，未有封爵之賞，而將軍聽細人之說，欲誅有功之人，此亡秦之續耳。竊為將軍不取也。羽無以應，命之坐。沛公遂起如厠，脫身獨騎，噲等步從，趣霸上，留張良，使謝羽。羽問：沛公安在。良曰：聞將軍有意督過之，脫身獨去，已至軍矣。因以白璧一雙獻羽，玉斗一雙與增。羽受璧，增拔劍撞破玉斗，曰：唉，豎子不足與謀。奪將軍天下者，必沛公也。吾屬今為之虜矣。居數日，羽引兵西屠咸陽，殺秦降王子嬰，燒宮室，火三月不滅，掘始皇帝冢，收貨寳婦女而東。秦民大失望。韓生說羽曰：關中阻山帶河，四塞之地，肥饒，可都以霸。羽見秦殘破，又思東歸，曰：富貴不歸故鄉，如衣繡夜行耳。韓生退曰：人言楚人沐猴而冠，果然。羽聞之，烹韓生。
gūwa, pei gung be ekšeme cooha unggifi, han' gu furdan be tuwakiyabu, goloi beise i cooha be ume halbure sehe manggi, pei gung gisun dahaha. hiyang ioi isinjifi, ambula jili banjifi afame efulefi dosifi, hi i bade isinafi, coohai urse be sarilafi, pei gung be afaki sembihe. tere fonde hiyang ioi i cooha, dehi tumen, hūng men de ing ilihabi. pei gung ni cooha juwan tumen, ba šang de ing
p330
ilihabi. fan dzeng hendume, pei gung, alin i dergi bade bihe fonde, ulin de dosi, boco de amuran bihe, te furdan de dosifi, ulin jaka be gaihakū, hehe juse be necihekūngge, ere gūnin ajigen akū, hūdun afa, ume ufarara sehe. hiyang ioi i eshen hiyang be, daci jang liyang ni baru sain bihe. dobori feksime genefi alafi, emgi yabu serede, jang liyang hendume, bi han' gurun i wang ni jalin pei gung be benjime jihe, te hafirabuha ba bifi, waliyafi geneci jurgan waka sefi, tereci hiyang be be murime dosimbufi, pei gung de acabuha manggi, pei gung nure i hūntahan jafafi darabufi, niyaman jafame toktobufi hendume, bi furdan de dosifi, funiyehe gese jaka de gelhun akū latunahakū, hafan irgen be ejeme arafi, fu ku be fempilefi, jiyanggiyūn be aliyaha. furdan be tuwakiyabuhangge, gūwa hūlha be belgehengge(belhehengge?), inenggi dobori akū jiyanggiyūn i isinjire be ereme bisire de, ai gelhun akū ubašambi. agu i mini gelhun akū erdemu be cashūlahakū be wacihiyame alara be buyembi. hiyang be je seme alime gaifi hendume, cimari erde beye jifi waka alirakū oci ojorakū sefi, genefi hiyang ioi de wacihiyame alafi, geli hendume, niyalma de amba gung bimbime, afaci jurgan waka, sain i tuwara de isirakū, hiyang ioi inu sehe. pei gung jai inenggi erde tanggū funcere be dahabufi, hiyang ioi de acanafi, weile aliha manggi, hiyang ioi bibufi omicara de, fan dzeng emdubei hiyang ioi i baru yasa arame, ashaha gu i hontoho muheren be ilan jergi tukiyeceme temgetuleci, hiyang ioi hersehekū, fan dzeng tucifi, hiyang juwang be dosifi ibefi nure darabufi loho maksiki seme baifi, tere ildun de,
p331
pei gung be wa seme unggihe. hiyang juwang dosifi nure darabume wajifi, loho gocifi ilifi maksire de, hiyang be inu loho gocifi ilifi maksime, kemuni beyei pei gung be kame dalire jakade, hiyang juwang bahafi sacihakū. tereci jang liyang tucifi, fan kuwai be acafi, baita i hahi oho be alaha manggi, fan kuwai loho ashahai kalka jafahai šuwe dosifi, yasa morohon neifi, hiyang ioi be hirame, ujui funiyehe sehehun ilifi, yasai hošo gemu fakcaha. hiyang ioi hendume, baturu haha kai sefi, amba can de nure tebufi, emu ulgiyan i eshun fihe buhe. fan kuwai ilihai omiha jeke, hiyang ioi hendume, geli omime mutembio. fan kuwai hendume, amban bi bucere de hono jailarakū bade, emu hūntahan nure be ai marara babi. cin gurun de tasha niohe gese mujilen bifi, abkai fejergi yooni ubašaha, hūwai wang, geren jiyanggiyūn sai emgi boljome henduhengge, neneme hiyan yang hecen de dosikangge be wang obumbi sehe bihe. te pei gung, neneme cin gurun be efulefi, hiyan yang hecen de dosika, gung amba, joboho suilaha de hergen bume fungnere šang akū bime, jiyanggiyūn, buya niyalma i gisun be gaifi, gung bisire niyalma be waki serengge, ere gukuhe cin gurun be sirarangge kai. bi jiyanggiyūn i jalin daburakū. hiyang ioi jabure gisun akū, te sehe. pei gung ilifi tule genere arame tucifi beye ukcafi, emhun morin yalufi, fan kuwai se yafahan dahalame, ekšeme ba šang de genehe. jang liyang be hiyang ioi de baniha bu seme werihe, hiyang ioi fonjime, pei gung aibide bi. jang liyang hendume, jiyanggiyūn de wakašame weile araki sere gūnin bisire be donjifi, beye ukcafi emhun geneme, aifini ing de isinaha sefi, šanggiyan gu emu juru be hiyang ioi de alibume, gu i
p332
hūntahan emu juru be fan dzeng de bure de, hiyang ioi gu be alime gaiha. fan dzeng loho gocifi gu i hūntahan be forime hūwalafi hendume, ai, ajige jui baru hebešeci ojorakū, jiyanggiyūn i abkai fejergi be durirengge, urunakū pei gung. muse te oljilabumbikai sehe, udu inenggi bifi, hiyang ioi cooha gaifi, wasihūn hiyan yang hecen be suntebufi, cin gurun i dahaha wang, dzi ing be waha. gung yamun be tuwa sindaha, tuwa ilan biya otolo mukiyehekū. ši hūwang ni eifu be fetefi, ulin boobai hehe juse ba(be?) bargiyafi dergi baru genehe. cin gurun i irgen erere be ambula ufaraha. han' šeng, hiyang ioi i baru hendume, guwan jung ni ba alin de daniyalafi bira be umiyelehebi, duin ergi de fiyanji bi, huweki bime elgiyen. gemulehe de, ba i doro be mutebuci ombi seci, hiyang ioi, cin gurun i garjaha efujehe be safi, geli dergi baru bedereki seme gūnime ofi hendume, bayan wesihun ofi da gašan de bedererakū oci, gecuheri etufi dobori yabure adali kai sehe. han' šeng bederefi hendume, niyalma, cu gurun i niyalma be monio de mahala etubuhe gese sehengge yala mujangga ni sere jakade, hiyang ioi donjifi, han' šeng be caruha.
或說沛公，急遣兵守函谷關，無內諸侯軍。沛公從之。項羽至，大怒，攻破之，進至戲，饗士卒，欲擊沛公。時羽兵四十萬，在鴻門，沛公兵十萬，在霸上。范增曰：沛公居山東時，貪財好色，今入關，財物無所取，婦女無所幸，此其志不在小，急擊勿失。羽季父項伯，素善張良，夜馳告之，欲與俱去。良曰：良為韓王送沛公，今有急，亡去不義。因固要伯入見沛公，公奉巵酒為壽，約為婚姻，曰：吾入關，秋毫不敢有所近，籍吏民，封府庫，而待將軍，所以守關者，備他盗耳，日夜望將軍至，豈敢反乎，願伯具言臣之不敢倍徳。項伯許諾曰：旦日不可不蚤自來謝。去，具以告羽，且曰：人有大功而擊之，不義，不如因善過之。羽曰：諾。沛公旦日，從百餘騎來見羽，謝羽，因留飲。范增數目羽，舉所佩玉玦示之者三，羽不應。增出，使項莊入前為壽，請以劍舞，因擊沛公殺之。莊入，為壽畢，拔劍起舞。項伯亦拔劍起舞，常以身翼蔽沛公，莊不得擊。於是張良出見樊噲，告以事急。噲帶劍擁盾直入，瞋目視羽，頭髪上指，目眥盡裂。羽曰：壯士賜斗巵酒一生彘肩。噲立飲啗之。羽曰：能復飲乎。噲曰：臣死且不避，巵酒安足辭。夫秦有虎狼之心，天下皆叛，懷王與諸將約曰，先入咸陽者王之。今沛公先破秦入咸陽，勞苦功高，未有封爵之賞，而將軍聽細人之說，欲誅有功之人，此亡秦之續耳。竊為將軍不取也。羽無以應，命之坐。沛公遂起如厠，脫身獨騎，噲等步從，趣霸上，留張良，使謝羽。羽問：沛公安在。良曰：聞將軍有意督過之，脫身獨去，已至軍矣。因以白璧一雙獻羽，玉斗一雙與增。羽受璧，增拔劍撞破玉斗，曰：唉，豎子不足與謀。奪將軍天下者，必沛公也。吾屬今為之虜矣。居數日，羽引兵西屠咸陽，殺秦降王子嬰，燒宮室，火三月不滅，掘始皇帝冢，收貨寳婦女而東。秦民大失望。韓生說羽曰：關中阻山帶河，四塞之地，肥饒，可都以霸。羽見秦殘破，又思東歸，曰：富貴不歸故鄉，如衣繡夜行耳。韓生退曰：人言楚人沐猴而冠，果然。羽聞之，烹韓生。
鄭伯克段于鄢（滿文版）
摘自欽定四庫全書滿文版春秋
jeng gurun i be, gung šu duwan be yan i bade etehe.
鄭伯克段于鄢
tuktan jeng gurun i u gung, šen gurun de fujin gaifi, u giyang sehe,
初，鄭武公娶于申，曰武姜。
juwang gung, jai gung šu duwan be banjiha,
生莊公，及共叔段。
juwang gung be banjire de manggalaha bihe, giyang halangga gelefi, tuttu u šeng seme gebulefi,
莊公寤生，驚姜氏，故名曰寤生。
tereci ubiyame, gung šu duwan be gosimbi,
遂惡之。愛共叔段，
ilibuki seme, dahin dabtan i u gung de baici, gung ohakū bihe,
欲立之。亟請于武公，公弗許。
amala juwang gung hergen siraha manggi, terei jalin jy i ba be baire de,
及莊公即位，爲之請制。
gung hendume, jy i hecen serengge, haksan ba, guwe šu tede bucehebi, gūwa hecen oci, gisun be dahara sehe,
公曰：「制，巖邑也，虢叔死焉，他邑唯命。」
ging ni ba be baire jakade, tebufi, ging hoton i tai šu sehe,
請京，使居之，謂之京城大叔。
jai jung hendume, salibuha hoton tanggū curun be duleci, gurun de jobolon ombikai,
祭仲曰：「都城過百雉，國之害也。
nenehe han i kooli de, salibuha hoton i amba ningge be, gurun i ilan ubui emu ubu ci dulemburakū,
先王之制，大都不過參國之一，
dulimbaingge, sunja ubui emu ubu, ajige ningge, uyun ubui emu ubu,
中五之一，小九之一。
te ging hoton kemun be jurcehebi, kooli waka kai, ejen hamirakū ayoo,
今京不度，非制也，君將不堪。」
gung hendume, giyang halangga cihalaha kai, ai jobolon be jailara babi,
公曰：「姜氏欲之，焉辟害？」
jabume, giyang halangga de ai elecun, doigomšome bodoro de isirakū,
對曰：「姜氏何厭之有？不如早爲之所。
ume ulhiyen i badarambure, badaraka de, kiceci mangga kai,
無使滋蔓，蔓，難圖也。
badaraka orho be hono geterembuci mangga bade, ejen i doshon deo be ai hendure,
蔓草猶不可除，況君之寵弟乎？」
gung hendume, jurgan akū be ambula yabuci, urunakū ini cisui jocimbi, si taka aliya sehe,
公曰：「多行不義必自斃，子姑待之。」
goidahakū tai šu wargi jecen, amargi jecen be inde juwedebuhe manggi
既而大叔命西鄙北鄙貳于己。
gungdzi lioi hendume, gurun be juwedebuci ojorakū, ejen maka ainambi,
公子呂曰：「國不堪貳。君將若之何？
tai šu de buki seci, amban bi uileki, aikabade burakū oci, geterembure be baimbi, irgen i gūnin be ume dekdebure,
欲與大叔，臣請事之。若弗與，則請除之，無生民心。」
gung hendume, hūwanggiyarakū, atanggi bicibe ini cisui tušambi sehe,
公曰：「無庸，將自及。」
tai šu geli juwedehengge be bargiyafi, beyei hecen obufi, lin yan i bade isinjiha manggi,
大叔又收貳以爲己邑，至于廩延。
dzi fung hendume, erin oho kai, jiramin oci, geren be bahara de isinambi,
子封曰：「可矣，厚將得衆。」
gung hendume, jurgan akū senggime akū de, jiramin oci efujembi sehe,
公曰：「不義不暱，厚將崩。」
tai šu dasatame isabume, uksin agūra be teksileme, cooha sejen be belheme, jeng gurun be gidanjiki,
大叔完聚，繕甲兵，具卒乘，將襲鄭。
fujin okdoki serede, gung terei boljohon be donjifi, hendume, erin oho sefi,
夫人將啟之。公聞其期，曰：「可矣。」
dzi fung de juwe tanggū sejen bufi, ging ni ba be dailabuha,
命子封帥車二百乘以伐京。
ging ni ba i niyalma tai šu duwan ci ubašara jakade,
京叛大叔段。
gung šu duwan, yan i bade dosika, gung yan hecen be afara jakade,
段入于鄢。公伐諸鄢。
sunja biyai šahūn ihan inenggi, tai šu tucifi, gūng ni ba be baime genehe,
五月辛丑，大叔出奔共。
jeng gurun i be, gung šu duwan be yan i bade etehe seme arahangge,
書曰：「鄭伯克段于鄢。」
gung šu duwan deocin akū ofi, tuttu deo sehekūbi, juwe ejen i adali ofi, tuttu etehe sehebi,
段不弟，故不言弟。如二君，故曰克。
jeng gurun i be sehengge, tacihiyan be ufaraha be darihangge, jeng gurun i be i mujin obufi,
稱鄭伯，譏失教也。謂之鄭志。
tucifi baime genehe sehekūngge, manggašaha turgun,
不言出奔，難之也。
tereci giyang halangga be, ceng ing ni bade guribufi,
遂寘姜氏于城潁，
gashūme hendume, suwayan šeri de isinarakū oci, ishunde acarakū sehe, goidahakū aliyaha,
而誓之曰：「不及黃泉，無相見也。」既而悔之。
ing k'ao šu, ing gu i ba i jasei hafan oho bihe,
潁考叔爲潁谷封人，
donjifi, gung de aika beneme genehe de, gung jemengge šangnaha, jetere de yali be funcebuhe manggi, gung fonjire jakade,
聞之，有獻于公。公賜之食，食舍肉。公問之。
jabume buya niyalma de eme bi, buya niyalmai jemengge be jeke, ejen i šasihan be amtalaha ba akū, erebe gamaki sembi,
對曰：「小人有母，皆嘗小人之食矣，未嘗君之羹，請以遺之。」
gung hendume, sinde eme bifi gamambi, minde teile akū ohobi,
公曰：「爾有母遺，繄我獨無。」
ing k'ao šu hendume, gelhun akū fonjiki, ere ai gisun,
潁考叔曰：「敢問何謂也？」
gung turgun be tucibufi, geli aliyaha be alaha manggi,
公語之故，且告之悔。
jabume, ejen ede aiseme jobošombi, na be feteme, šeri de isibufi, gūldun arafi, ishunde acaci, we ojorakū sembini,
對曰：「君何患焉，若闕地及泉，隧而相見，其誰曰不然？」
gung gisun dahafi,
公從之。
gung dosifi, amba gūldun i dorgi de, absi urgun hūwaliyaka hūwaliyaka seme irgebuhe,
公入而賦：「大隧之中，其樂也融融。」
giyang halangga tucifi, amba gūldun i tulergi de, absi urgun sidaraka sidaraka seme irgebuhe,
姜出而賦：「大隧之外，其樂也洩洩。」 ereci eme jui da an i oho,
遂爲母子如初。
ambasa saisa i henduhengge, ing k'ao šu, gulu hiyoošun kai, ini eme be gosifi, selgiyeme juwang gung de isibuha,
君子曰：「潁考叔，純孝也。愛其母，施及莊公。
irgebun i nomun de, hiyoošungga jui mohon akū, enteheme sinde sain be isibumbi sehengge, enteke be henduhebi dere sehebi.
詩曰：『孝子不匱，永錫爾類。』其是之謂乎！」
jeng gurun i be, gung šu duwan be yan i bade etehe.
鄭伯克段于鄢
tuktan jeng gurun i u gung, šen gurun de fujin gaifi, u giyang sehe,
初，鄭武公娶于申，曰武姜。
juwang gung, jai gung šu duwan be banjiha,
生莊公，及共叔段。
juwang gung be banjire de manggalaha bihe, giyang halangga gelefi, tuttu u šeng seme gebulefi,
莊公寤生，驚姜氏，故名曰寤生。
tereci ubiyame, gung šu duwan be gosimbi,
遂惡之。愛共叔段，
ilibuki seme, dahin dabtan i u gung de baici, gung ohakū bihe,
欲立之。亟請于武公，公弗許。
amala juwang gung hergen siraha manggi, terei jalin jy i ba be baire de,
及莊公即位，爲之請制。
gung hendume, jy i hecen serengge, haksan ba, guwe šu tede bucehebi, gūwa hecen oci, gisun be dahara sehe,
公曰：「制，巖邑也，虢叔死焉，他邑唯命。」
ging ni ba be baire jakade, tebufi, ging hoton i tai šu sehe,
請京，使居之，謂之京城大叔。
jai jung hendume, salibuha hoton tanggū curun be duleci, gurun de jobolon ombikai,
祭仲曰：「都城過百雉，國之害也。
nenehe han i kooli de, salibuha hoton i amba ningge be, gurun i ilan ubui emu ubu ci dulemburakū,
先王之制，大都不過參國之一，
dulimbaingge, sunja ubui emu ubu, ajige ningge, uyun ubui emu ubu,
中五之一，小九之一。
te ging hoton kemun be jurcehebi, kooli waka kai, ejen hamirakū ayoo,
今京不度，非制也，君將不堪。」
gung hendume, giyang halangga cihalaha kai, ai jobolon be jailara babi,
公曰：「姜氏欲之，焉辟害？」
jabume, giyang halangga de ai elecun, doigomšome bodoro de isirakū,
對曰：「姜氏何厭之有？不如早爲之所。
ume ulhiyen i badarambure, badaraka de, kiceci mangga kai,
無使滋蔓，蔓，難圖也。
badaraka orho be hono geterembuci mangga bade, ejen i doshon deo be ai hendure,
蔓草猶不可除，況君之寵弟乎？」
gung hendume, jurgan akū be ambula yabuci, urunakū ini cisui jocimbi, si taka aliya sehe,
公曰：「多行不義必自斃，子姑待之。」
goidahakū tai šu wargi jecen, amargi jecen be inde juwedebuhe manggi
既而大叔命西鄙北鄙貳于己。
gungdzi lioi hendume, gurun be juwedebuci ojorakū, ejen maka ainambi,
公子呂曰：「國不堪貳。君將若之何？
tai šu de buki seci, amban bi uileki, aikabade burakū oci, geterembure be baimbi, irgen i gūnin be ume dekdebure,
欲與大叔，臣請事之。若弗與，則請除之，無生民心。」
gung hendume, hūwanggiyarakū, atanggi bicibe ini cisui tušambi sehe,
公曰：「無庸，將自及。」
tai šu geli juwedehengge be bargiyafi, beyei hecen obufi, lin yan i bade isinjiha manggi,
大叔又收貳以爲己邑，至于廩延。
dzi fung hendume, erin oho kai, jiramin oci, geren be bahara de isinambi,
子封曰：「可矣，厚將得衆。」
gung hendume, jurgan akū senggime akū de, jiramin oci efujembi sehe,
公曰：「不義不暱，厚將崩。」
tai šu dasatame isabume, uksin agūra be teksileme, cooha sejen be belheme, jeng gurun be gidanjiki,
大叔完聚，繕甲兵，具卒乘，將襲鄭。
fujin okdoki serede, gung terei boljohon be donjifi, hendume, erin oho sefi,
夫人將啟之。公聞其期，曰：「可矣。」
dzi fung de juwe tanggū sejen bufi, ging ni ba be dailabuha,
命子封帥車二百乘以伐京。
ging ni ba i niyalma tai šu duwan ci ubašara jakade,
京叛大叔段。
gung šu duwan, yan i bade dosika, gung yan hecen be afara jakade,
段入于鄢。公伐諸鄢。
sunja biyai šahūn ihan inenggi, tai šu tucifi, gūng ni ba be baime genehe,
五月辛丑，大叔出奔共。
jeng gurun i be, gung šu duwan be yan i bade etehe seme arahangge,
書曰：「鄭伯克段于鄢。」
gung šu duwan deocin akū ofi, tuttu deo sehekūbi, juwe ejen i adali ofi, tuttu etehe sehebi,
段不弟，故不言弟。如二君，故曰克。
jeng gurun i be sehengge, tacihiyan be ufaraha be darihangge, jeng gurun i be i mujin obufi,
稱鄭伯，譏失教也。謂之鄭志。
tucifi baime genehe sehekūngge, manggašaha turgun,
不言出奔，難之也。
tereci giyang halangga be, ceng ing ni bade guribufi,
遂寘姜氏于城潁，
gashūme hendume, suwayan šeri de isinarakū oci, ishunde acarakū sehe, goidahakū aliyaha,
而誓之曰：「不及黃泉，無相見也。」既而悔之。
ing k'ao šu, ing gu i ba i jasei hafan oho bihe,
潁考叔爲潁谷封人，
donjifi, gung de aika beneme genehe de, gung jemengge šangnaha, jetere de yali be funcebuhe manggi, gung fonjire jakade,
聞之，有獻于公。公賜之食，食舍肉。公問之。
jabume buya niyalma de eme bi, buya niyalmai jemengge be jeke, ejen i šasihan be amtalaha ba akū, erebe gamaki sembi,
對曰：「小人有母，皆嘗小人之食矣，未嘗君之羹，請以遺之。」
gung hendume, sinde eme bifi gamambi, minde teile akū ohobi,
公曰：「爾有母遺，繄我獨無。」
ing k'ao šu hendume, gelhun akū fonjiki, ere ai gisun,
潁考叔曰：「敢問何謂也？」
gung turgun be tucibufi, geli aliyaha be alaha manggi,
公語之故，且告之悔。
jabume, ejen ede aiseme jobošombi, na be feteme, šeri de isibufi, gūldun arafi, ishunde acaci, we ojorakū sembini,
對曰：「君何患焉，若闕地及泉，隧而相見，其誰曰不然？」
gung gisun dahafi,
公從之。
gung dosifi, amba gūldun i dorgi de, absi urgun hūwaliyaka hūwaliyaka seme irgebuhe,
公入而賦：「大隧之中，其樂也融融。」
giyang halangga tucifi, amba gūldun i tulergi de, absi urgun sidaraka sidaraka seme irgebuhe,
姜出而賦：「大隧之外，其樂也洩洩。」 ereci eme jui da an i oho,
遂爲母子如初。
ambasa saisa i henduhengge, ing k'ao šu, gulu hiyoošun kai, ini eme be gosifi, selgiyeme juwang gung de isibuha,
君子曰：「潁考叔，純孝也。愛其母，施及莊公。
irgebun i nomun de, hiyoošungga jui mohon akū, enteheme sinde sain be isibumbi sehengge, enteke be henduhebi dere sehebi.
詩曰：『孝子不匱，永錫爾類。』其是之謂乎！」
滿文《元史》二
滿文取自 « Chrestomathie mandchou »
書第133頁，PDF第154頁（點擊檢視）
yesugei tatar aiman be dailame genefi, aiman i ejen
初，烈祖征塔塔兒部，獲其部長
書第134頁，PDF第155頁（點擊檢視）
temujin be baha. tere fonde yesugei sargan ūlen ūjin, jui banjire de tere jui
鐵木真。宣懿太后月倫適生帝，
gala de senggi dalgan seferehei banjiha. tere senggi fulgiyan wehei adali, yesugei
手握凝血如赤石。烈祖
ferguweme temujin be baha mudan de banjiha seme jui gebu be temujin seme araha.
異之，因以所獲鐵木真名之，志武功也。
keredi gurun i ejen wang han, gebu tori. tori be aisin gurun wang fungnehe bihebi.
（……）克烈部長汪罕名脫里，受金封爵為王，
monggoi gisun de wang sere gisun be wang han sembi. dade wang han i ama hūl sa
番言音重，故稱王為汪罕。初，汪罕之父忽兒札胡思盃祿
hū sy beilu akū oho manggi, wang han sirame tefi ahūta deote be ambula
既卒，汪罕嗣位，多殺戮昆弟。
wara jakade. wang han i eshen jioi el cooha gaifi hala wen' gebungge bade wang han i
其叔父菊兒〔罕〕帥兵與汪罕戰，逼於哈剌溫隘
baru afara jakade. wang han i cooha gidabufi, wang han damu tanggū funcere
敗之；僅以百餘
moringga be gaifi yesugei de burlame jihe. yesugei ini beye cooha gaifi jioi el be
騎脫走，奔于烈祖。烈祖親將兵逐菊兒〔罕〕
dailafi jioi el burlame hiya gurun de genehe manggi. yesugei terei aiman i niyalma be
走西夏，復奪部衆
書第135頁，PDF第156頁（點擊檢視）
bahafi wang han de amasi buhe. tereci wang han uthai yesugei baili be gūnime
歸汪罕。汪罕德之，
gashūme anda jafaha. tere fonde yesugei mukūn i taicot aiman daci yesugei baru
遂相與盟，稱為按答。（……）族人泰赤烏部舊與烈祖
sain bihebi. amala talbutai gebungge niyalma doro ejelere jakade. taicot aiman
相善，後因塔兒不台用事，
uthai eherefi yesugei baru acarakū oho. yesugei akū oho manggi, taidzu
遂生嫌隙，絕不與通。及烈祖崩，
temujin ajigan ofi aiman i niyalma taicot aiman de ambula dahaha. taidzu
帝方幼冲，部衆多歸泰赤烏。
temujin i hanci takūrabure to duwan holjin gebungge niyalma geli ubašaki serede,
近侍有脫端火兒真者亦將叛，
taidzu temujin yasai muke tuhebume bisu sere jakade. to duwan holjin jabume,
常自泣留之。脫端曰：「
šumin ulan i muke faha. akdun wehe fakcaha. mimbe bibufi ainambi sefi geren be
深池已乾矣，堅石已碎矣，留復何為！」竟帥衆
gaifi ubašame genere be, taidzu temujin i eme ūlen taiheo jili banjifi inu beye
馳去。宣懿太后怒其弱己也，
cooha gaifi ubašara niyalma be amcame amba dulin bahafi amasi bederehe. yoo al
麾旗將兵，躬自追叛者，驅其太半而還。（……）要兒斤
書第136頁，PDF第157頁（點擊檢視）
jin aiman i coohai niyalma taidzu temujin i adun i morin be hūlhafi gamara be
部卒盜牧馬，
taidzu temujin, borji emgi amcame genehe. tere fonde borji juwan ilan se bihe.
博爾朮與往追之，時年十三，
borji uthai geren komso tehererakū be bodofi dalbaci hafirame afara jakade,
知衆寡不敵，乃出奇從旁夾擊之，
hūlha gamara morin be waliyafi genehe. tere fonde taidzu temujin i fejergi so ji
盜舍所掠去。（……）時帝麾下搠只
gebungge niyalma saliho birai dalin de encu tehe bihebi. samuho aiman i ejen
別居薩里河。札木合部人
按：此處誤以「札木合」為部名，故後文凡譯札木合時，俱接 aiman。又此處亦誤以札木合之弟台察兒為部長〔aiman i ejen〕。
tutai sal, saliho bira de sucunjifi adun i morin be gamara be, so ji inu gucusei
禿台察兒（居玉律哥泉，時欲相侵凌，）掠薩里河牧馬以去。搠只麾左右
emgi morin i feniyen i dolo ukafi tutai sal be gabtašame waha. tereci samuho
匿羣馬中，射殺之。札木合
aiman i niyalma korsofi taicot, geren aiman i emgi hebe acafi, ilan tumen
以為怨，遂與泰赤烏諸部合謀，以衆三萬
cooha gaifi taidzu temujin de afanjime jihe. tere fonde taidzu temujin cooha
來戰。帝時
gaifi, talaban ju sy gebungge bigan de tatafi bisirede. tere mejige be donjifi,
駐軍答闌版朱思之野，聞變，
書第137頁，PDF第158頁（點擊檢視）
uthai ini geren aiman i cooha be fidefi, juwan ilan baksan banjibufi aliyame
大集諸部兵，分十有三翼以俟。
bihei. samuho aiman i cooha neneme isinjiha, taidzu temujin okdofi afara de,
已而札木合至，帝與大戰，
taidzu temujin fafulame hendume. buceme afa emu okson ume bederere sehe, borji
（……）下令殊死戰，跬步勿退，博爾朮
gebungge amban yafahalafi morin i yarfun be umiyesun de hūwaitafi, fakjilame
繫馬於腰，
ilifi gabtame da baci emu majige bederehekū. batai cooha be gidaha manggi.
跽而引滿，分寸不離故處，〔退敵後〕
taidzu temujin, borji i mangga baturu be saišaha. tere fonde geren aiman i
（……）太祖嘉其勇膽。（……）當是時，諸部之
dolo damu taicot aiman i ba onco. irgen geren ofi hūsun ambula etuhun.
中，唯泰赤烏地廣民衆，號為最強。
terei uksun i joo liyei aiman, taidzu temujin i tehe bade hanci ofi, taidzu
其族照烈部，與帝所居相近。
temujin kemuni joo liyei aiman i emgi aba abalame bihebi. emu inenggi abalara de,
帝嘗出獵，偶與照烈獵騎相屬，
taidzu temujin. joo liyei aiman i ejen ioi lioi baru hendume, ere yamji muse
帝謂之曰：「今夕
書第138頁，PDF第159頁（點擊檢視）
juwe nofi emu bade deduci ojoroo. ioi lioi hendume. emgi dedure be buyembi.
可同宿乎？」照烈曰：「同宿固所願，
damu mimbe dahaha duin tanggū niyalma de jeku jufeliyen tesurakū ofi,
但從者四百，因糗糧不具，
dulin dendeme amasi unggihe. te ainara. taidzu temujin hacihiyame tere dobori
已遣半還矣，今將奈何？」帝固邀
emgi dedufi terei fejergi tutaha niyalma de omire jeterengge bufi ulebuhe. jai
與宿，凡其留者，悉飲食之。明日
inenggi geli emgi abalara de. taidzu temujin ini gucuse be sindafi gurgu be
再合圍，帝使左右驅獸
dalime joo liyei aiman i baru bošoro jakade. joo liyei aiman i niyalma gurgu be
向照烈，照烈
ambula wafi yali gamame genehe. tereci joo liyei aiman i niyalma, taidzu
得多獲以歸。其衆
temujin i kese be gūnime ishunde hendume. taicot udu musei ahūn deo i gurun
感之，私相語曰：「泰赤烏與我雖兄弟，
bicibe, kemuni musei sejen morin be nungnembi. jetere omirengge be durimbi, niyalmai
常攘我車馬，奪我飲食，無人君
ejen i mujilen akū. niyalmai ejen i mujilen bisirengge, damu temujin kai seme
之度。有人君之度者，其惟鐵木真太子乎？」
書第139頁，PDF第160頁（點擊檢視）
henduhe. joo liyei aiman i ejen ioi lioi tere fonde taicot aiman i gidašara de
照烈之長玉律，時為泰赤烏所虐，
dosorakū. tahai dalu gebungge niyalmai emgi ini aiman i niyalma be gaifi.
不能堪，遂與塔海答魯領所部
taidzu temujin de dahame jifi, taicot aiman be dailaki sere de. taidzu
來歸，將殺泰赤烏以自效。
temujin hendume. bi amgaha adali bicibe suwe getebuhe. ereci amasi sejen i yun.
帝曰：「我方熟寐，幸汝覺我，自今車轍
niyalmai songko isinaha babe gemu gaifi suwende bure sehe. ioi lioi, taha dalu
人跡之塗，當盡奪以與汝矣。」已而二人
juwe nofi gisun de isibuhakū geli ubašame genere be, taicot aiman i niyalma
不能踐其言，復叛去。
jugūn de tosofi waha. tereci joo liyei aiman gukuhe. tere fonde taidzu
塔海答魯至中路，為泰赤烏部人所殺，照烈部遂亡。時
temujin i gung erdemu ulhiyen i wesihun ojoro jakade. taicot i geren aiman, gemu
帝功德日盛，泰赤烏諸部
taicot doro akū de ambula jobome ofi, taidzu temujin i onco gosin, erin de
多苦其主非法，見帝寬仁，時
acabume etuku dahū, morin bure be donjifi cilagūn. je biyei, si li g'o, yebug'an i jergi
賜人以裘馬，心悅之。若赤老溫、若哲別、若失力哥也不干
書第140頁，PDF第161頁（點擊檢視）
geren niyalma. dolangi(?), sa la el, meng u i jergi geren aiman gemu taidzu temujin i
諸人，若朵郎吉、若札剌兒、若忙兀諸部，皆
jurgangga be buyeme dahame jihe. tere fonde i ciyei liyei sy halai botu gebungge
慕義來降。（……）孛禿，亦乞列思氏，
niyalma niyamniyara gabtara mangga bihebi. taidzu temujin ini ju el ce dan gebungge
善騎射。太祖嘗潛遣朮兒徹丹
niyalma be hūlhame takūrafi, yelkuna birade tehe botu i jakade jihe manggi. botu,
出使，至也兒古納河。孛禿
taidzu temujin i taikūraha niyalma be safi abka yamjiha seme emu dobori dedubufi
知其為帝所遣，值日暮，因留止宿，
hūnin(honin?) wafi ulebuhe. ju el ce dan i yaluha morin šadara jakade. botu ini emu sain
殺羊以享之。朮兒徹丹馬疲乏，復假以良
morin be taka bufi yalubufi amasi unggihe. ju el ce dan jifi botu i ambula kundulehe be,
馬，及還，孛禿待之有加。朮兒徹丹具以
taidzu temujin de wacihiyame alaha manggi. taidzu temujin ambula urgunjame
白帝，帝大喜，
ini non tiyei mu lūn be botu de bure seme angga aljaha botu uthai ini
許妻以皇妹帖木倫。孛禿
uksun i yei bu jiyan dai gebungge niyalma be takūrafi taidzu temujin i jakade jifi
宗族乃遣也不堅歹等詣太祖，
書第141頁，PDF第162頁（點擊檢視）
hendume, bi donjici horon erdemu nonggihangge tugi hetefi šun be sabuha gese.
因致言曰：「臣聞威德所加，若雲開見日、
niyengniyeri edun de, gecehengge wendere adali be urgunjeme wajirakū. taidzu
春風解凍，喜不自勝。」
temujin fonjime, botu de ulha udu bi. yei bu jiyai dai jabume, morin gūsin bi.
帝問：「孛禿孳畜幾何？」也不堅歹對曰：「有馬三十匹，
tere morin be dulin jafan benjiki sembi. taidzu temujin hendume sadun jafafi de,
請以馬之半為聘禮。」帝怒曰：「婚姻
ulin be gisurerengge hūda hūdašara adali kai. julgei niyalmai henduhengge, emu
而論財，殆若商賈矣。昔人有言，
mujilen ojorongge yargiyan i mangga sehebi. bi te abkai fejergi be gaifi sembi.
同心實難，朕方欲取天下，
suweni i ciyei liyei halai irgen botu be dahame minde tondoi hūsun buhede
汝亦乞列思之民，從孛禿效忠於我
wajiha kai. ulin be, ainu gisurembi sefi, non be botu de buhe. goidahakū
可也，何以財為！」竟以皇妹妻之。既而
dzacilatai. dzajuha(dzamuha?), toyei gebungge niyalma ilan tumen cooha be gaifi afanjime
札赤剌歹札木哈、脫也等以兵三萬入寇。
jidere be, botu donjifi niyalma takūrafi, taidzu temujin de alanggiha. ini beye
孛禿聞之，遣（波欒歹、磨里禿禿）來告，乃與
書第142頁，PDF第163頁（點擊檢視）
cooha gaifi toyei se be dailame etefi, terei aika jaka be gemu tabcilame
（哈剌里、札剌兀、塔兒哈泥）等討脫也等，掠其輜重，
gaifi irgen be dahabuha. taidzu temujin ini geren uksun mukūn i secen dai ceo.
降其民。（……）帝會諸族薛徹、大丑
secen buku i jergi urse be gaifi meni meni tu tukiyefi ayara arki be sejen de
及薛徹別吉等，各以旄車載湩酪，
tebufi gamame, wa nan' birai delin de genefi sarilara de, taidzu temujin geren
宴于斡難河上。帝
uksun i niyalma. secen buku i eme kūwakcin(kūwarcin?) fujin de uheri emu kukuri arki
與諸族及薛徹別吉之母忽兒真之前，共置馬湩一革囊；
tukiyehe. secen buku i sirame eme yebiyei g'ai fujin de emhun emu kukuri arki tukiyehe.
薛徹別吉次母野別該之前，獨置一革囊。
kūwakcin fujin jili banjifi hendume. te mimbe kundulerakū yebiyei g'ai be ainu
忽兒真怒曰：「今不尊我，而貴野別該
wesihun obumbi sefi, taidzu temujin de buda ulebure siguri gebungge niyalma de korsofi
乎？」疑帝之主饍者失丘兒所為，
siguri be gajifi tantafi, tereci taidzu temujin i baru eherehe. tere fonde taidzu
遂笞之。於是頗有隙。時
temujin i deo belgutei, taidzu temujin i morin hūwaitaha bade bihebi. boli gebungge
皇弟別里古台掌帝乞列思事，播里
書第143頁，PDF第164頁（點擊檢視）
niyalma, secen buku i morin hūwaitaha bade bihebi. boli be dahara emu niyalma,
掌薛徹別吉乞列思事。播里從者
morin i yarfun be hūlhara be, taidzu temujin i deo belgutei safi hūlhaha niyalma be
因盜去馬靷，別里古台
jafaha manggi. boli jili banjifi lohi tucibufi belgutei fisa be saciha. belgutei be
執之。播里怒斫別里古台，傷其背。
dahara urse afaki serede. belgutei bejihiyeme hendume, suwe ainu ehe arara be buyembi.
左右欲鬭，別里古台止之，曰：「汝等欲即復讎乎？
mini feye ujelehekūbi naka seci, dahara urse gisun gaihakū, ayara kūthūre
我傷幸未甚，姑待之。」不聽，各持馬乳
moo be jafafi afame genefi kūwakcin, ho li jen juwe fujin be durifi gajiha.
橦疾鬭，奪忽兒真、火里真二哈敦以歸。
taidzu temujin ambula jili banjifi belgutei be saciha niyalma be baime ganafi waki
（……）帝大怒，欲索而誅之。
serede, belgutei hendume. te abkai fejergi amba weime be deribuki sembime, mini(?)
別里古台曰：「今將舉大事於天下，
turgun de ehe araci ombio. mini feye udu ujelecibe, kesi bifi bucehekū oci
其可以臣故而生釁隙哉！且臣雖傷甚，幸不至死，
tetendere. ganafi wara be joo sehe manggi. taidzu temujin tere gisun be ambula
請勿治。」帝尤賢之。
書第144頁，PDF第165頁（點擊檢視）
saišaha. secen buku niyalma takūrafi taidzu temujin i baru acaki sere jakade.
（……）薛徹別吉遣使請和，
taidzu temujin juwe fujin be amasi unggihe. tere fonde secen dai ceo i hūsun
因令二哈敦還。（……）時大疇
etenggi wesihun ofi, wei i gebungge niyalma, ini harangga niyalma be gaifi dahame
強盛，畏翼率其屬歸之，
genere de. deo wei da el hūsutuleme tafulaci donjirakū. amcaci geli amasi
畏答兒力止之，不聽，追之，
bederehekū ofi. wei da el bederefi taidzu temujin de hūsun buda de. taidzu temujin
又不肯還，畏答兒乃還事太祖。太祖曰：「
hendume, sini ahūn ubašame genehe. si ubade tutafi ainambi. wei da el akdulara ba
汝兄既去，汝獨留此何為？」畏答兒無以自明，
akū ofi, sirdan be bilame gashūme hendume ejen de dubentele hūsun burakū oci, ere
取矢折而誓曰：「所不終事主者，
sirdan i adali okini sehe. taidzu temujin teni yargiyan same akdafi gebu be
有如此矢。」太祖察其誠，更名
halame secen seme gebulefi anda jafafi. tatar aiman i ejen megujin segul, aisin
為為薛禪，約為按達。（……）會塔塔兒部長蔑兀真笑里徒
gurun de acafi geli gūwaliyandara jakade, aisin gurun i han ini cenghiyang wan yan
背金約，金主遣丞相完顏襄
yesugei tatar aiman be dailame genefi, aiman i ejen
初，烈祖征塔塔兒部，獲其部長
書第134頁，PDF第155頁（點擊檢視）
temujin be baha. tere fonde yesugei sargan ūlen ūjin, jui banjire de tere jui
鐵木真。宣懿太后月倫適生帝，
gala de senggi dalgan seferehei banjiha. tere senggi fulgiyan wehei adali, yesugei
手握凝血如赤石。烈祖
ferguweme temujin be baha mudan de banjiha seme jui gebu be temujin seme araha.
異之，因以所獲鐵木真名之，志武功也。
keredi gurun i ejen wang han, gebu tori. tori be aisin gurun wang fungnehe bihebi.
（……）克烈部長汪罕名脫里，受金封爵為王，
monggoi gisun de wang sere gisun be wang han sembi. dade wang han i ama hūl sa
番言音重，故稱王為汪罕。初，汪罕之父忽兒札胡思盃祿
hū sy beilu akū oho manggi, wang han sirame tefi ahūta deote be ambula
既卒，汪罕嗣位，多殺戮昆弟。
wara jakade. wang han i eshen jioi el cooha gaifi hala wen' gebungge bade wang han i
其叔父菊兒〔罕〕帥兵與汪罕戰，逼於哈剌溫隘
baru afara jakade. wang han i cooha gidabufi, wang han damu tanggū funcere
敗之；僅以百餘
moringga be gaifi yesugei de burlame jihe. yesugei ini beye cooha gaifi jioi el be
騎脫走，奔于烈祖。烈祖親將兵逐菊兒〔罕〕
dailafi jioi el burlame hiya gurun de genehe manggi. yesugei terei aiman i niyalma be
走西夏，復奪部衆
書第135頁，PDF第156頁（點擊檢視）
bahafi wang han de amasi buhe. tereci wang han uthai yesugei baili be gūnime
歸汪罕。汪罕德之，
gashūme anda jafaha. tere fonde yesugei mukūn i taicot aiman daci yesugei baru
遂相與盟，稱為按答。（……）族人泰赤烏部舊與烈祖
sain bihebi. amala talbutai gebungge niyalma doro ejelere jakade. taicot aiman
相善，後因塔兒不台用事，
uthai eherefi yesugei baru acarakū oho. yesugei akū oho manggi, taidzu
遂生嫌隙，絕不與通。及烈祖崩，
temujin ajigan ofi aiman i niyalma taicot aiman de ambula dahaha. taidzu
帝方幼冲，部衆多歸泰赤烏。
temujin i hanci takūrabure to duwan holjin gebungge niyalma geli ubašaki serede,
近侍有脫端火兒真者亦將叛，
taidzu temujin yasai muke tuhebume bisu sere jakade. to duwan holjin jabume,
常自泣留之。脫端曰：「
šumin ulan i muke faha. akdun wehe fakcaha. mimbe bibufi ainambi sefi geren be
深池已乾矣，堅石已碎矣，留復何為！」竟帥衆
gaifi ubašame genere be, taidzu temujin i eme ūlen taiheo jili banjifi inu beye
馳去。宣懿太后怒其弱己也，
cooha gaifi ubašara niyalma be amcame amba dulin bahafi amasi bederehe. yoo al
麾旗將兵，躬自追叛者，驅其太半而還。（……）要兒斤
書第136頁，PDF第157頁（點擊檢視）
jin aiman i coohai niyalma taidzu temujin i adun i morin be hūlhafi gamara be
部卒盜牧馬，
taidzu temujin, borji emgi amcame genehe. tere fonde borji juwan ilan se bihe.
博爾朮與往追之，時年十三，
borji uthai geren komso tehererakū be bodofi dalbaci hafirame afara jakade,
知衆寡不敵，乃出奇從旁夾擊之，
hūlha gamara morin be waliyafi genehe. tere fonde taidzu temujin i fejergi so ji
盜舍所掠去。（……）時帝麾下搠只
gebungge niyalma saliho birai dalin de encu tehe bihebi. samuho aiman i ejen
別居薩里河。札木合部人
按：此處誤以「札木合」為部名，故後文凡譯札木合時，俱接 aiman。又此處亦誤以札木合之弟台察兒為部長〔aiman i ejen〕。
tutai sal, saliho bira de sucunjifi adun i morin be gamara be, so ji inu gucusei
禿台察兒（居玉律哥泉，時欲相侵凌，）掠薩里河牧馬以去。搠只麾左右
emgi morin i feniyen i dolo ukafi tutai sal be gabtašame waha. tereci samuho
匿羣馬中，射殺之。札木合
aiman i niyalma korsofi taicot, geren aiman i emgi hebe acafi, ilan tumen
以為怨，遂與泰赤烏諸部合謀，以衆三萬
cooha gaifi taidzu temujin de afanjime jihe. tere fonde taidzu temujin cooha
來戰。帝時
gaifi, talaban ju sy gebungge bigan de tatafi bisirede. tere mejige be donjifi,
駐軍答闌版朱思之野，聞變，
書第137頁，PDF第158頁（點擊檢視）
uthai ini geren aiman i cooha be fidefi, juwan ilan baksan banjibufi aliyame
大集諸部兵，分十有三翼以俟。
bihei. samuho aiman i cooha neneme isinjiha, taidzu temujin okdofi afara de,
已而札木合至，帝與大戰，
taidzu temujin fafulame hendume. buceme afa emu okson ume bederere sehe, borji
（……）下令殊死戰，跬步勿退，博爾朮
gebungge amban yafahalafi morin i yarfun be umiyesun de hūwaitafi, fakjilame
繫馬於腰，
ilifi gabtame da baci emu majige bederehekū. batai cooha be gidaha manggi.
跽而引滿，分寸不離故處，〔退敵後〕
taidzu temujin, borji i mangga baturu be saišaha. tere fonde geren aiman i
（……）太祖嘉其勇膽。（……）當是時，諸部之
dolo damu taicot aiman i ba onco. irgen geren ofi hūsun ambula etuhun.
中，唯泰赤烏地廣民衆，號為最強。
terei uksun i joo liyei aiman, taidzu temujin i tehe bade hanci ofi, taidzu
其族照烈部，與帝所居相近。
temujin kemuni joo liyei aiman i emgi aba abalame bihebi. emu inenggi abalara de,
帝嘗出獵，偶與照烈獵騎相屬，
taidzu temujin. joo liyei aiman i ejen ioi lioi baru hendume, ere yamji muse
帝謂之曰：「今夕
書第138頁，PDF第159頁（點擊檢視）
juwe nofi emu bade deduci ojoroo. ioi lioi hendume. emgi dedure be buyembi.
可同宿乎？」照烈曰：「同宿固所願，
damu mimbe dahaha duin tanggū niyalma de jeku jufeliyen tesurakū ofi,
但從者四百，因糗糧不具，
dulin dendeme amasi unggihe. te ainara. taidzu temujin hacihiyame tere dobori
已遣半還矣，今將奈何？」帝固邀
emgi dedufi terei fejergi tutaha niyalma de omire jeterengge bufi ulebuhe. jai
與宿，凡其留者，悉飲食之。明日
inenggi geli emgi abalara de. taidzu temujin ini gucuse be sindafi gurgu be
再合圍，帝使左右驅獸
dalime joo liyei aiman i baru bošoro jakade. joo liyei aiman i niyalma gurgu be
向照烈，照烈
ambula wafi yali gamame genehe. tereci joo liyei aiman i niyalma, taidzu
得多獲以歸。其衆
temujin i kese be gūnime ishunde hendume. taicot udu musei ahūn deo i gurun
感之，私相語曰：「泰赤烏與我雖兄弟，
bicibe, kemuni musei sejen morin be nungnembi. jetere omirengge be durimbi, niyalmai
常攘我車馬，奪我飲食，無人君
ejen i mujilen akū. niyalmai ejen i mujilen bisirengge, damu temujin kai seme
之度。有人君之度者，其惟鐵木真太子乎？」
書第139頁，PDF第160頁（點擊檢視）
henduhe. joo liyei aiman i ejen ioi lioi tere fonde taicot aiman i gidašara de
照烈之長玉律，時為泰赤烏所虐，
dosorakū. tahai dalu gebungge niyalmai emgi ini aiman i niyalma be gaifi.
不能堪，遂與塔海答魯領所部
taidzu temujin de dahame jifi, taicot aiman be dailaki sere de. taidzu
來歸，將殺泰赤烏以自效。
temujin hendume. bi amgaha adali bicibe suwe getebuhe. ereci amasi sejen i yun.
帝曰：「我方熟寐，幸汝覺我，自今車轍
niyalmai songko isinaha babe gemu gaifi suwende bure sehe. ioi lioi, taha dalu
人跡之塗，當盡奪以與汝矣。」已而二人
juwe nofi gisun de isibuhakū geli ubašame genere be, taicot aiman i niyalma
不能踐其言，復叛去。
jugūn de tosofi waha. tereci joo liyei aiman gukuhe. tere fonde taidzu
塔海答魯至中路，為泰赤烏部人所殺，照烈部遂亡。時
temujin i gung erdemu ulhiyen i wesihun ojoro jakade. taicot i geren aiman, gemu
帝功德日盛，泰赤烏諸部
taicot doro akū de ambula jobome ofi, taidzu temujin i onco gosin, erin de
多苦其主非法，見帝寬仁，時
acabume etuku dahū, morin bure be donjifi cilagūn. je biyei, si li g'o, yebug'an i jergi
賜人以裘馬，心悅之。若赤老溫、若哲別、若失力哥也不干
書第140頁，PDF第161頁（點擊檢視）
geren niyalma. dolangi(?), sa la el, meng u i jergi geren aiman gemu taidzu temujin i
諸人，若朵郎吉、若札剌兒、若忙兀諸部，皆
jurgangga be buyeme dahame jihe. tere fonde i ciyei liyei sy halai botu gebungge
慕義來降。（……）孛禿，亦乞列思氏，
niyalma niyamniyara gabtara mangga bihebi. taidzu temujin ini ju el ce dan gebungge
善騎射。太祖嘗潛遣朮兒徹丹
niyalma be hūlhame takūrafi, yelkuna birade tehe botu i jakade jihe manggi. botu,
出使，至也兒古納河。孛禿
taidzu temujin i taikūraha niyalma be safi abka yamjiha seme emu dobori dedubufi
知其為帝所遣，值日暮，因留止宿，
hūnin(honin?) wafi ulebuhe. ju el ce dan i yaluha morin šadara jakade. botu ini emu sain
殺羊以享之。朮兒徹丹馬疲乏，復假以良
morin be taka bufi yalubufi amasi unggihe. ju el ce dan jifi botu i ambula kundulehe be,
馬，及還，孛禿待之有加。朮兒徹丹具以
taidzu temujin de wacihiyame alaha manggi. taidzu temujin ambula urgunjame
白帝，帝大喜，
ini non tiyei mu lūn be botu de bure seme angga aljaha botu uthai ini
許妻以皇妹帖木倫。孛禿
uksun i yei bu jiyan dai gebungge niyalma be takūrafi taidzu temujin i jakade jifi
宗族乃遣也不堅歹等詣太祖，
書第141頁，PDF第162頁（點擊檢視）
hendume, bi donjici horon erdemu nonggihangge tugi hetefi šun be sabuha gese.
因致言曰：「臣聞威德所加，若雲開見日、
niyengniyeri edun de, gecehengge wendere adali be urgunjeme wajirakū. taidzu
春風解凍，喜不自勝。」
temujin fonjime, botu de ulha udu bi. yei bu jiyai dai jabume, morin gūsin bi.
帝問：「孛禿孳畜幾何？」也不堅歹對曰：「有馬三十匹，
tere morin be dulin jafan benjiki sembi. taidzu temujin hendume sadun jafafi de,
請以馬之半為聘禮。」帝怒曰：「婚姻
ulin be gisurerengge hūda hūdašara adali kai. julgei niyalmai henduhengge, emu
而論財，殆若商賈矣。昔人有言，
mujilen ojorongge yargiyan i mangga sehebi. bi te abkai fejergi be gaifi sembi.
同心實難，朕方欲取天下，
suweni i ciyei liyei halai irgen botu be dahame minde tondoi hūsun buhede
汝亦乞列思之民，從孛禿效忠於我
wajiha kai. ulin be, ainu gisurembi sefi, non be botu de buhe. goidahakū
可也，何以財為！」竟以皇妹妻之。既而
dzacilatai. dzajuha(dzamuha?), toyei gebungge niyalma ilan tumen cooha be gaifi afanjime
札赤剌歹札木哈、脫也等以兵三萬入寇。
jidere be, botu donjifi niyalma takūrafi, taidzu temujin de alanggiha. ini beye
孛禿聞之，遣（波欒歹、磨里禿禿）來告，乃與
書第142頁，PDF第163頁（點擊檢視）
cooha gaifi toyei se be dailame etefi, terei aika jaka be gemu tabcilame
（哈剌里、札剌兀、塔兒哈泥）等討脫也等，掠其輜重，
gaifi irgen be dahabuha. taidzu temujin ini geren uksun mukūn i secen dai ceo.
降其民。（……）帝會諸族薛徹、大丑
secen buku i jergi urse be gaifi meni meni tu tukiyefi ayara arki be sejen de
及薛徹別吉等，各以旄車載湩酪，
tebufi gamame, wa nan' birai delin de genefi sarilara de, taidzu temujin geren
宴于斡難河上。帝
uksun i niyalma. secen buku i eme kūwakcin(kūwarcin?) fujin de uheri emu kukuri arki
與諸族及薛徹別吉之母忽兒真之前，共置馬湩一革囊；
tukiyehe. secen buku i sirame eme yebiyei g'ai fujin de emhun emu kukuri arki tukiyehe.
薛徹別吉次母野別該之前，獨置一革囊。
kūwakcin fujin jili banjifi hendume. te mimbe kundulerakū yebiyei g'ai be ainu
忽兒真怒曰：「今不尊我，而貴野別該
wesihun obumbi sefi, taidzu temujin de buda ulebure siguri gebungge niyalma de korsofi
乎？」疑帝之主饍者失丘兒所為，
siguri be gajifi tantafi, tereci taidzu temujin i baru eherehe. tere fonde taidzu
遂笞之。於是頗有隙。時
temujin i deo belgutei, taidzu temujin i morin hūwaitaha bade bihebi. boli gebungge
皇弟別里古台掌帝乞列思事，播里
書第143頁，PDF第164頁（點擊檢視）
niyalma, secen buku i morin hūwaitaha bade bihebi. boli be dahara emu niyalma,
掌薛徹別吉乞列思事。播里從者
morin i yarfun be hūlhara be, taidzu temujin i deo belgutei safi hūlhaha niyalma be
因盜去馬靷，別里古台
jafaha manggi. boli jili banjifi lohi tucibufi belgutei fisa be saciha. belgutei be
執之。播里怒斫別里古台，傷其背。
dahara urse afaki serede. belgutei bejihiyeme hendume, suwe ainu ehe arara be buyembi.
左右欲鬭，別里古台止之，曰：「汝等欲即復讎乎？
mini feye ujelehekūbi naka seci, dahara urse gisun gaihakū, ayara kūthūre
我傷幸未甚，姑待之。」不聽，各持馬乳
moo be jafafi afame genefi kūwakcin, ho li jen juwe fujin be durifi gajiha.
橦疾鬭，奪忽兒真、火里真二哈敦以歸。
taidzu temujin ambula jili banjifi belgutei be saciha niyalma be baime ganafi waki
（……）帝大怒，欲索而誅之。
serede, belgutei hendume. te abkai fejergi amba weime be deribuki sembime, mini(?)
別里古台曰：「今將舉大事於天下，
turgun de ehe araci ombio. mini feye udu ujelecibe, kesi bifi bucehekū oci
其可以臣故而生釁隙哉！且臣雖傷甚，幸不至死，
tetendere. ganafi wara be joo sehe manggi. taidzu temujin tere gisun be ambula
請勿治。」帝尤賢之。
書第144頁，PDF第165頁（點擊檢視）
saišaha. secen buku niyalma takūrafi taidzu temujin i baru acaki sere jakade.
（……）薛徹別吉遣使請和，
taidzu temujin juwe fujin be amasi unggihe. tere fonde secen dai ceo i hūsun
因令二哈敦還。（……）時大疇
etenggi wesihun ofi, wei i gebungge niyalma, ini harangga niyalma be gaifi dahame
強盛，畏翼率其屬歸之，
genere de. deo wei da el hūsutuleme tafulaci donjirakū. amcaci geli amasi
畏答兒力止之，不聽，追之，
bederehekū ofi. wei da el bederefi taidzu temujin de hūsun buda de. taidzu temujin
又不肯還，畏答兒乃還事太祖。太祖曰：「
hendume, sini ahūn ubašame genehe. si ubade tutafi ainambi. wei da el akdulara ba
汝兄既去，汝獨留此何為？」畏答兒無以自明，
akū ofi, sirdan be bilame gashūme hendume ejen de dubentele hūsun burakū oci, ere
取矢折而誓曰：「所不終事主者，
sirdan i adali okini sehe. taidzu temujin teni yargiyan same akdafi gebu be
有如此矢。」太祖察其誠，更名
halame secen seme gebulefi anda jafafi. tatar aiman i ejen megujin segul, aisin
為為薛禪，約為按達。（……）會塔塔兒部長蔑兀真笑里徒
gurun de acafi geli gūwaliyandara jakade, aisin gurun i han ini cenghiyang wan yan
背金約，金主遣丞相完顏襄
滿文《元史》一 成吉思汗先世
文本取自 « Chrestomathie mandchou »
按：
按：
- 按原書行頁編排，以便於在遇有疑字時快速查索確認。
- 各行先為滿文轉寫，次為《元史》中相對應的部分，為貼合滿文內容，或有刪減。
- 〔〕代表滿文有而《元史》沒有；
- （）代表《元史》有而滿文略去；
- （……）代表前文與後文在《元史》裏非同一處。
書第122頁，PDF第143頁（點擊檢視）
DAI YUWAN gurun i suduri bithe.
大元國史書
〇kooli selgiyere yamun i aliha bithei da hife, ashan i bithei da jamba,
〇弘文院大學士希福，學士詹霸、
cabuhai, wang wen kui se gingguleme wesimburengge. julgei kooli suduri be tuwaci.
查布海、王文奎等謹奏，觀古史，
jabšara ufarara weile asuru narhūn. taifin facuhūn i forgon ambula somishūn.
得失之事甚隱微。
damu enduringge niyalmai dabala. gūwa sarkū. tuttu ofi han niyalmai dasan
yabun jabšaha ufaraha babe bithei niyalma yooni arahangge, ne be olhome
ginggulekini. amaga be olhome alhūdakini sehengge kai. julgeci ebsi han beisei
banjiha doro yabun be waliyarakū udu udu minggan aniya otolo bithe suduri,
ere forgon de ulame isinjihangge inu goidaha bi. doro udu duleke bicibe
jalan de gajifi gisureci ombi. niyalma udu julge bicibe te de gajifi duibuleci
書第123頁，PDF第144頁（點擊檢視）
ombi. tuttu ofi henduhengge, sain inu mini sefu, ehe inu mini sefu sehebi.
julgeci ebsi enduringge han se siran siran i tucifi ere ba(be?) yabuhakūngge akū.
dailiyoo gurun, aisin gurun, udu abkai fejergi ba uhe obume mutehe akū
bicibe, dailiyoo gurun abkai fejergi babe dulin bahabi. aisin gurun abkai fejergi
babe amba dulin bahabi. dai yuwan gurun abkai fejergi be uhe obuhabi. tesei
dasan fafun, an kemun be tuwaci ombi. tuttu ofi gosin onco hūwaliyasun
enduringge han, jing julge be bulekušeki seme, ere be mujilen de tebufi, cohome ere
weile be mende hese wesimbume, dailiyoo, aisin, dai yuwan ere ilan gurun i bithe be manju
gisun i ubaliyambume ara, terei baitakū babe waliyame, terei sain be yabufi jabšaha,
ehe be yabufi ufaraha. dain dailaha, aba abalaha babe yooni tukiyeme ara seme
書第124頁，PDF第145頁（點擊檢視）
hese wesimbuha. be enduringge i ujen hese be gingguleme alifi. dailiyoo gurun i
dergi taidzu ci siliyoo i yelioi daši i dubei jalan de isitala juwan duin han i
ilan tanggū nadan aniya. aisin gurun i uyun han i emu tanggū juwan uyun
aniya. dai yuwan gurun i juwan duin han i emu tanggū ninju juwe aniyai
banjiha be. baitangga babe kimcime arame.
wesihun erdemunggei sucungga aniya. sunja biya ci arame deribuhe. ilan gurun i
bithe be ashan i bithei da cabuhai, taciha bithesi nengtu, taciha bithesi
yecengge, manju gisun i sume araha. ashan i bithei da gūkio baitakū babe
waliyame ici acabume dasaha. ashan i bithei da wang wen kui aisilakū lio
gūng ioi se, nikan bithe be sure de giyangnaha. bithesi buraki, kengtei,
書第125頁，PDF第146頁（點擊檢視）
gūwalca, korkodai, šolge(šolhe?) se gingguleme araha. aliha bithei da hife uheri be
tuwaha. wesihun erdemungge i duici aniya ninggun biya de šangnaha.
ijishūn dasan i sucungga aniya ilan biyai orin ninggun de wesimbuhe.
〇dorgi kooli selgiyere yamun i aliha bithei da kicungge sei gingguleme wesimburengge.
dergi gese, dailiyoo, aisin, dai yuwan ere ilan gurun i bithe be gingguleme arafi
folofi. abkai fejile selgiye seme gese wesimbuha. be gese be gingguleme alifi.
aisilame tuwaha ashan i bithei da cabuhai, sunahai, esehei, itu, udari, cingtai,
laigun, hede, ejeku hafan, nengtu, taciha hafan niman, bithesi hafan bintu se
šanggame arafi folome wajifi, dailiyoo gurun i bithe ilan tanggū dobton, aisin
gurun i bithe ilan tanggū dobton, dai yuwan gurun i bithe ninggun tanggū dobton
書第126頁，PDF第147頁（點擊檢視）
obuha. geren de selgiyere jalin
ijishūn dasan i ilaci aniya, duin biyai ice nadan de gingguleme wesimbuhe.
uheri tuwaha dorgi kooli selgiyere yamun i aliha bithei da kicungge, fung ciuwan,
ning wan o. dorgi narhūn bithei yamun i aliha bithei da fan wen ceng. dorgi
gurun i suduri yamun i aliha bithei da GARIN.
〇dai yuwan gurun i da gebu monggo. monggo gurun i unggu mafa bodancar hala ci u wen.
〇〔大元國，本名蒙古。蒙古國始祖孛端叉兒，姓奇渥溫氏。〕
bodancar i eme i gebu alūn gūwa. alūn gūwa, dobon mergen be gaifi, banjihangge
孛端叉兒，母曰阿蘭果火，嫁脫奔咩哩犍，生
juwe haha jui. amba jui gebu bugū hatagi. jacin jui gebu buhūci salci. dobon
二子，長曰博寒葛答黑，次曰博合覩撒里直。
mergen akū oho manggi, alūn gūwa anggasi ofi emu dobori tolgin de
既而夫亡，阿蘭寡居，夜寢帳中，夢
書第127頁，PDF第148頁（點擊檢視）
šanggiyan elden monggo boo de dosifi, aisin i boconggo enduri ubaliyafi deduhe
白光自天窗中入，化為金色神人，
besergen i baru jidere de, alūn gūwa gelehei hetefi, tereci beye de ofi bodancar be
來趨臥榻。阿蘭驚覺，遂有娠，
banjiha. bodancar arbun giru niyalma ci encu. nomohon(nomhon?) ujen. gisun komso. booi
產一子，即孛端叉兒也。孛端叉兒狀貌奇異，沉默寡言，家人
urse beliyen sere jakade. alūn gūwa hendume. ere jui beliyen waka. amaga
謂之癡。獨阿蘭語人曰：「此兒非癡，後世
jalan i juse omosi urunakū amba wesihun ombi sehe. alūn gūwa akū oho
子孫必有大貴者。」阿蘭沒，
manggi. geren ahūta booi aika jaka be dendere de isirakū ofi, bodancar
諸兄分家貲不及之。孛端叉兒
hendume. wesihun fusihūn, bayan yadahūn gemu hesebungge kai. ulin be ai seme
曰：「貧賤富貴，命也，貲財何足道。」
gisurembi sefi, damu emu sirga morin yalufi geneme, bali tun alan gebungge bade
獨乘青白馬，至八里屯阿懶之地
isinafi tere bade uthai tehe. bodancar omire jeterengge bahara ba akū ofi
居焉。食飲無所得，
yabure de, emu sakda giyahūn bigan i gurgu be jafafi jetere be. bodancar ohojon(oholjon?)
適有蒼鷹搏野獸而食，孛端叉兒
書第128頁，PDF第149頁（點擊檢視）
tulefi baha. giyahūn be uthai urebufi gūlmahūn gasha de maktame tere be
以緡設機取之，鷹即馴狎。乃臂鷹獵兔禽
jeme banjimbi. aikabade jeterengge lakcaci abkai aisilara adali geli bahambi.
以為饍，或闕即繼，似有天相之。
bodancar tere bade tefi ududu biya oho manggi. tung ji li hū lu gebungge
居數月，有民數十家自統急里忽魯之野
bigan ci emu udu juwan boigon i niyalma, muke orho be dahame gurime jidere
逐水草來遷，
jakade. bodancar orho i tatan arafi tere irgen i niyalmai emgi tefi tucire
孛端叉兒結茅與之居，出
dosire de, ishun de aisilame, tereci banjirengge majige yongkiyaha. emu inenggi
入相資，自此生理稍足。一日，
BODANCAR i ahūn buhūci salci gaitai gūnifi hendume, mini deo bodancar emhun genehe.
仲兄忽思之，曰：「孛端叉兒獨出
akdafi banjire ba akū. te urundere beyerakū doro bio sefi, uthai baime jifi,
而無齎，近者得無凍餒乎？」即自來訪，
deo be bahafi emgi gamara de. bodancar jugūnde ahūn i baru hendume. tung ji li
邀與俱歸。孛端叉兒中路謂其兄曰：「統急里忽魯
hū lu ba i irgen de ejen akū. muse cooha genehede urunakū dahambi kai.
之民無所屬附，若臨之以兵，可服也。」
書第129頁，PDF第150頁（點擊檢視）
ahūn tere gisun be inu arafi boode isinjiha manggi. sain cooha be
兄以為然。至家，即選壯士，
sonjofi bodancar be ejen arafi unggihe. bodancar cooha gaifi genere jakade,
令孛端叉兒帥之前行，
tere ba i irgen gemu dahaha. bodancar akū oho manggi. jui kabici kuluk
果盡降之。孛端叉兒歿，子八林昔黑剌禿合必畜
baturu siraha. kabici kuluk baturu de banjihangge maha dudan. maha dudan i
嗣，生子曰咩撚篤敦。咩撚篤敦
sargan mo na lūn de banjihangge nadan jui. mo na lūn mujilen hatan hahi.
妻曰莫挐倫，生七子而寡。莫挐倫性剛急。
maha dudan akū oho manggi. mo na lūn anggasi ofi bisirede. yala i el
時押剌伊而
aiman i geren buya juse usin de banjiha orho i da be feteme jetere de. mo na
部有群小兒掘田間草根以為食，莫挐倫
lūn sejen de tefi, tucifi yabume tere be sabufi jilidame hendume. ere ba mini jusei
乘車出，適見之，怒曰：「此田乃我子
morin feksire ba kai. geren juse ainu efulembi sefi, sejen be bošome birere
馳馬之所，群兒輒敢壞之邪。」驅車徑出，
jakade gere juse koro bahangge inu bi. bucehengge inu bi. yala i el aiman i
輾傷諸兒，有至死者。押剌伊而
書第130頁，PDF第151頁（點擊檢視）
niyalma korsofi mo na lūn i adun i morin be gemu dalime gamara de, mo na lūn i
忿怨，盡驅莫挐倫馬羣以去。莫挐倫
gere juse donjifi uksin etume jabduhakū fargame genehe. mo na lūn mujilen
諸子聞之，不及被甲，往追之。莫挐倫
jobome hendume. mini juse uksin etuhekū genehebi. aikabade bata be eterakū ayo(ayoo?)
私憂曰：「吾兒不甲以往，恐不能勝敵。」
seme, uksin be sejen de tebufi urusa be jafabufi amcabume unggihe. amcame
令子婦載甲赴之，
genehe urusa isiname jabdunggala geren juse bata de gidabufi ninggun jui gemu
已無及矣。既而果為所敗，六子皆
wabuhabi. yala i el aiman etehe hūsun i jifi mo na lūn be wafi boo gubci be
死。押剌伊而乘勝殺莫挐倫，滅其家。
suntebuhe. mo na lūn i amba omolo haidu ajigan ofi huhun i eme moo i nuran i
唯一長孫海都尚幼，乳母匿諸積木
dolo somifi tucibuhe. nadaci jui nacin baturu balahū gebungge ba i irgen de hojihon
中，得免。先是，莫挐倫第七子納真，於八剌忽民家為贅壻，
ofi geli guwehe. nacin ini booi niyalma jobolon oho be donjifi boo de jifi tuwaci,
故不及難。聞其家被禍，來視之，
nimekungge hehesi juwan funceme haidu i emgi bi. tereci nacin eitereme gūnici arga
見病嫗十數與海都尚在，其計
書第131頁，PDF第152頁（點擊檢視）
akū bisirede. yala i el aiman i niyalma. nacin i ahūn i konggoro morin be
無所出。幸驅馬時，兄之黃馬
ilan jergi urgalafi bahakū werihengge be. nacin bahafi yaluha. nacin ini beye be
三次掣套竿逸歸，納真至是得乘之。乃
morin tuwakiyara niyalma seme holtome yala i el aiman be tuwaname generede.
偽為牧馬者，詣押剌伊而。
jugūn de emu ama jui giyahūn alifi, jui juleri ama amala jimbi. nacin ini
路逢父子二騎先後行，臂鷹而獵。納真
ahūn i giyahūn be takafi julesi ibefi holtome tere jui baru hendume, emu
識其鷹，曰：「此吾兄所擎者也。」趨前紿其少者曰：「
jerde morin, geren morin be gaifi wesihun genehe be, si sahao. tere jui jabume
有赤馬引羣馬而東，汝見之乎？」曰：「
sahakū. tere jui geli nacin de fonjime, sini duleme jihe bade bigan i niyehe
否。」少者乃問曰：「爾所經過有鳧
niyongniyaha bio. nacin hendume bi. tere jui hendume. si mimbe jorime yabu sehe
雁乎？」曰：「有。」曰：「汝可為吾前導乎？」曰：「可。」
manggi. nacin uthai emgi geneme emu birai mudan be šurdefi nacin tuwaci amargi
遂同行。轉一河隈，度後
moringga niyalma aldangga ohobi. tereci nacin uthai tere jui be tokome
騎相去稍遠，刺殺之。
書第132頁，PDF第153頁（點擊檢視）
wafi giyahūn morin be gaifi amargi moringga niyalma be okdome genefi nenehe
縶馬與鷹，趨迎後騎，紿之如初。
adali holtoro jakade. tere niyalma fonjime juleri niyehe niyongniyaha be gabtame
後騎問曰：「前射鳧雁者
yabuhangge mini jui kai. ainu dedufi ilirakū. nacin jabume oforo senggi tucikebi.
吾子也，何為久臥不起耶？」納真以鼻衄對。
tere niyalma jilidara de. nacin šolo bahafi tere niyalma be geli tokome waha.
騎者方怒，納真乘隙刺殺之。
tereci nacin julesi geneme emu alin i fejile isinafi tuwaci, emu udu tanggū
復前行至一山下，有馬數百，
morin bi. tuwakiyara emu udu juse gacuha karcame eficembi. nacin takame tuwaci
牧者唯童子數人，方擊髀石為戲。納真熟視之，
gemu ini ahūta i morin. nacin tere buya juse be holtofi alin i ninggude tafafi,
亦兄家物也。紿問童子，亦如之。於是登山
duin ici hargašame tuwaci jidere niyalma akū. alin ci wasifi, tere buya
四顧，悄無來人，
juse be gemu wafi giyahūn be alifi morin be dalime amasi boode jifi, haidu,
盡殺童子，驅馬臂鷹而還，取海都
nimekungge hehesi be gemu gamame balahū gebungge bade gurifi tehe. haidu mutuha
并病嫗，歸八剌忽之地止焉。海都稍長，
書第133頁，PDF第154頁（點擊檢視）
manggi. eshen nacin baturu, balahū, ciyei gu gebungge juwe ba i geren irgen be
納真率八剌忽怯谷諸民，
gaifi jui haidu be ejen obuha. haidu ejen oho manggi, cooha gaifi yala i el
共立為君。海都既立，以兵攻押剌伊而，
aiman be dailara jakade, yala i el aiman i niyalma amban i ton de dosifi,
臣屬之，
haidu i horon hūsun etuhun oho. haidu uthai balahū bira i dalin de ing
形勢寖大。列營帳於八剌合黑河上，
arafi, bira be lasha kiyoo cafi amasi julesi yabume. tereci duin ergi aiman
跨河為梁，以便往來。由是四傍部族
mukūn ambula dahaha. haidu akū oho manggi, jui bai šongkor siraha. bai
歸之者漸衆。海都歿，子拜姓忽兒嗣。
šongkor akū oho manggi, jui dumbihai siraha. dumbihai akū oho manggi, jui
拜姓忽兒歿，子敦必乃嗣。敦必乃歿，子
kabul han siraha. kabul han akū oho manggi, jui bardam siraha. bardam akū
葛不律寒嗣。葛不律寒歿，子八哩丹嗣。八哩丹歿，
oho manggi, jui yesugei siraha. yesugei geren aiman be dailame dahabufi. hūsun
子也速該嗣，并吞諸部落，勢
ele etenggi amban oho.
愈盛大。
DAI YUWAN gurun i suduri bithe.
大元國史書
〇kooli selgiyere yamun i aliha bithei da hife, ashan i bithei da jamba,
〇弘文院大學士希福，學士詹霸、
cabuhai, wang wen kui se gingguleme wesimburengge. julgei kooli suduri be tuwaci.
查布海、王文奎等謹奏，觀古史，
jabšara ufarara weile asuru narhūn. taifin facuhūn i forgon ambula somishūn.
得失之事甚隱微。
damu enduringge niyalmai dabala. gūwa sarkū. tuttu ofi han niyalmai dasan
yabun jabšaha ufaraha babe bithei niyalma yooni arahangge, ne be olhome
ginggulekini. amaga be olhome alhūdakini sehengge kai. julgeci ebsi han beisei
banjiha doro yabun be waliyarakū udu udu minggan aniya otolo bithe suduri,
ere forgon de ulame isinjihangge inu goidaha bi. doro udu duleke bicibe
jalan de gajifi gisureci ombi. niyalma udu julge bicibe te de gajifi duibuleci
書第123頁，PDF第144頁（點擊檢視）
ombi. tuttu ofi henduhengge, sain inu mini sefu, ehe inu mini sefu sehebi.
julgeci ebsi enduringge han se siran siran i tucifi ere ba(be?) yabuhakūngge akū.
dailiyoo gurun, aisin gurun, udu abkai fejergi ba uhe obume mutehe akū
bicibe, dailiyoo gurun abkai fejergi babe dulin bahabi. aisin gurun abkai fejergi
babe amba dulin bahabi. dai yuwan gurun abkai fejergi be uhe obuhabi. tesei
dasan fafun, an kemun be tuwaci ombi. tuttu ofi gosin onco hūwaliyasun
enduringge han, jing julge be bulekušeki seme, ere be mujilen de tebufi, cohome ere
weile be mende hese wesimbume, dailiyoo, aisin, dai yuwan ere ilan gurun i bithe be manju
gisun i ubaliyambume ara, terei baitakū babe waliyame, terei sain be yabufi jabšaha,
ehe be yabufi ufaraha. dain dailaha, aba abalaha babe yooni tukiyeme ara seme
書第124頁，PDF第145頁（點擊檢視）
hese wesimbuha. be enduringge i ujen hese be gingguleme alifi. dailiyoo gurun i
dergi taidzu ci siliyoo i yelioi daši i dubei jalan de isitala juwan duin han i
ilan tanggū nadan aniya. aisin gurun i uyun han i emu tanggū juwan uyun
aniya. dai yuwan gurun i juwan duin han i emu tanggū ninju juwe aniyai
banjiha be. baitangga babe kimcime arame.
wesihun erdemunggei sucungga aniya. sunja biya ci arame deribuhe. ilan gurun i
bithe be ashan i bithei da cabuhai, taciha bithesi nengtu, taciha bithesi
yecengge, manju gisun i sume araha. ashan i bithei da gūkio baitakū babe
waliyame ici acabume dasaha. ashan i bithei da wang wen kui aisilakū lio
gūng ioi se, nikan bithe be sure de giyangnaha. bithesi buraki, kengtei,
書第125頁，PDF第146頁（點擊檢視）
gūwalca, korkodai, šolge(šolhe?) se gingguleme araha. aliha bithei da hife uheri be
tuwaha. wesihun erdemungge i duici aniya ninggun biya de šangnaha.
ijishūn dasan i sucungga aniya ilan biyai orin ninggun de wesimbuhe.
〇dorgi kooli selgiyere yamun i aliha bithei da kicungge sei gingguleme wesimburengge.
dergi gese, dailiyoo, aisin, dai yuwan ere ilan gurun i bithe be gingguleme arafi
folofi. abkai fejile selgiye seme gese wesimbuha. be gese be gingguleme alifi.
aisilame tuwaha ashan i bithei da cabuhai, sunahai, esehei, itu, udari, cingtai,
laigun, hede, ejeku hafan, nengtu, taciha hafan niman, bithesi hafan bintu se
šanggame arafi folome wajifi, dailiyoo gurun i bithe ilan tanggū dobton, aisin
gurun i bithe ilan tanggū dobton, dai yuwan gurun i bithe ninggun tanggū dobton
書第126頁，PDF第147頁（點擊檢視）
obuha. geren de selgiyere jalin
ijishūn dasan i ilaci aniya, duin biyai ice nadan de gingguleme wesimbuhe.
uheri tuwaha dorgi kooli selgiyere yamun i aliha bithei da kicungge, fung ciuwan,
ning wan o. dorgi narhūn bithei yamun i aliha bithei da fan wen ceng. dorgi
gurun i suduri yamun i aliha bithei da GARIN.
〇dai yuwan gurun i da gebu monggo. monggo gurun i unggu mafa bodancar hala ci u wen.
〇〔大元國，本名蒙古。蒙古國始祖孛端叉兒，姓奇渥溫氏。〕
bodancar i eme i gebu alūn gūwa. alūn gūwa, dobon mergen be gaifi, banjihangge
孛端叉兒，母曰阿蘭果火，嫁脫奔咩哩犍，生
juwe haha jui. amba jui gebu bugū hatagi. jacin jui gebu buhūci salci. dobon
二子，長曰博寒葛答黑，次曰博合覩撒里直。
mergen akū oho manggi, alūn gūwa anggasi ofi emu dobori tolgin de
既而夫亡，阿蘭寡居，夜寢帳中，夢
書第127頁，PDF第148頁（點擊檢視）
šanggiyan elden monggo boo de dosifi, aisin i boconggo enduri ubaliyafi deduhe
白光自天窗中入，化為金色神人，
besergen i baru jidere de, alūn gūwa gelehei hetefi, tereci beye de ofi bodancar be
來趨臥榻。阿蘭驚覺，遂有娠，
banjiha. bodancar arbun giru niyalma ci encu. nomohon(nomhon?) ujen. gisun komso. booi
產一子，即孛端叉兒也。孛端叉兒狀貌奇異，沉默寡言，家人
urse beliyen sere jakade. alūn gūwa hendume. ere jui beliyen waka. amaga
謂之癡。獨阿蘭語人曰：「此兒非癡，後世
jalan i juse omosi urunakū amba wesihun ombi sehe. alūn gūwa akū oho
子孫必有大貴者。」阿蘭沒，
manggi. geren ahūta booi aika jaka be dendere de isirakū ofi, bodancar
諸兄分家貲不及之。孛端叉兒
hendume. wesihun fusihūn, bayan yadahūn gemu hesebungge kai. ulin be ai seme
曰：「貧賤富貴，命也，貲財何足道。」
gisurembi sefi, damu emu sirga morin yalufi geneme, bali tun alan gebungge bade
獨乘青白馬，至八里屯阿懶之地
isinafi tere bade uthai tehe. bodancar omire jeterengge bahara ba akū ofi
居焉。食飲無所得，
yabure de, emu sakda giyahūn bigan i gurgu be jafafi jetere be. bodancar ohojon(oholjon?)
適有蒼鷹搏野獸而食，孛端叉兒
書第128頁，PDF第149頁（點擊檢視）
tulefi baha. giyahūn be uthai urebufi gūlmahūn gasha de maktame tere be
以緡設機取之，鷹即馴狎。乃臂鷹獵兔禽
jeme banjimbi. aikabade jeterengge lakcaci abkai aisilara adali geli bahambi.
以為饍，或闕即繼，似有天相之。
bodancar tere bade tefi ududu biya oho manggi. tung ji li hū lu gebungge
居數月，有民數十家自統急里忽魯之野
bigan ci emu udu juwan boigon i niyalma, muke orho be dahame gurime jidere
逐水草來遷，
jakade. bodancar orho i tatan arafi tere irgen i niyalmai emgi tefi tucire
孛端叉兒結茅與之居，出
dosire de, ishun de aisilame, tereci banjirengge majige yongkiyaha. emu inenggi
入相資，自此生理稍足。一日，
BODANCAR i ahūn buhūci salci gaitai gūnifi hendume, mini deo bodancar emhun genehe.
仲兄忽思之，曰：「孛端叉兒獨出
akdafi banjire ba akū. te urundere beyerakū doro bio sefi, uthai baime jifi,
而無齎，近者得無凍餒乎？」即自來訪，
deo be bahafi emgi gamara de. bodancar jugūnde ahūn i baru hendume. tung ji li
邀與俱歸。孛端叉兒中路謂其兄曰：「統急里忽魯
hū lu ba i irgen de ejen akū. muse cooha genehede urunakū dahambi kai.
之民無所屬附，若臨之以兵，可服也。」
書第129頁，PDF第150頁（點擊檢視）
ahūn tere gisun be inu arafi boode isinjiha manggi. sain cooha be
兄以為然。至家，即選壯士，
sonjofi bodancar be ejen arafi unggihe. bodancar cooha gaifi genere jakade,
令孛端叉兒帥之前行，
tere ba i irgen gemu dahaha. bodancar akū oho manggi. jui kabici kuluk
果盡降之。孛端叉兒歿，子八林昔黑剌禿合必畜
baturu siraha. kabici kuluk baturu de banjihangge maha dudan. maha dudan i
嗣，生子曰咩撚篤敦。咩撚篤敦
sargan mo na lūn de banjihangge nadan jui. mo na lūn mujilen hatan hahi.
妻曰莫挐倫，生七子而寡。莫挐倫性剛急。
maha dudan akū oho manggi. mo na lūn anggasi ofi bisirede. yala i el
時押剌伊而
aiman i geren buya juse usin de banjiha orho i da be feteme jetere de. mo na
部有群小兒掘田間草根以為食，莫挐倫
lūn sejen de tefi, tucifi yabume tere be sabufi jilidame hendume. ere ba mini jusei
乘車出，適見之，怒曰：「此田乃我子
morin feksire ba kai. geren juse ainu efulembi sefi, sejen be bošome birere
馳馬之所，群兒輒敢壞之邪。」驅車徑出，
jakade gere juse koro bahangge inu bi. bucehengge inu bi. yala i el aiman i
輾傷諸兒，有至死者。押剌伊而
書第130頁，PDF第151頁（點擊檢視）
niyalma korsofi mo na lūn i adun i morin be gemu dalime gamara de, mo na lūn i
忿怨，盡驅莫挐倫馬羣以去。莫挐倫
gere juse donjifi uksin etume jabduhakū fargame genehe. mo na lūn mujilen
諸子聞之，不及被甲，往追之。莫挐倫
jobome hendume. mini juse uksin etuhekū genehebi. aikabade bata be eterakū ayo(ayoo?)
私憂曰：「吾兒不甲以往，恐不能勝敵。」
seme, uksin be sejen de tebufi urusa be jafabufi amcabume unggihe. amcame
令子婦載甲赴之，
genehe urusa isiname jabdunggala geren juse bata de gidabufi ninggun jui gemu
已無及矣。既而果為所敗，六子皆
wabuhabi. yala i el aiman etehe hūsun i jifi mo na lūn be wafi boo gubci be
死。押剌伊而乘勝殺莫挐倫，滅其家。
suntebuhe. mo na lūn i amba omolo haidu ajigan ofi huhun i eme moo i nuran i
唯一長孫海都尚幼，乳母匿諸積木
dolo somifi tucibuhe. nadaci jui nacin baturu balahū gebungge ba i irgen de hojihon
中，得免。先是，莫挐倫第七子納真，於八剌忽民家為贅壻，
ofi geli guwehe. nacin ini booi niyalma jobolon oho be donjifi boo de jifi tuwaci,
故不及難。聞其家被禍，來視之，
nimekungge hehesi juwan funceme haidu i emgi bi. tereci nacin eitereme gūnici arga
見病嫗十數與海都尚在，其計
書第131頁，PDF第152頁（點擊檢視）
akū bisirede. yala i el aiman i niyalma. nacin i ahūn i konggoro morin be
無所出。幸驅馬時，兄之黃馬
ilan jergi urgalafi bahakū werihengge be. nacin bahafi yaluha. nacin ini beye be
三次掣套竿逸歸，納真至是得乘之。乃
morin tuwakiyara niyalma seme holtome yala i el aiman be tuwaname generede.
偽為牧馬者，詣押剌伊而。
jugūn de emu ama jui giyahūn alifi, jui juleri ama amala jimbi. nacin ini
路逢父子二騎先後行，臂鷹而獵。納真
ahūn i giyahūn be takafi julesi ibefi holtome tere jui baru hendume, emu
識其鷹，曰：「此吾兄所擎者也。」趨前紿其少者曰：「
jerde morin, geren morin be gaifi wesihun genehe be, si sahao. tere jui jabume
有赤馬引羣馬而東，汝見之乎？」曰：「
sahakū. tere jui geli nacin de fonjime, sini duleme jihe bade bigan i niyehe
否。」少者乃問曰：「爾所經過有鳧
niyongniyaha bio. nacin hendume bi. tere jui hendume. si mimbe jorime yabu sehe
雁乎？」曰：「有。」曰：「汝可為吾前導乎？」曰：「可。」
manggi. nacin uthai emgi geneme emu birai mudan be šurdefi nacin tuwaci amargi
遂同行。轉一河隈，度後
moringga niyalma aldangga ohobi. tereci nacin uthai tere jui be tokome
騎相去稍遠，刺殺之。
書第132頁，PDF第153頁（點擊檢視）
wafi giyahūn morin be gaifi amargi moringga niyalma be okdome genefi nenehe
縶馬與鷹，趨迎後騎，紿之如初。
adali holtoro jakade. tere niyalma fonjime juleri niyehe niyongniyaha be gabtame
後騎問曰：「前射鳧雁者
yabuhangge mini jui kai. ainu dedufi ilirakū. nacin jabume oforo senggi tucikebi.
吾子也，何為久臥不起耶？」納真以鼻衄對。
tere niyalma jilidara de. nacin šolo bahafi tere niyalma be geli tokome waha.
騎者方怒，納真乘隙刺殺之。
tereci nacin julesi geneme emu alin i fejile isinafi tuwaci, emu udu tanggū
復前行至一山下，有馬數百，
morin bi. tuwakiyara emu udu juse gacuha karcame eficembi. nacin takame tuwaci
牧者唯童子數人，方擊髀石為戲。納真熟視之，
gemu ini ahūta i morin. nacin tere buya juse be holtofi alin i ninggude tafafi,
亦兄家物也。紿問童子，亦如之。於是登山
duin ici hargašame tuwaci jidere niyalma akū. alin ci wasifi, tere buya
四顧，悄無來人，
juse be gemu wafi giyahūn be alifi morin be dalime amasi boode jifi, haidu,
盡殺童子，驅馬臂鷹而還，取海都
nimekungge hehesi be gemu gamame balahū gebungge bade gurifi tehe. haidu mutuha
并病嫗，歸八剌忽之地止焉。海都稍長，
書第133頁，PDF第154頁（點擊檢視）
manggi. eshen nacin baturu, balahū, ciyei gu gebungge juwe ba i geren irgen be
納真率八剌忽怯谷諸民，
gaifi jui haidu be ejen obuha. haidu ejen oho manggi, cooha gaifi yala i el
共立為君。海都既立，以兵攻押剌伊而，
aiman be dailara jakade, yala i el aiman i niyalma amban i ton de dosifi,
臣屬之，
haidu i horon hūsun etuhun oho. haidu uthai balahū bira i dalin de ing
形勢寖大。列營帳於八剌合黑河上，
arafi, bira be lasha kiyoo cafi amasi julesi yabume. tereci duin ergi aiman
跨河為梁，以便往來。由是四傍部族
mukūn ambula dahaha. haidu akū oho manggi, jui bai šongkor siraha. bai
歸之者漸衆。海都歿，子拜姓忽兒嗣。
šongkor akū oho manggi, jui dumbihai siraha. dumbihai akū oho manggi, jui
拜姓忽兒歿，子敦必乃嗣。敦必乃歿，子
kabul han siraha. kabul han akū oho manggi, jui bardam siraha. bardam akū
葛不律寒嗣。葛不律寒歿，子八哩丹嗣。八哩丹歿，
oho manggi, jui yesugei siraha. yesugei geren aiman be dailame dahabufi. hūsun
子也速該嗣，并吞諸部落，勢
ele etenggi amban oho.
愈盛大。
《御製增訂清文鑑》卷三十一 獸部 摘錄
gurgu šošohon
獸部
gurgu hacin
獸類
獸類 第一
gurgu 獸
duin bethe funiyehe nohongge be, gurgu sembi.
arsalan 獅子
tasha de adalikan bime majige amba, boco suwayan, uju amba, uncehen golmin, jilgan akjan i adali, emgeri muraha de, eiten gurgu gemu bekterembi嚇的發怔.
sufan 象
beye amba, yasa ajige, šan labdahūn耳下垂, angga i argan eici juwe, duin, ninggun adali akū, oforo golmin na de isinambi, dubede yali hafirakū bi, muke orho be gaifi angga de benembi, silhi膽 duin erin be dahame duin bethe de bimbi sembi, silhi be saha ba akū.
ihasi 犀
uniyen乳牛 de adalikan bime ulgiyan i uju, ilan uihe角, juwe uihe, emu uihengge gemu bi, ere uihe be bele i dolo sindaha de, coko golohoi jailambi躲避.
獸類 第二
tasha 虎
eshun生 gurgu, banin kesike de adali, beye amba, boco suwayan, bederi斑紋 yacin, argan獠牙 ošoho爪指 bi.
yarha 豹
tasha de adalikan, beye ajige, boco suwayan, funiyehe de muheliyen bederi bi, haha hehe i gemu tasha i songko.
lefu 熊
uheri gebu, funiyehe yacin, angga šulihun尖, bethei fatan腳底, niyalmai fatan i adali.
獸類 第三
buhū 鹿
gurgu i gebu, beye amba, uju de gargangga uihe bi, jalgan壽命 umesi golmin, minggan aniya ohongge boco sahahūn淡黑 ombi, geli sunja tanggū aniya oho manggi, šanyan ombi, geli sunja tanggū aniya oho manggi, yacin ombi.
獸類 第四
niohe 狼
indahūn de adali uncehen golmin, funiyehe luku毛厚.
獸類 第五
sirsing 猩猩
giyao jy gurun de banjimbi, monio de dursuki面貌相似, niyalmai adali yabumbi, gisureme bahanambi, erei senggi fulgiyan icere染 de baitalambi.
bonio 猿
monio ci amba, šanyan sahaliyan suwayan fulgiyan hacingga boco bi, adali akū, gala golmin, fasime攀 tafara上高 mangga, feniyelefi成群 alin bujan de tomombi棲息, jalgan umesi golmin, hūlara songgoro jilgan umesi usacuka.
monio 猴
boco sohokon黃香色, uncehen foholon, hefeli肚 dolo delihun脾 akū, jeke jaka be yabuhai singgebumbi, banitai稟性 fiyen akū舉止不定 nungneku.
獸類 第六
cindahan 天馬
amba gūlmahūn juwari, bolori boco an i gūlmahūn adalikan. tuweri der seme雪白 šanggiyan ombi, amba weji叢林, hing an興安 i šahūrun bade banjimbi.
gūlmahūn 兔
alakdahan跳兔 ci amba, šan golmin, femen sentehe豁牙.
mamuke 明視
gūlmahūn be geli mamuke sembi.
獸類 第七
singgeri 鼠
beye narhūn, uncehen golmin, fu fajiran氊牆 de jurun鼠洞 arafi tomombi.
gurgu i beye de holbobuha hacin
走獸肢體類
weihe 牙
yaya ergengge jaka i angga de banjiha giranggi be, weihe sembi.
argan 獠牙
yaya gurgu i angga femen ci tucime banjiha weihe be, argan sembi.
uihe 角
yaya gurgu ulha i uju de hadame banjiha giranggi be, uihe sembi.
獸部
gurgu hacin
獸類
獸類 第一
gurgu 獸
duin bethe funiyehe nohongge be, gurgu sembi.
arsalan 獅子
tasha de adalikan bime majige amba, boco suwayan, uju amba, uncehen golmin, jilgan akjan i adali, emgeri muraha de, eiten gurgu gemu bekterembi嚇的發怔.
sufan 象
beye amba, yasa ajige, šan labdahūn耳下垂, angga i argan eici juwe, duin, ninggun adali akū, oforo golmin na de isinambi, dubede yali hafirakū bi, muke orho be gaifi angga de benembi, silhi膽 duin erin be dahame duin bethe de bimbi sembi, silhi be saha ba akū.
ihasi 犀
uniyen乳牛 de adalikan bime ulgiyan i uju, ilan uihe角, juwe uihe, emu uihengge gemu bi, ere uihe be bele i dolo sindaha de, coko golohoi jailambi躲避.
獸類 第二
tasha 虎
eshun生 gurgu, banin kesike de adali, beye amba, boco suwayan, bederi斑紋 yacin, argan獠牙 ošoho爪指 bi.
yarha 豹
tasha de adalikan, beye ajige, boco suwayan, funiyehe de muheliyen bederi bi, haha hehe i gemu tasha i songko.
lefu 熊
uheri gebu, funiyehe yacin, angga šulihun尖, bethei fatan腳底, niyalmai fatan i adali.
獸類 第三
buhū 鹿
gurgu i gebu, beye amba, uju de gargangga uihe bi, jalgan壽命 umesi golmin, minggan aniya ohongge boco sahahūn淡黑 ombi, geli sunja tanggū aniya oho manggi, šanyan ombi, geli sunja tanggū aniya oho manggi, yacin ombi.
獸類 第四
niohe 狼
indahūn de adali uncehen golmin, funiyehe luku毛厚.
獸類 第五
sirsing 猩猩
giyao jy gurun de banjimbi, monio de dursuki面貌相似, niyalmai adali yabumbi, gisureme bahanambi, erei senggi fulgiyan icere染 de baitalambi.
bonio 猿
monio ci amba, šanyan sahaliyan suwayan fulgiyan hacingga boco bi, adali akū, gala golmin, fasime攀 tafara上高 mangga, feniyelefi成群 alin bujan de tomombi棲息, jalgan umesi golmin, hūlara songgoro jilgan umesi usacuka.
monio 猴
boco sohokon黃香色, uncehen foholon, hefeli肚 dolo delihun脾 akū, jeke jaka be yabuhai singgebumbi, banitai稟性 fiyen akū舉止不定 nungneku.
獸類 第六
cindahan 天馬
amba gūlmahūn juwari, bolori boco an i gūlmahūn adalikan. tuweri der seme雪白 šanggiyan ombi, amba weji叢林, hing an興安 i šahūrun bade banjimbi.
gūlmahūn 兔
alakdahan跳兔 ci amba, šan golmin, femen sentehe豁牙.
mamuke 明視
gūlmahūn be geli mamuke sembi.
獸類 第七
singgeri 鼠
beye narhūn, uncehen golmin, fu fajiran氊牆 de jurun鼠洞 arafi tomombi.
gurgu i beye de holbobuha hacin
走獸肢體類
weihe 牙
yaya ergengge jaka i angga de banjiha giranggi be, weihe sembi.
argan 獠牙
yaya gurgu i angga femen ci tucime banjiha weihe be, argan sembi.
uihe 角
yaya gurgu ulha i uju de hadame banjiha giranggi be, uihe sembi.
《御製增訂清文鑑》卷一 天部 摘錄
abkai šošohon
天部
abkai hacin
天文類
天文類 第一
sunggari bira 天河
abkai bira be, sunggari bira sembi.
šun 日
amba a i ferguwecun, gubci abka na de eldekengge be, šun sembi.
elden 光
šun, biya, usiha, tuwai genggiyen, yasa de fosoro be, elden sembi, yaya gilmarjara jaka de gemu elden bi.
šun jembi 日食
šun, biyai yabure de teisulebufi dalibuha be, šun jembi sembi.
biya 月
amba e i ferguwecun, dobori abka na de eldekengge be, biya sembi.
biya jembi 月食
biya, šun de bakcilafi na i helmen teisulebufi dalibuha be, biya jembi sembi.
天文類 第二
usiha 星
dobori abka de sarafi emke emken i elden bisirengge be, usiha sembi.
hadaha usiha 北辰
abkai horgikū bade bisire aššarakū usiha be, hadaha usiha sembi.
nadan usiha 七星
amargi de bisire nadan amba usiha be, nadan usiha sembi.
naihū 北斗
nadan usiha be, inu naihū sembi.
moo usiha 木星
dergi ergi moo i weten, niyengniyeri be aliha usiha.
tuwa usiha 火星
julergi ergi tuwa i feten, juwari be aliha usiha.
boihon usiha 土星
dulimba boihon i feten, duin forgon i wajima juwan jakūn inenggi be aliha usiha.
aisin usiha 金星
wargi ergi aisin i feten, bolori be aliha usiha.
muke usiha 水星
amargi ergi muke i feten, tuweri be aliha usiha.
天文類 第三
eyere usiha 流星
usiha tuheme genere de, emu justan i uncehen sireneme generengge be, eyere usiha sembi.
eriku usiha 彗星
usiha i elden golmin foholon adali akū, fosome elderengge eriku i adalingge be, eriku usiha sembi.
天文類 第四
tugi 雲
na ci derbehun sukdun mukdeme untuhun den bade isinafi sektehengge be, tugi sembi.
talman 霧
na i sukdun wesihun mukdere, abkai sukdun wasihūn siraburakū, šanggiyan i adali lur sere sukdun be, talman sembi.
akjan 雷
tugi i dolo guwendere jilgan be, akjan sembi.
talkiyan 電
tugi i dorgici eldere elden be, talkiyan sembi.
天文類 第五
aga 雨
na i sukdun mukdeme den untuhun de isinafi, abkai sukdun acabume wasifi tugi ci suneme sabdame banjire muke be, aga sembi.
nioron 虹霓
agaha amala tugi šun de bakcilabufi boconggo elden jurgan jurgan i hontoho weren i adali gocikangge be, nioron sembi.
天文類 第六
nimanggi 雪
tuweri erinde, a i sukdun, untuhun den de bisire de na i olhon šahūrun sukdun de tugi ofi, mukeneme tuhenjifi šahūrun bade gecefi der seme šeyen inggahai gese tuhenjirengge be, nimanggi sembi.
天文類 第七
sukdun 氣
abka, na, niyalma tumen jaka i taksihangge be, sukdun sembi, jai yaya jaka ci šanggiyan i adali burgašame tucirengge be, inu sukdun sembi.
edun 風
abka na i sukdun selgiyebume dara be, edun sembi.
天部
abkai hacin
天文類
天文類 第一
sunggari bira 天河
abkai bira be, sunggari bira sembi.
šun 日
amba a i ferguwecun, gubci abka na de eldekengge be, šun sembi.
elden 光
šun, biya, usiha, tuwai genggiyen, yasa de fosoro be, elden sembi, yaya gilmarjara jaka de gemu elden bi.
šun jembi 日食
šun, biyai yabure de teisulebufi dalibuha be, šun jembi sembi.
biya 月
amba e i ferguwecun, dobori abka na de eldekengge be, biya sembi.
biya jembi 月食
biya, šun de bakcilafi na i helmen teisulebufi dalibuha be, biya jembi sembi.
天文類 第二
usiha 星
dobori abka de sarafi emke emken i elden bisirengge be, usiha sembi.
hadaha usiha 北辰
abkai horgikū bade bisire aššarakū usiha be, hadaha usiha sembi.
nadan usiha 七星
amargi de bisire nadan amba usiha be, nadan usiha sembi.
naihū 北斗
nadan usiha be, inu naihū sembi.
moo usiha 木星
dergi ergi moo i weten, niyengniyeri be aliha usiha.
tuwa usiha 火星
julergi ergi tuwa i feten, juwari be aliha usiha.
boihon usiha 土星
dulimba boihon i feten, duin forgon i wajima juwan jakūn inenggi be aliha usiha.
aisin usiha 金星
wargi ergi aisin i feten, bolori be aliha usiha.
muke usiha 水星
amargi ergi muke i feten, tuweri be aliha usiha.
天文類 第三
eyere usiha 流星
usiha tuheme genere de, emu justan i uncehen sireneme generengge be, eyere usiha sembi.
eriku usiha 彗星
usiha i elden golmin foholon adali akū, fosome elderengge eriku i adalingge be, eriku usiha sembi.
天文類 第四
tugi 雲
na ci derbehun sukdun mukdeme untuhun den bade isinafi sektehengge be, tugi sembi.
talman 霧
na i sukdun wesihun mukdere, abkai sukdun wasihūn siraburakū, šanggiyan i adali lur sere sukdun be, talman sembi.
akjan 雷
tugi i dolo guwendere jilgan be, akjan sembi.
talkiyan 電
tugi i dorgici eldere elden be, talkiyan sembi.
天文類 第五
aga 雨
na i sukdun mukdeme den untuhun de isinafi, abkai sukdun acabume wasifi tugi ci suneme sabdame banjire muke be, aga sembi.
nioron 虹霓
agaha amala tugi šun de bakcilabufi boconggo elden jurgan jurgan i hontoho weren i adali gocikangge be, nioron sembi.
天文類 第六
nimanggi 雪
tuweri erinde, a i sukdun, untuhun den de bisire de na i olhon šahūrun sukdun de tugi ofi, mukeneme tuhenjifi šahūrun bade gecefi der seme šeyen inggahai gese tuhenjirengge be, nimanggi sembi.
天文類 第七
sukdun 氣
abka, na, niyalma tumen jaka i taksihangge be, sukdun sembi, jai yaya jaka ci šanggiyan i adali burgašame tucirengge be, inu sukdun sembi.
edun 風
abka na i sukdun selgiyebume dara be, edun sembi.
小白兔與小黑兔 ajige šanyan gūlmahūn jai ajige yacin gūlmahūn
按：[1] 代表圖片中滿文對應行數。[>1] 指下一張圖第一行。
[1] ajige šanyan gūlmahūn jai ajige yacin gūlmahūn
小白兔與小黑兔
[2] ajige šanyan gūlmahūn jai ajige yacin gūlmahūn [3] sakda niman i boode efime genehe.
小白兔與小黑兔到老山羊家去玩。
[4] sakda niman beyei tariha lafu sogi (bai ts'ai) be [5] tesede doro buhe.
老山羊把自己種的白菜送給他們。
[6] ajige yacin gūlmahūn lafu sogi be gaifi, [7] hendume, yeyede baniha sehe.
小黑兔拿了白菜，說：「謝謝爺爺！」
[8] ajige šanyan gūlmahūn lafu sogi be gaihakū, [9] bairengge, yeye, minde majige sogi use bucina [10] sehe.
小白兔沒拿白菜，請求說：「爺爺，給我一些菜籽吧！」
[11] sakda niman ajige šanyan gūlmahūn de emu [>1] šoforo sogi use be doro buhe.
老山羊送給了小白兔一撮菜籽。
[2] ajige šanyan gūlmahūn boode bedereme jihe [3] manggi, yafan be ubayalame sulafi, sogi use be [4] tariha. udu inenggi duleme, sogi use cingkiyanafi [5] lafu sogi arsuname tucike.
小白兔回家後，翻鬆園地，種了菜籽。過了幾天，菜籽萌芽，長出了白菜芽。
[6] tere kiceme faššame sogi de muke hungkereme, [7] hukun dolme, orho be geterebume, umiyaha be wame [8] bumbi.
他勤勞的給菜澆水、施肥、除草、殺蟲。
[9] lafu sogi tataha adali hūdun hūwašame amba oho.
白菜好像拔高了似，很快長大了。
[10] ajige yacin gūlmahūn sakda niman i doro buhe [11] lafu sogi be boode juweme gaiha.
小黑兔把老山羊送的白菜運回家。
[1] tere, inenggidari weileme ararkū hefeli urenehe [2] erinde uthai sakda niman i buhe lafu sogi be [3] jembi. lafu sogi emu inenggi deri emu inenggi komso [4] oho, utala inenggi duleke manggi, lafu sogi be jeme [5] wajiha.
他每天不做事，肚子餓了就吃老山羊送的白菜。白菜一天比一天少，過了一些日子後，白菜吃完了。
[6] ajige yacin gūlmahūn ningge jetere jaka akū [7] ofi, geli sakda niman i boode sogi baime genehe.
小黑兔因為沒有食物，又到老山羊家去要菜。
[8] jugūn de, ajige šanyan gūlmahūn emu damjan lafu [9] sogi be meiherefi, sakda niman i booi baru genere [10] be sabuha.
在路上看見小白兔挑着一擔白菜，往老山羊家去。
[11] ajige yacin gūlmahūn ambula gūwacihiyalafi,
小黑兔感到很奇怪。
[1] fonjime hendume, ajige šanyan gūlmahūn, sini ere [2] sogi be aibideri gaihangge.
問道：「小白兔，你這菜是哪裏要來的？」
[3] ajige šanyan gūlmahūn jabume, mini beyei [4] tarihangge, damu beye tarihade teni ele mila sogi [5] bici ombi sehe.
小白兔答道：「我自己種的。只有自己種，纔會有豐富的蔬菜。」
小白兔與小黑兔
[2] ajige šanyan gūlmahūn jai ajige yacin gūlmahūn [3] sakda niman i boode efime genehe.
小白兔與小黑兔到老山羊家去玩。
[4] sakda niman beyei tariha lafu sogi (bai ts'ai) be [5] tesede doro buhe.
老山羊把自己種的白菜送給他們。
[6] ajige yacin gūlmahūn lafu sogi be gaifi, [7] hendume, yeyede baniha sehe.
小黑兔拿了白菜，說：「謝謝爺爺！」
[8] ajige šanyan gūlmahūn lafu sogi be gaihakū, [9] bairengge, yeye, minde majige sogi use bucina [10] sehe.
小白兔沒拿白菜，請求說：「爺爺，給我一些菜籽吧！」
[11] sakda niman ajige šanyan gūlmahūn de emu [>1] šoforo sogi use be doro buhe.
老山羊送給了小白兔一撮菜籽。
小白兔回家後，翻鬆園地，種了菜籽。過了幾天，菜籽萌芽，長出了白菜芽。
[6] tere kiceme faššame sogi de muke hungkereme, [7] hukun dolme, orho be geterebume, umiyaha be wame [8] bumbi.
他勤勞的給菜澆水、施肥、除草、殺蟲。
[9] lafu sogi tataha adali hūdun hūwašame amba oho.
白菜好像拔高了似，很快長大了。
[10] ajige yacin gūlmahūn sakda niman i doro buhe [11] lafu sogi be boode juweme gaiha.
小黑兔把老山羊送的白菜運回家。
他每天不做事，肚子餓了就吃老山羊送的白菜。白菜一天比一天少，過了一些日子後，白菜吃完了。
[6] ajige yacin gūlmahūn ningge jetere jaka akū [7] ofi, geli sakda niman i boode sogi baime genehe.
小黑兔因為沒有食物，又到老山羊家去要菜。
[8] jugūn de, ajige šanyan gūlmahūn emu damjan lafu [9] sogi be meiherefi, sakda niman i booi baru genere [10] be sabuha.
在路上看見小白兔挑着一擔白菜，往老山羊家去。
[11] ajige yacin gūlmahūn ambula gūwacihiyalafi,
小黑兔感到很奇怪。
問道：「小白兔，你這菜是哪裏要來的？」
[3] ajige šanyan gūlmahūn jabume, mini beyei [4] tarihangge, damu beye tarihade teni ele mila sogi [5] bici ombi sehe.
小白兔答道：「我自己種的。只有自己種，纔會有豐富的蔬菜。」
《職貢圖》滿文摘錄
大西洋國夷僧女尼
amba si yang gurun i hūwašan huwešen,
大西洋國夷僧女尼
amba si yang gurun de, tacihiyara wembure jalan be dasara juwe wang bi,
大西洋國有教化治世二王
hūdašame yaburengge gemu jalan be dasara duwalingge,
貿易者，皆治世類
aiman i hūwašan oci, tacihiyara wembure duwalingge,
夷僧則教化類也
ye su sere tiyan ju i ūren be dobombi,
奉天主耶蘇像
tubai urse gingguleme akdame ofi
夷人敬信之
amba baita kenehunjecuke, habšan bifi lashalame muterakū oci,
有大事疑，獄不能決
urunakū tacibure be baimbi,
必請命焉
terei kooli wang funiyehe fusime salu sulabumbi,
其法王削髮留鬍
yacin hošonggo mahala yacin etuku etumbi,
戴青斗帽衣緇衣
tucire dosire de sara tukiyeme kiltan gildan faidame
出入張蓋樹幡幢
geren hūwašan sa borhome dahalambi,
僧雛衛之
hahasi hehesi sabuha de, uthai niyakūrafi bethe tebeliyembi,
男女見者，輒跪捧足
duleke manggi teni ilimbi,
俟過乃起
yaya abkai šu i doro be ulhire gemun hecen de jihe urse gemu salu sulabumbi,
凡通曉天官家言，曾遊京師者，皆留髭鬚
dulimbai gurun i gisun be ulhimbi, durungga tetun be weileme bahanambi,
解華語，能制儀器
huwešen šanyan boso i ulhun ci tunggen de isibume hūsimbi,
女尼以白布纏領及胸
yacin nereku yacin etuku sukū umiyesun sukū sabu etumbi,
緇縵衣革帶革履
tubai urse erebe gingguleme kundulerengge hūwašan ci ele dabanambi,
夷人敬奉尤甚於僧
emu sargan jui huwešen oho manggi, booi gubci gemu fucihi de karmabumbi,
一女為尼，一家皆為佛眷
erei boode ujen weile necire niyalma bihede
家人罹重辟
huwešen i emu bithe bahaci uthai guwebumbi,
得尼片紙，立宥之
tuttu seme tuktan de urunakū minggan yan menggun tucibufi alban de dosibumbi,
然其始必捐千金歸公
emgeri juktehen de dosika manggi, beye dubentele tucirakū,
既入寺，則終身不出
oo men i ba i hūwašan oci, san ba sy lung sung miyoo i jergi juktehen de tembi,
其在澳門者，僧居三巴寺、龍鬆廟等處
huwešen inu encu juktehen ilibumbi, ceni targangga šajin umesi cira.
尼亦別立寺廟，戒律頗嚴
荷蘭國夷人
ho lan gurun i niyalma,
荷蘭國夷人
ho lan gurun geli hūng mao fan sembi, fo lang gi sere bade hanci,
荷蘭又名紅毛番，地近佛朗機
ming gurun i wan liii fonde, kemuni amba jahūdai tefi
明萬曆間，常駕大艦
hiyang šan hiyan i oo men i bade tatafi
泊香山澳
albabun jafara hūdašara be baiha bihe yabubuhakū,
求貢市，不果
amala, fugiyan de dosifi, peng hū be ejelefi tai wan i ba be necinjihebi,
已而入閩，據彭湖，侵臺灣地
musei gurun ijishūn dasan i juwanci aniya, teni guwangdung deri albabun jafanjiha,
國朝順治十年，始由粵通貢
elhe taifin i sucungga forgon de amba cooha de aisilame
康熙初，助大兵
tai wan i ba be dailafi gungge ilibuha,
征臺灣有功
tereci albabun jafame hūdašame yabume lakcahakū,
嗣後貢市不絕
albabun jafara jugūn be halafi fugiyan deri yabubuhabi,
其貢道改由福建
tubai niyalma sahaliyan jafu i mahala arambi,
夷人以黑氊為帽
niyalma be acaha manggi, mahala gaifi hafirara be ginggun obumbi,
遇人則免冠，挾之以為禮
šeolehe alha bulha etuku etumbi, daruhai šusiha jafame loho ashambi,
着錦繡絨衣，常握鞭佩劍
tubai hehesi yacin fungku i šošon be dasimbi,
夷婦青帕蒙髻
ulhun de nicuhe erimbu wehe sindambi, meiren de wadan nerembi,
領圍珠石，肩披巾縵
etuku kamnirakū tunggen sabubumbi, golmin hūsihan hūwaitambi,
敞衣露胸，繫長裙
fulgiyan sukū be sabu arambi,
以朱革為履
tubade g'a la ba sere babi, julergi namu i hūda isara ba inu,
其地有咖喇吧，為南洋之會
geli erei gebu be faksalame šui sembi, ing gi lii sembi.
又析其名曰瑞，曰英吉利
英吉利國夷人
ing gi lii gurun i niyalma,
英吉利國夷人
ing gi lii gurun serengge, inu ho lan gurun i harangga,
英吉利，亦荷蘭屬國
tubai niyalma i eture miyamirengge gemu adališambi,
夷人服飾相似
gurun mujakū bayan, hahasi nunggasun eturengge labdu, nure omire de amuran,
國頗富，男子多着哆囉絨，喜飲酒
sargan jui tusure onggolo dara hūwaitame narhūn bokšokon okini sembi,
婦女未嫁時，束腰欲其纖細
funiyehe be meiren de tuhebumbi,
披髮垂肩
foholon etuku etume jursuleme hūsihan hūwaitambi,
短衣長裙
tucifi yabure de amba etuku gidame etumbi,
出行則加大衣
aisin i foloho hoseri de oforo dambagu tebufi ashambi.
以金縷合貯鼻烟自隨
法蘭西國夷人
fa lan si gurun i niyalma,
法蘭西國夷人
fa lan si geli fu lang si sembi, uthai ming gurun i fon i fo lang gi inu,
法蘭西，一曰弗郎西，即明之佛郎機也
julgeci dulimbai gurun de hafunjihakū
自古不通中國
jeng de i fonde, elcin takūrafi albabun jafame fungnehen baiha bicibe yabubuhakū,
正德中，遣使請封貢，不果
amala cisui hiyang šan hiyan i oo men i bade dosikabi,
後遂闌入香山之澳門
tubai niyalma oshon etenggi,
其人強悍
coohai agūra dacun ududu mudan lioi sung, man la giya be efulefi,
精兵械，屢破呂宋、滿剌加
hūng mao gurun i emgi mei lo gioi i babe dendeme gaifi,
與紅毛中分美洛居
fugiyan guwangdung ba i mederi aisi be yooni ejelehe,
盡擅閩粵海上之利
ese daci fucihi i tacihiyan be wesihulembihe,
初奉佛教
amala tiyan ju i tacihiyan be wesihulere jakade,
後奉天主教故
tuttu oo men i hūda maiman be amba si yang gurun de ejelebuhebi,
澳門市易為大西洋所據
lioi sung i bade tehe tubai dalaha niyalma,
其酋居呂宋者
jakan hūng mao gurun i emgi afame da ojoro be temšehe turgunde,
近與紅毛之英吉利爭雄長
fa lan si gurun inu majige ebereke,
而法蘭西亦少弱焉
tere ba i niyalma ujude šanyan bosoi halgimbi, sahaliyan jafu mahala gidame etumbi,
夷人冠白巾加黑氊帽
inu mahala gaire be ginggun obumbi,
亦以脫帽為禮
eture miyamirengge amba ajige si yang gurun lioi sung gurun i niyalma de adalikan,
其服飾與大小西洋、呂宋略同
hehesi i etuku miyamigan, inu gemu ho lan jergi gurun de adališambi.
夷婦妝束亦頗與荷蘭諸國相類
日本國夷人
ži ben gurun i niyalma,
日本國夷人
ži ben serengge, julgei WE NU gurun inu, tang gurun ci ži ben seme halaha,
日本，古倭奴國，唐改日本
cohome dergi mederi i šun tucire bade hanci seme gebulehengge,
以近東海日出而名也
ceni bade mederi šurdehebi, sunja golo nadan jugūn, ilan tun bi,
地環海，有五畿七道三島
SUNG gurun ci casi gemu dulimbai gurun de hafunjihabi,
宋以前皆通中國
MING gurun i hūng u i tuktan fonde,
明洪武初
iletuleme wesimbure bithe arafi, baci tucire jaka jafaha bihe,
常表貢方物
damu ceni banin jalingga koimali,
而夷性狡黠
kemuni mederi jakarame ba i jeo hiyan be tabcilame durime yabume
時摽掠沿海州縣
dahara ubašarangga toktohon akū,
叛服無常
terei tacin fucihi be wesihuleme saman de dosimbi,
俗崇釋，信巫
nure de amuran ergen be weihukelembi,
嗜酒，輕生
inu dulimbai gurun i bithe hergen be tacicibe, ceni ba i mudan hūlambi,
亦習中國文字，讀以土音
fafun ilibuhangge umesi cira ofi, habšan duilen hūlha holo i baita komso,
立法頗嚴，鮮爭訟竊盜
banjire were omire jetere de julgei kooli bi,
居處飲食有古法
terei baitalara tetun weilehengge faksi baci tucire jaka inu elgiyen,
其器用製造精巧，物產亦饒
hahasi funiyehe be fusimbi, bethe niohušulembi, hošonggo ulhun i etuku etufi
男髡頂跣足，着高領衣
boso umiyesun umiyelembi, tucire dosire de loho tabcikū ashambi,
束以布帶，出入佩刀劍
hehesi šošon halgifi sifikū sifimbi,
婦挽髻插簪
onco etuku golmin hūsihan fulgiyan sabu etumbi,
寬衣長裙朱履
ceceri boso jodome bahanambi.
能織絹布
amba si yang gurun i hūwašan huwešen,
大西洋國夷僧女尼
amba si yang gurun de, tacihiyara wembure jalan be dasara juwe wang bi,
大西洋國有教化治世二王
hūdašame yaburengge gemu jalan be dasara duwalingge,
貿易者，皆治世類
aiman i hūwašan oci, tacihiyara wembure duwalingge,
夷僧則教化類也
ye su sere tiyan ju i ūren be dobombi,
奉天主耶蘇像
tubai urse gingguleme akdame ofi
夷人敬信之
amba baita kenehunjecuke, habšan bifi lashalame muterakū oci,
有大事疑，獄不能決
urunakū tacibure be baimbi,
必請命焉
terei kooli wang funiyehe fusime salu sulabumbi,
其法王削髮留鬍
yacin hošonggo mahala yacin etuku etumbi,
戴青斗帽衣緇衣
tucire dosire de sara tukiyeme kiltan gildan faidame
出入張蓋樹幡幢
geren hūwašan sa borhome dahalambi,
僧雛衛之
hahasi hehesi sabuha de, uthai niyakūrafi bethe tebeliyembi,
男女見者，輒跪捧足
duleke manggi teni ilimbi,
俟過乃起
yaya abkai šu i doro be ulhire gemun hecen de jihe urse gemu salu sulabumbi,
凡通曉天官家言，曾遊京師者，皆留髭鬚
dulimbai gurun i gisun be ulhimbi, durungga tetun be weileme bahanambi,
解華語，能制儀器
huwešen šanyan boso i ulhun ci tunggen de isibume hūsimbi,
女尼以白布纏領及胸
yacin nereku yacin etuku sukū umiyesun sukū sabu etumbi,
緇縵衣革帶革履
tubai urse erebe gingguleme kundulerengge hūwašan ci ele dabanambi,
夷人敬奉尤甚於僧
emu sargan jui huwešen oho manggi, booi gubci gemu fucihi de karmabumbi,
一女為尼，一家皆為佛眷
erei boode ujen weile necire niyalma bihede
家人罹重辟
huwešen i emu bithe bahaci uthai guwebumbi,
得尼片紙，立宥之
tuttu seme tuktan de urunakū minggan yan menggun tucibufi alban de dosibumbi,
然其始必捐千金歸公
emgeri juktehen de dosika manggi, beye dubentele tucirakū,
既入寺，則終身不出
oo men i ba i hūwašan oci, san ba sy lung sung miyoo i jergi juktehen de tembi,
其在澳門者，僧居三巴寺、龍鬆廟等處
huwešen inu encu juktehen ilibumbi, ceni targangga šajin umesi cira.
尼亦別立寺廟，戒律頗嚴
荷蘭國夷人
ho lan gurun i niyalma,
荷蘭國夷人
ho lan gurun geli hūng mao fan sembi, fo lang gi sere bade hanci,
荷蘭又名紅毛番，地近佛朗機
ming gurun i wan liii fonde, kemuni amba jahūdai tefi
明萬曆間，常駕大艦
hiyang šan hiyan i oo men i bade tatafi
泊香山澳
albabun jafara hūdašara be baiha bihe yabubuhakū,
求貢市，不果
amala, fugiyan de dosifi, peng hū be ejelefi tai wan i ba be necinjihebi,
已而入閩，據彭湖，侵臺灣地
musei gurun ijishūn dasan i juwanci aniya, teni guwangdung deri albabun jafanjiha,
國朝順治十年，始由粵通貢
elhe taifin i sucungga forgon de amba cooha de aisilame
康熙初，助大兵
tai wan i ba be dailafi gungge ilibuha,
征臺灣有功
tereci albabun jafame hūdašame yabume lakcahakū,
嗣後貢市不絕
albabun jafara jugūn be halafi fugiyan deri yabubuhabi,
其貢道改由福建
tubai niyalma sahaliyan jafu i mahala arambi,
夷人以黑氊為帽
niyalma be acaha manggi, mahala gaifi hafirara be ginggun obumbi,
遇人則免冠，挾之以為禮
šeolehe alha bulha etuku etumbi, daruhai šusiha jafame loho ashambi,
着錦繡絨衣，常握鞭佩劍
tubai hehesi yacin fungku i šošon be dasimbi,
夷婦青帕蒙髻
ulhun de nicuhe erimbu wehe sindambi, meiren de wadan nerembi,
領圍珠石，肩披巾縵
etuku kamnirakū tunggen sabubumbi, golmin hūsihan hūwaitambi,
敞衣露胸，繫長裙
fulgiyan sukū be sabu arambi,
以朱革為履
tubade g'a la ba sere babi, julergi namu i hūda isara ba inu,
其地有咖喇吧，為南洋之會
geli erei gebu be faksalame šui sembi, ing gi lii sembi.
又析其名曰瑞，曰英吉利
英吉利國夷人
ing gi lii gurun i niyalma,
英吉利國夷人
ing gi lii gurun serengge, inu ho lan gurun i harangga,
英吉利，亦荷蘭屬國
tubai niyalma i eture miyamirengge gemu adališambi,
夷人服飾相似
gurun mujakū bayan, hahasi nunggasun eturengge labdu, nure omire de amuran,
國頗富，男子多着哆囉絨，喜飲酒
sargan jui tusure onggolo dara hūwaitame narhūn bokšokon okini sembi,
婦女未嫁時，束腰欲其纖細
funiyehe be meiren de tuhebumbi,
披髮垂肩
foholon etuku etume jursuleme hūsihan hūwaitambi,
短衣長裙
tucifi yabure de amba etuku gidame etumbi,
出行則加大衣
aisin i foloho hoseri de oforo dambagu tebufi ashambi.
以金縷合貯鼻烟自隨
法蘭西國夷人
fa lan si gurun i niyalma,
法蘭西國夷人
fa lan si geli fu lang si sembi, uthai ming gurun i fon i fo lang gi inu,
法蘭西，一曰弗郎西，即明之佛郎機也
julgeci dulimbai gurun de hafunjihakū
自古不通中國
jeng de i fonde, elcin takūrafi albabun jafame fungnehen baiha bicibe yabubuhakū,
正德中，遣使請封貢，不果
amala cisui hiyang šan hiyan i oo men i bade dosikabi,
後遂闌入香山之澳門
tubai niyalma oshon etenggi,
其人強悍
coohai agūra dacun ududu mudan lioi sung, man la giya be efulefi,
精兵械，屢破呂宋、滿剌加
hūng mao gurun i emgi mei lo gioi i babe dendeme gaifi,
與紅毛中分美洛居
fugiyan guwangdung ba i mederi aisi be yooni ejelehe,
盡擅閩粵海上之利
ese daci fucihi i tacihiyan be wesihulembihe,
初奉佛教
amala tiyan ju i tacihiyan be wesihulere jakade,
後奉天主教故
tuttu oo men i hūda maiman be amba si yang gurun de ejelebuhebi,
澳門市易為大西洋所據
lioi sung i bade tehe tubai dalaha niyalma,
其酋居呂宋者
jakan hūng mao gurun i emgi afame da ojoro be temšehe turgunde,
近與紅毛之英吉利爭雄長
fa lan si gurun inu majige ebereke,
而法蘭西亦少弱焉
tere ba i niyalma ujude šanyan bosoi halgimbi, sahaliyan jafu mahala gidame etumbi,
夷人冠白巾加黑氊帽
inu mahala gaire be ginggun obumbi,
亦以脫帽為禮
eture miyamirengge amba ajige si yang gurun lioi sung gurun i niyalma de adalikan,
其服飾與大小西洋、呂宋略同
hehesi i etuku miyamigan, inu gemu ho lan jergi gurun de adališambi.
夷婦妝束亦頗與荷蘭諸國相類
日本國夷人
ži ben gurun i niyalma,
日本國夷人
ži ben serengge, julgei WE NU gurun inu, tang gurun ci ži ben seme halaha,
日本，古倭奴國，唐改日本
cohome dergi mederi i šun tucire bade hanci seme gebulehengge,
以近東海日出而名也
ceni bade mederi šurdehebi, sunja golo nadan jugūn, ilan tun bi,
地環海，有五畿七道三島
SUNG gurun ci casi gemu dulimbai gurun de hafunjihabi,
宋以前皆通中國
MING gurun i hūng u i tuktan fonde,
明洪武初
iletuleme wesimbure bithe arafi, baci tucire jaka jafaha bihe,
常表貢方物
damu ceni banin jalingga koimali,
而夷性狡黠
kemuni mederi jakarame ba i jeo hiyan be tabcilame durime yabume
時摽掠沿海州縣
dahara ubašarangga toktohon akū,
叛服無常
terei tacin fucihi be wesihuleme saman de dosimbi,
俗崇釋，信巫
nure de amuran ergen be weihukelembi,
嗜酒，輕生
inu dulimbai gurun i bithe hergen be tacicibe, ceni ba i mudan hūlambi,
亦習中國文字，讀以土音
fafun ilibuhangge umesi cira ofi, habšan duilen hūlha holo i baita komso,
立法頗嚴，鮮爭訟竊盜
banjire were omire jetere de julgei kooli bi,
居處飲食有古法
terei baitalara tetun weilehengge faksi baci tucire jaka inu elgiyen,
其器用製造精巧，物產亦饒
hahasi funiyehe be fusimbi, bethe niohušulembi, hošonggo ulhun i etuku etufi
男髡頂跣足，着高領衣
boso umiyesun umiyelembi, tucire dosire de loho tabcikū ashambi,
束以布帶，出入佩刀劍
hehesi šošon halgifi sifikū sifimbi,
婦挽髻插簪
onco etuku golmin hūsihan fulgiyan sabu etumbi,
寬衣長裙朱履
ceceri boso jodome bahanambi.
能織絹布
滿文《元史》 - 木華黎事跡
摘自 « Chrestomathie mandchou », p.149
emu inenggi taidzu temujin gūsin funcere moringga be gaifi,
一日，太祖鐵木真率三十餘騎
alin i dorgi mukei yohoron be generede.
行到山內山溝處時
taidzu temujin ambasai baru hendume.
太祖鐵木真對衆臣說：
ere bade ehe hūlha be ucaraha de ainambi.
若在此地遇惡賊時，當如何？
muhūli jabume, mini beye alime gaimbi dere.
木華黎答：我會親自抵擋
goidahakū hūlha uthai bujan i dorgici tucifi
不久，賊即自林內而出
gabtarangge aga agarai adali.
所射之箭，有如雨下
muhūli beri tucibufi gabtame ilan niyalma be goibuha.
木華黎取出弓而射，中三人
hūlhai da fonjime si we.
賊首問：你是誰？
muhūli jabume muhūli kai sefi, morin i enggemu be sufi,
木華黎答：木華黎也！說罷，解下馬鞍
enggemu be jafafi taidzu temujin be dalime tucibuhe.
拿馬鞍遮蔽太祖鐵木真而出
tereci hūlha inu genehe.
後，賊亦去
《元史・卷一百一十九・木華黎》
一日，太祖從三十餘騎行谿谷間，顧謂曰：「此中或遇寇，當奈何？」對曰：「請以身當之。」既而，寇果自林間突出，矢下如雨，木華黎引弓射之，三發中三人。其酋呼曰：「爾為誰？」曰：「木華黎也。」徐解馬鞍持之，捍衞太祖以出，寇遂引去。
emu inenggi taidzu temujin gūsin funcere moringga be gaifi,
一日，太祖鐵木真率三十餘騎
alin i dorgi mukei yohoron be generede.
行到山內山溝處時
taidzu temujin ambasai baru hendume.
太祖鐵木真對衆臣說：
ere bade ehe hūlha be ucaraha de ainambi.
若在此地遇惡賊時，當如何？
muhūli jabume, mini beye alime gaimbi dere.
木華黎答：我會親自抵擋
goidahakū hūlha uthai bujan i dorgici tucifi
不久，賊即自林內而出
gabtarangge aga agarai adali.
所射之箭，有如雨下
muhūli beri tucibufi gabtame ilan niyalma be goibuha.
木華黎取出弓而射，中三人
hūlhai da fonjime si we.
賊首問：你是誰？
muhūli jabume muhūli kai sefi, morin i enggemu be sufi,
木華黎答：木華黎也！說罷，解下馬鞍
enggemu be jafafi taidzu temujin be dalime tucibuhe.
拿馬鞍遮蔽太祖鐵木真而出
tereci hūlha inu genehe.
後，賊亦去
《元史・卷一百一十九・木華黎》
一日，太祖從三十餘騎行谿谷間，顧謂曰：「此中或遇寇，當奈何？」對曰：「請以身當之。」既而，寇果自林間突出，矢下如雨，木華黎引弓射之，三發中三人。其酋呼曰：「爾為誰？」曰：「木華黎也。」徐解馬鞍持之，捍衞太祖以出，寇遂引去。
niye siyoo ciyan 聶小倩 五
jai inenggi tuwaci, fa i tule senggi songko bi,
明日，視窗外有血跡
juktehen ci tucifi amasi geneme
遂出寺北
bigan de buktan buktan i eifu i dolo,
見荒坟纍纍
yala šanyan fulha mooi ninggude gaha i feye bisire be sabuha.
果有白楊，烏巢其顛
amala eiten be icihiyame jabdufi aciha dasatafi bedereki serede,
迨營謀既就，趣裝欲歸
yan šeng fudere doroi sarilame, gūnin jurgan umesi hing seme ofi,
燕生設祖帳，情義殷渥
manaha sukūi jumanggi be niyeng ts'ai cen de bufi hendume,
以破革囊贈甯曰
ere dabcikū i sumala, saikan asaraci, bušuku yemji be jailabuci ombi,
此劍袋也，寶藏，可遠魑魅
niyeng ts'ai cen dahame doro be taciki seci,
甯欲從授其術
hendume, agu sini gese akdun jurgan ganggan sijirhūn de, erebe yabuci ombi,
曰：如君信義剛直，可以為此
damu agu si kemuni bayan wesihun i dorgi niyalma kai doroi dorgi niyalma akū sehe.
然君猶富貴中人，非道中人也
ede niyeng ts'ai cen uthai mini non ubade umbuha seme kanagan arame
甯乃託有妹葬此
feteme neifi, sargan jui i giranggi be etuku jibehun i icihiyafi, jahūdai turifi bederehebi.
發掘女骨，斂以衣衾，賃舟而歸
niyeng ts'ai cen i bithei boo bigan de bi,
甯齋臨野
umbure babe tuwafi, bithei booi tulergi de icihiyame sindafi,
因營墳，葬諸齋外
hisalame jalbarime hendurengge,
祭而祝曰
gege sini umudu fayangga be jilame, mini tehe boo de hanci umbufi,
憐卿孤魂，葬近蝸居
uculere songgoro be ishunde donjire be dahame,
歌哭相聞
atanggi hutu de gidašabure de isinarakū dere,
庶不見陵於雄鬼
emu hūntahan i nure hisalafi omiburengge, udu wangga amtangga akū bicibe,
一甌漿水飲，殊不清旨
bahaci ume hatara seme
幸不為嫌
jalbarime wajifi, amasi marihabi.
祝畢而返
amala emu niyalma hūlame, taka aliyame sasa yabuki sere jakade,
後有人呼曰：緩待同行
uju marifi tuwaci, niye siyoo ciyan biheni,
回顧，則小倩也
urgun sebjen i baniha arame hendume,
歡喜謝曰：
agu sini akdun jurgan de juwan jalan otolo karulame muterakū,
君信義，十死不足以報
bahaci dahame bederefi, amaka emeke be dorolome takafi,
請從歸，拜識嫜姑
guweleku sindaha seme aliyara ba akū sehe.
媵御無悔
narhūšame tuwaci, boco fiyan fur seme saikan, giogiyan bethe ser seme ajige,
密諦之，肌暎流霞，足翹細笋
inenggi šun de arbun be cincilame, nemeyen hojo ele colgoroko.
白晝端相，嬌豔尤絕
uthai emgi sasa bithei boo de isinjifi, teki, majige aliya seme hendufi,
遂與俱至齋中，囑坐少待
neneme dosifi ini eme de alanaci, eme gaiharilaha.
先入白母，母愕然
明日，視窗外有血跡
juktehen ci tucifi amasi geneme
遂出寺北
bigan de buktan buktan i eifu i dolo,
見荒坟纍纍
yala šanyan fulha mooi ninggude gaha i feye bisire be sabuha.
果有白楊，烏巢其顛
amala eiten be icihiyame jabdufi aciha dasatafi bedereki serede,
迨營謀既就，趣裝欲歸
yan šeng fudere doroi sarilame, gūnin jurgan umesi hing seme ofi,
燕生設祖帳，情義殷渥
manaha sukūi jumanggi be niyeng ts'ai cen de bufi hendume,
以破革囊贈甯曰
ere dabcikū i sumala, saikan asaraci, bušuku yemji be jailabuci ombi,
此劍袋也，寶藏，可遠魑魅
niyeng ts'ai cen dahame doro be taciki seci,
甯欲從授其術
hendume, agu sini gese akdun jurgan ganggan sijirhūn de, erebe yabuci ombi,
曰：如君信義剛直，可以為此
damu agu si kemuni bayan wesihun i dorgi niyalma kai doroi dorgi niyalma akū sehe.
然君猶富貴中人，非道中人也
ede niyeng ts'ai cen uthai mini non ubade umbuha seme kanagan arame
甯乃託有妹葬此
feteme neifi, sargan jui i giranggi be etuku jibehun i icihiyafi, jahūdai turifi bederehebi.
發掘女骨，斂以衣衾，賃舟而歸
niyeng ts'ai cen i bithei boo bigan de bi,
甯齋臨野
umbure babe tuwafi, bithei booi tulergi de icihiyame sindafi,
因營墳，葬諸齋外
hisalame jalbarime hendurengge,
祭而祝曰
gege sini umudu fayangga be jilame, mini tehe boo de hanci umbufi,
憐卿孤魂，葬近蝸居
uculere songgoro be ishunde donjire be dahame,
歌哭相聞
atanggi hutu de gidašabure de isinarakū dere,
庶不見陵於雄鬼
emu hūntahan i nure hisalafi omiburengge, udu wangga amtangga akū bicibe,
一甌漿水飲，殊不清旨
bahaci ume hatara seme
幸不為嫌
jalbarime wajifi, amasi marihabi.
祝畢而返
amala emu niyalma hūlame, taka aliyame sasa yabuki sere jakade,
後有人呼曰：緩待同行
uju marifi tuwaci, niye siyoo ciyan biheni,
回顧，則小倩也
urgun sebjen i baniha arame hendume,
歡喜謝曰：
agu sini akdun jurgan de juwan jalan otolo karulame muterakū,
君信義，十死不足以報
bahaci dahame bederefi, amaka emeke be dorolome takafi,
請從歸，拜識嫜姑
guweleku sindaha seme aliyara ba akū sehe.
媵御無悔
narhūšame tuwaci, boco fiyan fur seme saikan, giogiyan bethe ser seme ajige,
密諦之，肌暎流霞，足翹細笋
inenggi šun de arbun be cincilame, nemeyen hojo ele colgoroko.
白晝端相，嬌豔尤絕
uthai emgi sasa bithei boo de isinjifi, teki, majige aliya seme hendufi,
遂與俱至齋中，囑坐少待
neneme dosifi ini eme de alanaci, eme gaiharilaha.
先入白母，母愕然
訂閱：
文章 (Atom)