摘自屈六生主編《滿文教材》（manju hergen i tacibcen）。
第十五課 狐欺山羊
語法部分：名詞分類（普通名詞、專有名詞、抽象名詞）、名詞的數、動詞原形、動詞的時
第十六課 牡鹿
語法部分：名詞的格（主格、賓格）、及物與不及物動詞、句子成分與語序、獨詞句、無主句
第十七課 沙漠
語法部分：名詞的格（與位格、從比格）、存在句、形容詞分類、比較級、最高級、形容詞修飾動詞
第十八課 遇熊
語法部分：領屬-工具格、副詞分類及特點、定語、狀語、補語
第十九課 趙城虎
語法部分：代詞分類（人稱、指示、疑問、物主）、後置詞及其結構、副動詞、形動詞、動名詞
juwan uyuci kicen, joo ceng hiyan i tasha
juwan uyuci kicen
kicen i šu
joo ceng【趙城】 hiyan i tasha
emu tasha tulergici jihe. undeci【皁隸】 gūwacihiyalame【吃驚】 sesulame【驚訝】 saibume【被咬】 jebure ayoo seme goloho bihe. tasha dosifi gūwabsi【向別處】 tuwarakū, dukai dolo dodoha【蹲】. undeci jalbarime【禱祝】 hendume, tere emu jui be wahangge yala si oci, uju gidafi mini cihai huthubu【使綁】 sefi, uthai sele futa tucibufi, tashai monggon de tabuci tasha šan kamcifi cihai huthubuhe. elgeme【溜牲口】 hiyan i yamun de isinaha. hiyan i hafan tasha de fonjime, tere emu jui be jekeo. tasha gehešehe【點頭】. hiyan i hafan hendume, niyalma be wahangge be bucebumbi, ere julgei toktoho kooli. tere anggala【++況且】 mama emu jui teile, si waha be dahame, tere se de oho niyalma, aide akdafi banjimbi. aika si tede jui ome muteci, bi simbe guwebuki【寬宥】 sehede, tasha geli uju gehešehe. tereci sele futa be subufi sindaha.
gargata gisutun i iletun
（p200 略）
gisun i kooli
一、orolosun i hacin duwali
manju gisun i orolosun be duin hacin obume dendeci ombi.
nofingga orolosun【++人稱代詞】
bi, muse, si, tese
joringga orolosun
ere, uba, tere, tuba
fonjingga orolosun
we, ai, adarame
hartungga orolosun【++物主代詞】
miningge, siningge, suweningge, teseingge
dahali, daruhai baitalara orolosun i hacin duwali be dendehe iletun
（p204 略）
二、amalasun jai amalasun i acalangga (1)
amalasun be gebsun, orolosun, aššangge gebsun, gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalaci, amalasun i acalangga ofi, aššan, yabun tuwakiyan i banjinaha ba, forohon, erin, arga, turgun, nashūn jergi gūnin be iletulembi. amalasun be emhun baitalaci ojorakū, cikei dolo emhun cikei šanggasu【結構】 obume baitalaci inu ojorakū. amalasun gebsun, orolosun jergi i emgi amalasun i acalangga ome šanggaha erinde, amalasun i juleri "-i" embici "ni" be baitalafi, gebsun i emgi holbombi. komso ton i bade "-i" be ekiyembuci ombi. tebici, "kooli i songkoi" be "kooli songkoi" seme araci ombi. amalasun aššansun i emgi amalasun i acalangga ome šanggaha erinde, tesu aššasun an de "-ra, -re, ro" i uncehen hetembi.
jorin be iletulerengge
jalin
例 (1) hese be baire jalin 為請旨事
例 (2) wakalame wesimbure jalin 為參奏事
forohon be iletulerengge
baru
例 (1) tese daci umai ejen i baru fudasihūn【悖逆】 gūnin akū.
例 (2) g'aldan musei harangga kalkai baru eherehe.
erin be iletulerengge
manggi
例 (1) edun toroko manggi jai geneki.
例 (2) han' gurun ambula facuhūraha manggi, teni ulhifi aliyaha【後悔】.
arga be iletulerengge
songkoi
例 (1) kooli songkoi hafan be emu jergi wasibumbi.
例 (2) tasha be gurun i fafun i songkoi gamaci ombio.
三、ilhisungge aššasun, arbusungga aššasun jai aššangga gebsun
ilhisungge aššasun: cikei dolo aššasun i muten bimbime ilhisun i baitalan bi. ilhisungge aššasun i durun oci aššasun i uncehen "-mbi" be meiteme waliyafi, adasun -fi, -me, -hai, -hei, -hoi, -tala, -tele, -tolo, -tai, -tei, -nggala, -nggele jergi be nonggifi šanggambi.
例 (1) sefu manjurame giyangnaha.
例 (2) coohai turgun be hahilame【趕緊急忙】 boolambi
例 (3) wakšan【蝦蟆青蛙】 fehume【踏踩】 yabumbi.
例 (4) aniyai dubede boolafi bodobumbi
例 (5) tere songgohoi feksime jihe.
例 (6) tere tehei amgaha.
例 (7) geren niyalma inenggi dulin de isitala weilehe.
例 (8) beye be waliyatai faššambi【奮勉】
例 (9) bucetei daharakū
例 (10) si gisureme wajinggala uthai genehe.
arbusungga aššasun: aššasun i banin feten bifi yabun [tuwakiyan], aššan be iletulembime, geli arbusun i gisun kooli i mudan bifi, jakasu i banin feten i encushūn be iletulembi. arbusungga aššasun i šanggarangge oci, aššasun i uncehen "-mbi" be meiteme waliyafi, -ra, -re, -ro, -ha, -he, -ho jergi adasun nonggimbi. arbusungga aššasun i uncehen de cashūngge ilhisun "akū" i šolokon obuha durun "-kū" be nonggihade uthai terei cashūngge durun ombi.
例 (1) duleme yabure hūdai niyalma
例 (2) morin be hūlhaha hūlha
例 (3) majige targara【戒、忌】 sengguwere【懼】 ba akū
例 (4) waliyaha usin
例 (5) genere niyalma 去的人
genehe niyalma 去了的人
generakū niyalma 不去的人
genehekū niyalma 未去的人
aššasungga gebsun: aššasungga gebsun de aššasun i banin feten bimbime, yabun tuwakiyan, aššan be iletulembi; geli gebsun i baitalan bifi, emu hacin gebungge gūnin be iletulembi (inu icihin kūbulime mutembi). aššansungga gebsun i šanggarangge an de aššasun i fulehede adasun -rangge, -rengge, -rongge, -hangge, -hengge, -hongge be nonggimbi.
例 (1) icihiyahangge hono inu
例 (2) seremšere belherengge cira【嚴密】 narhūn
例 (3) jafatarangge cira akū
urebusu
一、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 那個人是誰？
2. 他是我弟弟。
3. 你去哪兒？
4. 我去追趕盜馬賊。
5. 老婦哭泣不止。
6. 來的（者）是我的同學。
7. 那樣不好。
8. 去那裏的人很多。
9. 把困難留給自己，把方便讓給別人。
10. 這是一本好書。
11. 他真聰明。
12. 頤和園遊人太多。
13. 這兒離我家不遠。
14. 這是我的。
15. 我們每天早晨鍛鍊身體。
16. 我們為祖國勤奮工作。
17. 我和他一起去學校。
18. 我們在那裏等他。
二、manju gisun be nikarame ubaliyambu: "gu el"
ubaliyambure erinde, ya oci ilhisungga aššasun, arbusungga aššasun, aššasungga gebsun sere be jorime tucibu.
jai inenggi i erde, jui ini ama de alafi, uhei sasa genefi yargiyalaci【驗實】 juwe dobi ordo de bucefi, emu dobi orhoi dolo bucefi, angga ci kemuni sabdan sabdan i senggi tucimbi. nurei tampin hono taksifi【存】 bi, jafafi acinggiyaci【搖動】 wacihiyahakūbi. ini ama sesulafi erdeken i alarakūngge ainu ni seme fonjifi, hendume ere jaka umesi ulhisu, emgeri firgembuhede, i uthai sahaki sere jakade, ini ama urgunjefi hendume, jui si dobi be dailara cen ping seci ombikai sefi, tereci ama jui dobi be damjalafi bederehebi.
urebusu i jabun
一、
1. tere niyalma oci we.
2. tere oci mini deo.
3. si ai bade genembi.
4. bi morin be hūlhaha hūlha be amcambi.
5. sakda mama songgome ilibume muterakū.
6. jihengge oci mini tacin gucu.
7. tuttu sain waka. 8. tubade genere niyalma umesi labdu.
9. sui mangga【++冤枉】 be beyede werifi, ildungga be gūwa niyalma de anahūnjambi【謙讓】.
10. ere oci emu sain bithe.
11. tere jingkini sure getuken.
12. hūwaliyasun be ujire yafan de sarašara niyalma jaci labdu.
13. uba mini booci goro akū.
14. ere oci miningge.
15. muse inenggidari erde beye dursun be urebumbi.
16. be mafa gurun i jalin kiceme faššambi.
17. bi ini emgi sasa tacikū de genembi.
18. muse tubade imbe aliyambi.
二、
翌晨，兒告其父，同往驗視，兩狐死於亭內，一狐死於草中，嘴角仍滴滴出血，酒瓶尚存，搖之未盡。其父驚訝，詢問為何不早相告，答曰：「此物甚靈，一有泄露，即刻察覺。」其父喜曰：「兒可謂討狐之陳平也。」父子遂擔狐以歸。
kicen i šu
joo ceng【趙城】 hiyan i tasha
emu tasha tulergici jihe. undeci【皁隸】 gūwacihiyalame【吃驚】 sesulame【驚訝】 saibume【被咬】 jebure ayoo seme goloho bihe. tasha dosifi gūwabsi【向別處】 tuwarakū, dukai dolo dodoha【蹲】. undeci jalbarime【禱祝】 hendume, tere emu jui be wahangge yala si oci, uju gidafi mini cihai huthubu【使綁】 sefi, uthai sele futa tucibufi, tashai monggon de tabuci tasha šan kamcifi cihai huthubuhe. elgeme【溜牲口】 hiyan i yamun de isinaha. hiyan i hafan tasha de fonjime, tere emu jui be jekeo. tasha gehešehe【點頭】. hiyan i hafan hendume, niyalma be wahangge be bucebumbi, ere julgei toktoho kooli. tere anggala【++況且】 mama emu jui teile, si waha be dahame, tere se de oho niyalma, aide akdafi banjimbi. aika si tede jui ome muteci, bi simbe guwebuki【寬宥】 sehede, tasha geli uju gehešehe. tereci sele futa be subufi sindaha.
gargata gisutun i iletun
（p200 略）
gisun i kooli
一、orolosun i hacin duwali
manju gisun i orolosun be duin hacin obume dendeci ombi.
nofingga orolosun【++人稱代詞】
bi, muse, si, tese
joringga orolosun
ere, uba, tere, tuba
fonjingga orolosun
we, ai, adarame
hartungga orolosun【++物主代詞】
miningge, siningge, suweningge, teseingge
dahali, daruhai baitalara orolosun i hacin duwali be dendehe iletun
（p204 略）
二、amalasun jai amalasun i acalangga (1)
amalasun be gebsun, orolosun, aššangge gebsun, gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalaci, amalasun i acalangga ofi, aššan, yabun tuwakiyan i banjinaha ba, forohon, erin, arga, turgun, nashūn jergi gūnin be iletulembi. amalasun be emhun baitalaci ojorakū, cikei dolo emhun cikei šanggasu【結構】 obume baitalaci inu ojorakū. amalasun gebsun, orolosun jergi i emgi amalasun i acalangga ome šanggaha erinde, amalasun i juleri "-i" embici "ni" be baitalafi, gebsun i emgi holbombi. komso ton i bade "-i" be ekiyembuci ombi. tebici, "kooli i songkoi" be "kooli songkoi" seme araci ombi. amalasun aššansun i emgi amalasun i acalangga ome šanggaha erinde, tesu aššasun an de "-ra, -re, ro" i uncehen hetembi.
jorin be iletulerengge
jalin
例 (1) hese be baire jalin 為請旨事
例 (2) wakalame wesimbure jalin 為參奏事
forohon be iletulerengge
baru
例 (1) tese daci umai ejen i baru fudasihūn【悖逆】 gūnin akū.
例 (2) g'aldan musei harangga kalkai baru eherehe.
erin be iletulerengge
manggi
例 (1) edun toroko manggi jai geneki.
例 (2) han' gurun ambula facuhūraha manggi, teni ulhifi aliyaha【後悔】.
arga be iletulerengge
songkoi
例 (1) kooli songkoi hafan be emu jergi wasibumbi.
例 (2) tasha be gurun i fafun i songkoi gamaci ombio.
三、ilhisungge aššasun, arbusungga aššasun jai aššangga gebsun
ilhisungge aššasun: cikei dolo aššasun i muten bimbime ilhisun i baitalan bi. ilhisungge aššasun i durun oci aššasun i uncehen "-mbi" be meiteme waliyafi, adasun -fi, -me, -hai, -hei, -hoi, -tala, -tele, -tolo, -tai, -tei, -nggala, -nggele jergi be nonggifi šanggambi.
例 (1) sefu manjurame giyangnaha.
例 (2) coohai turgun be hahilame【趕緊急忙】 boolambi
例 (3) wakšan【蝦蟆青蛙】 fehume【踏踩】 yabumbi.
例 (4) aniyai dubede boolafi bodobumbi
例 (5) tere songgohoi feksime jihe.
例 (6) tere tehei amgaha.
例 (7) geren niyalma inenggi dulin de isitala weilehe.
例 (8) beye be waliyatai faššambi【奮勉】
例 (9) bucetei daharakū
例 (10) si gisureme wajinggala uthai genehe.
arbusungga aššasun: aššasun i banin feten bifi yabun [tuwakiyan], aššan be iletulembime, geli arbusun i gisun kooli i mudan bifi, jakasu i banin feten i encushūn be iletulembi. arbusungga aššasun i šanggarangge oci, aššasun i uncehen "-mbi" be meiteme waliyafi, -ra, -re, -ro, -ha, -he, -ho jergi adasun nonggimbi. arbusungga aššasun i uncehen de cashūngge ilhisun "akū" i šolokon obuha durun "-kū" be nonggihade uthai terei cashūngge durun ombi.
例 (1) duleme yabure hūdai niyalma
例 (2) morin be hūlhaha hūlha
例 (3) majige targara【戒、忌】 sengguwere【懼】 ba akū
例 (4) waliyaha usin
例 (5) genere niyalma 去的人
genehe niyalma 去了的人
generakū niyalma 不去的人
genehekū niyalma 未去的人
aššasungga gebsun: aššasungga gebsun de aššasun i banin feten bimbime, yabun tuwakiyan, aššan be iletulembi; geli gebsun i baitalan bifi, emu hacin gebungge gūnin be iletulembi (inu icihin kūbulime mutembi). aššansungga gebsun i šanggarangge an de aššasun i fulehede adasun -rangge, -rengge, -rongge, -hangge, -hengge, -hongge be nonggimbi.
例 (1) icihiyahangge hono inu
例 (2) seremšere belherengge cira【嚴密】 narhūn
例 (3) jafatarangge cira akū
urebusu
一、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 那個人是誰？
2. 他是我弟弟。
3. 你去哪兒？
4. 我去追趕盜馬賊。
5. 老婦哭泣不止。
6. 來的（者）是我的同學。
7. 那樣不好。
8. 去那裏的人很多。
9. 把困難留給自己，把方便讓給別人。
10. 這是一本好書。
11. 他真聰明。
12. 頤和園遊人太多。
13. 這兒離我家不遠。
14. 這是我的。
15. 我們每天早晨鍛鍊身體。
16. 我們為祖國勤奮工作。
17. 我和他一起去學校。
18. 我們在那裏等他。
二、manju gisun be nikarame ubaliyambu: "gu el"
ubaliyambure erinde, ya oci ilhisungga aššasun, arbusungga aššasun, aššasungga gebsun sere be jorime tucibu.
jai inenggi i erde, jui ini ama de alafi, uhei sasa genefi yargiyalaci【驗實】 juwe dobi ordo de bucefi, emu dobi orhoi dolo bucefi, angga ci kemuni sabdan sabdan i senggi tucimbi. nurei tampin hono taksifi【存】 bi, jafafi acinggiyaci【搖動】 wacihiyahakūbi. ini ama sesulafi erdeken i alarakūngge ainu ni seme fonjifi, hendume ere jaka umesi ulhisu, emgeri firgembuhede, i uthai sahaki sere jakade, ini ama urgunjefi hendume, jui si dobi be dailara cen ping seci ombikai sefi, tereci ama jui dobi be damjalafi bederehebi.
urebusu i jabun
一、
1. tere niyalma oci we.
2. tere oci mini deo.
3. si ai bade genembi.
4. bi morin be hūlhaha hūlha be amcambi.
5. sakda mama songgome ilibume muterakū.
6. jihengge oci mini tacin gucu.
7. tuttu sain waka. 8. tubade genere niyalma umesi labdu.
9. sui mangga【++冤枉】 be beyede werifi, ildungga be gūwa niyalma de anahūnjambi【謙讓】.
10. ere oci emu sain bithe.
11. tere jingkini sure getuken.
12. hūwaliyasun be ujire yafan de sarašara niyalma jaci labdu.
13. uba mini booci goro akū.
14. ere oci miningge.
15. muse inenggidari erde beye dursun be urebumbi.
16. be mafa gurun i jalin kiceme faššambi.
17. bi ini emgi sasa tacikū de genembi.
18. muse tubade imbe aliyambi.
二、
翌晨，兒告其父，同往驗視，兩狐死於亭內，一狐死於草中，嘴角仍滴滴出血，酒瓶尚存，搖之未盡。其父驚訝，詢問為何不早相告，答曰：「此物甚靈，一有泄露，即刻察覺。」其父喜曰：「兒可謂討狐之陳平也。」父子遂擔狐以歸。
juwan jakūci kicen, lefu be ucararangge
juwan jakūci kicen
kicen i šu
lefu be ucararangge
juwe niyalma sasa alin i dolo sarašarade gaitai amba lefu be ucarafi, terei emu ekšeme moo de tafafi, abdaha i beye be daliha, terei emu moo be amcatame jabduhakū, gala saniyafi【伸、展】 daki seme baire de, moo de tafahangge tuwašarakū bime, lefu i jihengge ele hanci ofi, uthai orhoi dolo cirgashūn【僵硬】 dedufi, holtome bucere arbun araha. lefu ini beyebe gemu wangkiyame akūnara【遍及周到】 de, tere niyalma sukdun be cirgabume【閉氣】 bucehe giran i adali deduhe. lefu bucehe niyalma be sorome【忌諱】 ofi, goidafi uthai genehe. moo de tafahangge lefu emgeri goromiha be sabufi, elhe nuhan【從容】 i wasifi, injeme gisureme hendume, lefu agu i šan de šušunggiyame【耳邊低語】 ai gisun hendumbihe sehe. tere niyalma jabume, lefu minde alahangge, gucu be sonjoro de olhošoci acambi. yaya elhe sebjen i fonde ishunde hailame[hairame?], jobocun suilacun【勞苦】 i fonde ishunde ashūrengge be emgi guculeci ojorakū sembi.
gargata gisutun i iletun
（p180 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin (4) hartungga - baitalangga icihin, icihin i aisilasun -i (ni)
"-i (ni)" be gebsun, orolosun, gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalahade hartungga - baitalangga icihin ombi. cike i dolo meimeni toktohosun【定語】 embici niyecesun ombi.
例 (1) jobocun suilacun i fonde ishunde ashūrengge be emgi guculeci ojorakū.
例 (2) abdaha i beye be dalimbi.
例 (3) bithei niyalma cang lin【常林】 gin ling【金陵】 ni bade simneme genembi.
icihin aisilasun -i (ni) gisutun i emgi acalara kooli oci, -ng i uncehen hetehe gisutun i fejile "ni" be baitalambi; -n i uncehen hetehe gisutun i fejile "-i" be baitalame, /ni/ seme hūlambi; gūwa bade gemu "-i" be baitalame /i/ seme hūlambi.
dahali【附】: gebsun i icihin kūbulire iletun
（p185 略）
二、ilhisun i hacin duwali jai acushūn【和諧】
1. manju gisun i ilhisun be fejergi ninggun hacin obume dendeci ombi:
eringge ilhisun:
te, jing, teni, uthai
kemungge ilhisun:
umesi, nokai, mujakū, ten, jaci, ele
kūwaragangga ilhisun:
gemu, yooni, teile, damu
cashūngga ilhisun:
akū, waka, ume
geringge ilhisun:
jai, geli, dasame, nurhūme, dahūme
arbungge ilhisun:
urunakū, toktofi, urui, cohome, elemangga
2. manju gisun i ilhisun de fejergi acushūn bi:
a. an jergi ilhisun damu aššasun, aššangge gebsun jai arbusun be miyamimbi, komso ton i ilhisun (tebici jaka, saka) ci tulgiyen, gemu miyamibure gisutun i juleri sindambi.
例 (1) moo de tafahangge lefu emgeri goromiha be sabufi, elhe nuhan i wasiha.
例 (2) lefu i jihengge ele hanci ofi, uthai orhoi dolo cirgashūn dedufi, holtome bucere arbun araha.
例 (3) juwe ergi yooni efuleme kokirambi【損傷】.
例 (4) dergi ejen ūlet【厄魯特】 kalka【喀爾喀】 juwe gurun ishunde eherere be donjime jaka, uthai niyalma takūrafi acabure hesei bithe jafabufi unggihe.
b. cashūngga ilhisun gebsun, aššangge gebsun jai arbusun be miyamimbi, "ume" ci tulgiyen, an de gemu miyamibure gisutun i amala sindambi.
例 (1) siren【蔓、藤】 akū gargan akū
例 (2) hafan waka irgen waka
例 (3) sain waka
例 (4) amban bi cooha labdu de caliyan fayabure be sarkūngge waka.
例 (5) jalan i eitereme yaburengge komso akū.
例 (6) ume banuhūšara【懶惰】.
c. manju gisun i ememu ilhisun be dabkūrilame baitalafi, gisun mudan be etuhun obume baitalaci ombi.
例:
ulhiyen i, ulhiyen ulhiyen i
jai, jai jai
dahūn, dahūn dahūn i
d. manju gisun i ememu ilhisun aššasun ci kūbulime jihebi.
例:
toktombi, toktofi
wacihiyambi, wacihiyame
dahūmbi, dahūme
e. manju gisun i heni ton i ilhisun oci alhūdara be iletulere gisutun jai "seme" i acalaha durun ci šanggambi.
例:
lak seme, far seme, hing seme
三、manju gisun i cike i šanggasu jai gisun i jergi ilhi (2)
toktohosun: toktohosun oci gebsun jai orolosun be miyamime baitalafi, terei banin feten, arbun dursun jai hartungga jergi be getukelembi. toktohosun miyamibure gisun i juleri ilimbi, an i ucuri gebsun, arbusun, arbungga aššasun i orolombi.
例 (1) bi joo sefu i tacikū de bithe hūlambi.
例 (2) sain niyalma holtome gisurerakū.
torhomilasun【狀語】: torhomilasun oci aššasun jai arbusun be miyamime baitalafi, kemun, kūwaragan, erin jergi be iletulembi. oyonggo ilhisun, ilhisungge aššasun, arbusun be torhomilasun obume baitalambi. cashūngga ilhisun ci tulgiyen, an de miyamibure gisun i juleri sindambi.
例: niman teni ambula korsombi【愧恨】.
niyecesun: niyecesun oci alasun i baktambun【內容】 gūnirgan【意義】 jergi be niyeceme, aššan, yabun tuwakiyan i erin, ba, forohon jai arga jergi be iletulembi, an de alasun i juleri sindambi. niyecesun oci gebsun, orolosun, gebsun baningge gisutun i baksan jergi icihin aisilasun embici "seme" i emgi acalafi šanggambi.
例 (1) enduringge ejen hiyoošun i abkai fejergi be dasambi.
例 (2) ba na i urse gemu yūn tang【胤禟】 be uyuci wang seme hūlambi.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu
foyoro i yafan i dalbade, ajige jui tefi bi, boo asuru yadahūn. foyoro urere fonde, yafan i niyalma inenggidari tanggū jiha i ajige jui be turifi foyoro be gurubure de, ajige jui umesi ginggun olhoba. terei tušan de kiceme, umai emu foyoro seme cisui gaihakū de yafan i niyalma saišafi baita be wajiha manggi urunakū udu foyoro be bumbihe.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 我去趙齡銀家了。
2. 霸王之勇，張良之智。
3. 用嘴說，用眼看，用手指。
4. 小兒智取狐。
5. 那裏人不多。
6. 不許動！
7. 他不是佐領。
8. 寸金難買寸光陰。
9. 她的女兒很漂亮。
10. 趙平跑得極快。
11. 我們看見了無邊的大海。
12. 我們一定要努力學習。
13. 天氣漸漸冷了。
urebusu i jabun
一、李園之旁，有童子居焉，家貧甚。李熟時，園人日以百錢傭童子，令為採李。童子殊謹願，勤於其職，未嘗私取一李。園人嘉之，既畢事，必貽以數李。
二、
1. bi joo ling in i boode genehe.
2. ba wang ni baturu, jang liyang ni mergen.
3. anggai gisurembi, yasai tuwambi, galai jorimbi.
4. ajige jui dobi be arga i jafaha.
5. tuba de niyalma labdu akū.
6. ume aššara.
7. i nirui janggin waka.
8. jurhun aisin i jurhun elden silmen be udara de mangga.
9. terei sargan jui umesi saikan.
10. joo ping i feksirengge mujakū hūdun.
11. be jecen akū amba mederi be sabuha.
12. muse toktofi hūsutuleme tacimbi.
13. abkai sukdun ulhiyen i šahūrun oho.
kicen i šu
lefu be ucararangge
juwe niyalma sasa alin i dolo sarašarade gaitai amba lefu be ucarafi, terei emu ekšeme moo de tafafi, abdaha i beye be daliha, terei emu moo be amcatame jabduhakū, gala saniyafi【伸、展】 daki seme baire de, moo de tafahangge tuwašarakū bime, lefu i jihengge ele hanci ofi, uthai orhoi dolo cirgashūn【僵硬】 dedufi, holtome bucere arbun araha. lefu ini beyebe gemu wangkiyame akūnara【遍及周到】 de, tere niyalma sukdun be cirgabume【閉氣】 bucehe giran i adali deduhe. lefu bucehe niyalma be sorome【忌諱】 ofi, goidafi uthai genehe. moo de tafahangge lefu emgeri goromiha be sabufi, elhe nuhan【從容】 i wasifi, injeme gisureme hendume, lefu agu i šan de šušunggiyame【耳邊低語】 ai gisun hendumbihe sehe. tere niyalma jabume, lefu minde alahangge, gucu be sonjoro de olhošoci acambi. yaya elhe sebjen i fonde ishunde hailame[hairame?], jobocun suilacun【勞苦】 i fonde ishunde ashūrengge be emgi guculeci ojorakū sembi.
gargata gisutun i iletun
（p180 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin (4) hartungga - baitalangga icihin, icihin i aisilasun -i (ni)
"-i (ni)" be gebsun, orolosun, gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalahade hartungga - baitalangga icihin ombi. cike i dolo meimeni toktohosun【定語】 embici niyecesun ombi.
例 (1) jobocun suilacun i fonde ishunde ashūrengge be emgi guculeci ojorakū.
例 (2) abdaha i beye be dalimbi.
例 (3) bithei niyalma cang lin【常林】 gin ling【金陵】 ni bade simneme genembi.
icihin aisilasun -i (ni) gisutun i emgi acalara kooli oci, -ng i uncehen hetehe gisutun i fejile "ni" be baitalambi; -n i uncehen hetehe gisutun i fejile "-i" be baitalame, /ni/ seme hūlambi; gūwa bade gemu "-i" be baitalame /i/ seme hūlambi.
dahali【附】: gebsun i icihin kūbulire iletun
（p185 略）
二、ilhisun i hacin duwali jai acushūn【和諧】
1. manju gisun i ilhisun be fejergi ninggun hacin obume dendeci ombi:
eringge ilhisun:
te, jing, teni, uthai
kemungge ilhisun:
umesi, nokai, mujakū, ten, jaci, ele
kūwaragangga ilhisun:
gemu, yooni, teile, damu
cashūngga ilhisun:
akū, waka, ume
geringge ilhisun:
jai, geli, dasame, nurhūme, dahūme
arbungge ilhisun:
urunakū, toktofi, urui, cohome, elemangga
2. manju gisun i ilhisun de fejergi acushūn bi:
a. an jergi ilhisun damu aššasun, aššangge gebsun jai arbusun be miyamimbi, komso ton i ilhisun (tebici jaka, saka) ci tulgiyen, gemu miyamibure gisutun i juleri sindambi.
例 (1) moo de tafahangge lefu emgeri goromiha be sabufi, elhe nuhan i wasiha.
例 (2) lefu i jihengge ele hanci ofi, uthai orhoi dolo cirgashūn dedufi, holtome bucere arbun araha.
例 (3) juwe ergi yooni efuleme kokirambi【損傷】.
例 (4) dergi ejen ūlet【厄魯特】 kalka【喀爾喀】 juwe gurun ishunde eherere be donjime jaka, uthai niyalma takūrafi acabure hesei bithe jafabufi unggihe.
b. cashūngga ilhisun gebsun, aššangge gebsun jai arbusun be miyamimbi, "ume" ci tulgiyen, an de gemu miyamibure gisutun i amala sindambi.
例 (1) siren【蔓、藤】 akū gargan akū
例 (2) hafan waka irgen waka
例 (3) sain waka
例 (4) amban bi cooha labdu de caliyan fayabure be sarkūngge waka.
例 (5) jalan i eitereme yaburengge komso akū.
例 (6) ume banuhūšara【懶惰】.
c. manju gisun i ememu ilhisun be dabkūrilame baitalafi, gisun mudan be etuhun obume baitalaci ombi.
例:
ulhiyen i, ulhiyen ulhiyen i
jai, jai jai
dahūn, dahūn dahūn i
d. manju gisun i ememu ilhisun aššasun ci kūbulime jihebi.
例:
toktombi, toktofi
wacihiyambi, wacihiyame
dahūmbi, dahūme
e. manju gisun i heni ton i ilhisun oci alhūdara be iletulere gisutun jai "seme" i acalaha durun ci šanggambi.
例:
lak seme, far seme, hing seme
三、manju gisun i cike i šanggasu jai gisun i jergi ilhi (2)
toktohosun: toktohosun oci gebsun jai orolosun be miyamime baitalafi, terei banin feten, arbun dursun jai hartungga jergi be getukelembi. toktohosun miyamibure gisun i juleri ilimbi, an i ucuri gebsun, arbusun, arbungga aššasun i orolombi.
例 (1) bi joo sefu i tacikū de bithe hūlambi.
例 (2) sain niyalma holtome gisurerakū.
torhomilasun【狀語】: torhomilasun oci aššasun jai arbusun be miyamime baitalafi, kemun, kūwaragan, erin jergi be iletulembi. oyonggo ilhisun, ilhisungge aššasun, arbusun be torhomilasun obume baitalambi. cashūngga ilhisun ci tulgiyen, an de miyamibure gisun i juleri sindambi.
例: niman teni ambula korsombi【愧恨】.
niyecesun: niyecesun oci alasun i baktambun【內容】 gūnirgan【意義】 jergi be niyeceme, aššan, yabun tuwakiyan i erin, ba, forohon jai arga jergi be iletulembi, an de alasun i juleri sindambi. niyecesun oci gebsun, orolosun, gebsun baningge gisutun i baksan jergi icihin aisilasun embici "seme" i emgi acalafi šanggambi.
例 (1) enduringge ejen hiyoošun i abkai fejergi be dasambi.
例 (2) ba na i urse gemu yūn tang【胤禟】 be uyuci wang seme hūlambi.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu
foyoro i yafan i dalbade, ajige jui tefi bi, boo asuru yadahūn. foyoro urere fonde, yafan i niyalma inenggidari tanggū jiha i ajige jui be turifi foyoro be gurubure de, ajige jui umesi ginggun olhoba. terei tušan de kiceme, umai emu foyoro seme cisui gaihakū de yafan i niyalma saišafi baita be wajiha manggi urunakū udu foyoro be bumbihe.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 我去趙齡銀家了。
2. 霸王之勇，張良之智。
3. 用嘴說，用眼看，用手指。
4. 小兒智取狐。
5. 那裏人不多。
6. 不許動！
7. 他不是佐領。
8. 寸金難買寸光陰。
9. 她的女兒很漂亮。
10. 趙平跑得極快。
11. 我們看見了無邊的大海。
12. 我們一定要努力學習。
13. 天氣漸漸冷了。
urebusu i jabun
一、李園之旁，有童子居焉，家貧甚。李熟時，園人日以百錢傭童子，令為採李。童子殊謹願，勤於其職，未嘗私取一李。園人嘉之，既畢事，必貽以數李。
二、
1. bi joo ling in i boode genehe.
2. ba wang ni baturu, jang liyang ni mergen.
3. anggai gisurembi, yasai tuwambi, galai jorimbi.
4. ajige jui dobi be arga i jafaha.
5. tuba de niyalma labdu akū.
6. ume aššara.
7. i nirui janggin waka.
8. jurhun aisin i jurhun elden silmen be udara de mangga.
9. terei sargan jui umesi saikan.
10. joo ping i feksirengge mujakū hūdun.
11. be jecen akū amba mederi be sabuha.
12. muse toktofi hūsutuleme tacimbi.
13. abkai sukdun ulhiyen i šahūrun oho.
juwan nadaci kicen, gobi
juwan nadaci kicen
kicen i šu, gobi
gobi de sabdan【水點雨滴】 muke akū, jurhun【寸】 orho akū, emgeri hargašaci【仰望】 gemu yonggan【沙】, hūwai hūwai seme【+++茫茫】 mederi i adali. uthai sidende orho moo fik banjire, šeri i sekiyen jolhome【湧出】 tucire ba bicibe inu mederi i dolo i emhun tun i gese secina. gobi de ayan edun labdu, terei jihede yonggan heteme【捲撩】 wehe deyeme, wesihun tugi i dolo mukdefi, goroci hargašaci amba tura【柱】 i adali, gaitai tuheci niyalma ujima be umbume【埋葬】 buribume【使蒙、被蒙住】, ukame jailaci【躲避迴避】 ojorakū. terei sukdun fon, inenggi erinde fiyangkiyame[fiyakiyame?]【曝曬】 halhūn deijire【焚燒】 gese, dobori dosici šahūrun cak seme【++寒冽】 an i ucuri ci encu. jalan i umesi amba gobi, fei jeo jubki i amargi de bi, musei gurun de oci monggo, sin giyang de inu bikai.
gargata gisutun i iletun
（p160 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin (2) bisingge icihin, icihin i aisilasun "de"
"de" be gebsun, orolosun jai gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalaci, uthai bisingge icihin ombi, cikei dolo niyecesun【補語】 obume baitalambi, "... de, ... dergide, ... erinde, ... bade" jergi gūnigan bi.
例 (1) gobi inenggi erin de fiyangkiyame halhūn deijire gese.
例 (2) gobi de ayan edun labdu.
例 (3) amban bi emgeri tušan de isinjiha.
例 (4) ere han alin i jergi ba musei uriyanghai【烏梁海】 sede heni goicuka ba akū.
bisingge icihin i icihin aisilasun de kemuni fejergi muten bi:
forohon【方向】 be iletulembi
例: ere bithe be sinde buki.
baitalaha (nikehe) agūra be iletulembi
例: usung nure omiha hūsun de munggan be tafaha.
二、gebsun i icihin (3) deringge - duibulengge icihin, icihin i aisilasun "ci, deri"
"ci" be gebsun, orolosun, aššangge gebsun jai gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalahade, deringge - duibulengge icihin ombi, cikei dolo niyecesun obume baitalambi.
例 (1) tere gemun hecen ci juraka.
例 (2) mini se sini se ci sunja se amba.
例 (3) te cooha i urse i ciyanliyang nenehe ci emu yan nonggiha.
例 (4) šabinar【沙畢納爾】 sai nukte【游牧處】 oros i baru jecen acaha karun ci sandalabuhangge【相隔】 umesi goro.
"deri" i baitalara arga jai gūnin "ci" i emu adali, damu siden bithe de, "ci" be "deri" deri labdu baitalambi.
例 (1) muke šeri deri tucimbi.
例 (2) bi tacikū deri jihe.
三、taksingge cike【++存在句】: manju gisun de "ai bade (wede) ai jaka bi" serebe iletulere de "... de ... bi" sere cike i durun be baitalambi; "ai jaka (niyalma) aibade bi" sere be iletulere de "... de bi" sere cike i durun baitalambi. ere hacin jakasu i taksime bisire be iletulere cike be taksingge cike sembi. terei cashūn durun de "akū" i "bi" be orolombi.
例 (1) abka de deyere gasha bi, na de feksire gurgu bi.
例 (2) gobi de sabdan muke akū.
例 (3) jalan i umesi amba gobi fei jeo jubki i amargi de bi.
例 (4) dasan be yabubure oyonggongge jemden【弊】 be geterembure de bi, aisi be yendebure de akū.
四、arbusun i hacin meyen, duibulengge tangkan【++比較級】 jai terei acushūn
manju gisun i arbusun be fejergi ilan hacin obume dendeci ombi:
(1) niyalma jai jakasu i arbun durun be iletulerengge:
amba, ajige, golmin, foholon, den, fangkala
(2) niyalma jai jakasu i banin be iletulerengge:
sain, ehe, ice, fe, weihuken, ujen
(3) aššan, yabun tuwakiyan, kūbulin i arbun dursun be iletulerengge:
hūdun, manda, hahi, elhe
manju gisun i emu ubu arbusun de "tangkan" i gisun kooli i kūwaragan bi. da tangkan, duibulengge tangkan jai ten i den tangkan seme dendebumbi. da tangkan be arbusun i da durun i iletulembi, duibulengge tangkan be adasun -kan, -ken, -kon nonggifi iletulembi, aika datengge mudan i uncehen hetehengge oci, -kan, -ken, -kon be tondokon nonggimbi, -n i uncehen hetehengge oci, neneme -n be gaime waliyafi jai -kan, -ken, -kon be nonggimbi.
例:
manda - mandakan
ujen - ujeken
komso - komsokon
foholon - foholokon
geli emu ubu arbusun de tondokon i "liyan", "meliyan" be nonggifi duibulengge arbusun ombi. aika -n i uncehen hetehengge oci, neneme -n be gaime waliyafi jai "liyan" "meliyan" be nonggimbi.
例:
hetu - hetuliyan
uhuken - uhukeliyan
ešen - ešemeliyan
arbusun i ten i den tangkan be oci cikecin(?) i arga i iletulembi. uthai arbusun i juleri kemun be iletulere ilhisun be nonggifi šanggambi.
例:
umesi sain
ten amba
jaci hojo
dembei mangga
manju gisun i arbusun cashūngga ilhisun【++否定副詞】 i miyamire【修飾】 be alime mutembi. tesu cashūngga ilhisun be arbusun i amala sindambi.
例:
goro akū
sain waka
mergen akū
arbusun aššasun be miyamire erinde, daruhai tesu arbusun i fejile adasun be nonggimbi, damu ememu erinde gairakū oci inu ombi.
例:
sain i icihiyambi
elhe i yabumbi
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu
giyangsu golo jegiyang goloi sidende, tai hū tenggin bi. šurdeme duin tanggū ba fulu, jecen ilan fu i ba be dabahabi. su jeo terei dergi de bi, cang jeo terei wargi amargi de bi, hū jeo terei wargi julergi de bi. tenggin dalin i hiyan uheri juwan ilan bi.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 張明有一個弟弟。
2. 桌上有三本書。
3. 花在溫室裏。
4. 教室裏沒人。
5. 牆上有一幅畫。
6. 我經常幫助他。
7. 這套書很好。
8. 你家住在幾層樓？
9. 我給劉老師寫了一封信。
10. 日本位於中國東面。
11. 世上無難事。
12. 天下無雙。
13. 你從哪裏來？
14. 我妹妹比我高。
15. 桌上有兩本新書。
16. 庫車地方雨少，皆靠河水灌溉。
三、fejergi de faidaha arbusun i duibulengge tangkan be arame tucibu
ice, halhūn, amba, nomhon, tondo, nekeliyen
urebusu i jabun
一、江蘇浙江之間，有太湖焉。周四百餘里，界跨三府，蘇州在其東，常州在其西北，湖州在其西南。湖濱之縣，凡十有三。
二、
1. jang ming de emu deo bi.
2. dere de ilan debtelin bithe bi.
3. ilha halukan boode bi.
4. tacibure boo de niyalma akū.
5. fajiran de emu nirugan bi.
6. bi daruhai inde aisilambi.
7. ere yohi bithe umesi sain.
8. sini boo udu jergi leose de tehebi.
9. bi lio sefu de emu jasigan be araha.
10. žiben gurun dulimbai gurun i dergi ergi de bi.
11. jalan de mangga baita akū.
12. abkai fejergi de juru akū.
13. si yaba deri jihe.
14. mini non minci den.
15. dere de juwe ice bithe bi.
16. kuce i bade aga komso, gemu birai muke hungkerere de akdambi.
三、
iceken, halhūkan, ambakan, nomhokon, tondokon, nekeliyeken
kicen i šu, gobi
gobi de sabdan【水點雨滴】 muke akū, jurhun【寸】 orho akū, emgeri hargašaci【仰望】 gemu yonggan【沙】, hūwai hūwai seme【+++茫茫】 mederi i adali. uthai sidende orho moo fik banjire, šeri i sekiyen jolhome【湧出】 tucire ba bicibe inu mederi i dolo i emhun tun i gese secina. gobi de ayan edun labdu, terei jihede yonggan heteme【捲撩】 wehe deyeme, wesihun tugi i dolo mukdefi, goroci hargašaci amba tura【柱】 i adali, gaitai tuheci niyalma ujima be umbume【埋葬】 buribume【使蒙、被蒙住】, ukame jailaci【躲避迴避】 ojorakū. terei sukdun fon, inenggi erinde fiyangkiyame[fiyakiyame?]【曝曬】 halhūn deijire【焚燒】 gese, dobori dosici šahūrun cak seme【++寒冽】 an i ucuri ci encu. jalan i umesi amba gobi, fei jeo jubki i amargi de bi, musei gurun de oci monggo, sin giyang de inu bikai.
gargata gisutun i iletun
（p160 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin (2) bisingge icihin, icihin i aisilasun "de"
"de" be gebsun, orolosun jai gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalaci, uthai bisingge icihin ombi, cikei dolo niyecesun【補語】 obume baitalambi, "... de, ... dergide, ... erinde, ... bade" jergi gūnigan bi.
例 (1) gobi inenggi erin de fiyangkiyame halhūn deijire gese.
例 (2) gobi de ayan edun labdu.
例 (3) amban bi emgeri tušan de isinjiha.
例 (4) ere han alin i jergi ba musei uriyanghai【烏梁海】 sede heni goicuka ba akū.
bisingge icihin i icihin aisilasun de kemuni fejergi muten bi:
forohon【方向】 be iletulembi
例: ere bithe be sinde buki.
baitalaha (nikehe) agūra be iletulembi
例: usung nure omiha hūsun de munggan be tafaha.
二、gebsun i icihin (3) deringge - duibulengge icihin, icihin i aisilasun "ci, deri"
"ci" be gebsun, orolosun, aššangge gebsun jai gebsun baningge gisutun i baksan i amala baitalahade, deringge - duibulengge icihin ombi, cikei dolo niyecesun obume baitalambi.
例 (1) tere gemun hecen ci juraka.
例 (2) mini se sini se ci sunja se amba.
例 (3) te cooha i urse i ciyanliyang nenehe ci emu yan nonggiha.
例 (4) šabinar【沙畢納爾】 sai nukte【游牧處】 oros i baru jecen acaha karun ci sandalabuhangge【相隔】 umesi goro.
"deri" i baitalara arga jai gūnin "ci" i emu adali, damu siden bithe de, "ci" be "deri" deri labdu baitalambi.
例 (1) muke šeri deri tucimbi.
例 (2) bi tacikū deri jihe.
三、taksingge cike【++存在句】: manju gisun de "ai bade (wede) ai jaka bi" serebe iletulere de "... de ... bi" sere cike i durun be baitalambi; "ai jaka (niyalma) aibade bi" sere be iletulere de "... de bi" sere cike i durun baitalambi. ere hacin jakasu i taksime bisire be iletulere cike be taksingge cike sembi. terei cashūn durun de "akū" i "bi" be orolombi.
例 (1) abka de deyere gasha bi, na de feksire gurgu bi.
例 (2) gobi de sabdan muke akū.
例 (3) jalan i umesi amba gobi fei jeo jubki i amargi de bi.
例 (4) dasan be yabubure oyonggongge jemden【弊】 be geterembure de bi, aisi be yendebure de akū.
四、arbusun i hacin meyen, duibulengge tangkan【++比較級】 jai terei acushūn
manju gisun i arbusun be fejergi ilan hacin obume dendeci ombi:
(1) niyalma jai jakasu i arbun durun be iletulerengge:
amba, ajige, golmin, foholon, den, fangkala
(2) niyalma jai jakasu i banin be iletulerengge:
sain, ehe, ice, fe, weihuken, ujen
(3) aššan, yabun tuwakiyan, kūbulin i arbun dursun be iletulerengge:
hūdun, manda, hahi, elhe
manju gisun i emu ubu arbusun de "tangkan" i gisun kooli i kūwaragan bi. da tangkan, duibulengge tangkan jai ten i den tangkan seme dendebumbi. da tangkan be arbusun i da durun i iletulembi, duibulengge tangkan be adasun -kan, -ken, -kon nonggifi iletulembi, aika datengge mudan i uncehen hetehengge oci, -kan, -ken, -kon be tondokon nonggimbi, -n i uncehen hetehengge oci, neneme -n be gaime waliyafi jai -kan, -ken, -kon be nonggimbi.
例:
manda - mandakan
ujen - ujeken
komso - komsokon
foholon - foholokon
geli emu ubu arbusun de tondokon i "liyan", "meliyan" be nonggifi duibulengge arbusun ombi. aika -n i uncehen hetehengge oci, neneme -n be gaime waliyafi jai "liyan" "meliyan" be nonggimbi.
例:
hetu - hetuliyan
uhuken - uhukeliyan
ešen - ešemeliyan
arbusun i ten i den tangkan be oci cikecin(?) i arga i iletulembi. uthai arbusun i juleri kemun be iletulere ilhisun be nonggifi šanggambi.
例:
umesi sain
ten amba
jaci hojo
dembei mangga
manju gisun i arbusun cashūngga ilhisun【++否定副詞】 i miyamire【修飾】 be alime mutembi. tesu cashūngga ilhisun be arbusun i amala sindambi.
例:
goro akū
sain waka
mergen akū
arbusun aššasun be miyamire erinde, daruhai tesu arbusun i fejile adasun be nonggimbi, damu ememu erinde gairakū oci inu ombi.
例:
sain i icihiyambi
elhe i yabumbi
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu
giyangsu golo jegiyang goloi sidende, tai hū tenggin bi. šurdeme duin tanggū ba fulu, jecen ilan fu i ba be dabahabi. su jeo terei dergi de bi, cang jeo terei wargi amargi de bi, hū jeo terei wargi julergi de bi. tenggin dalin i hiyan uheri juwan ilan bi.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 張明有一個弟弟。
2. 桌上有三本書。
3. 花在溫室裏。
4. 教室裏沒人。
5. 牆上有一幅畫。
6. 我經常幫助他。
7. 這套書很好。
8. 你家住在幾層樓？
9. 我給劉老師寫了一封信。
10. 日本位於中國東面。
11. 世上無難事。
12. 天下無雙。
13. 你從哪裏來？
14. 我妹妹比我高。
15. 桌上有兩本新書。
16. 庫車地方雨少，皆靠河水灌溉。
三、fejergi de faidaha arbusun i duibulengge tangkan be arame tucibu
ice, halhūn, amba, nomhon, tondo, nekeliyen
urebusu i jabun
一、江蘇浙江之間，有太湖焉。周四百餘里，界跨三府，蘇州在其東，常州在其西北，湖州在其西南。湖濱之縣，凡十有三。
二、
1. jang ming de emu deo bi.
2. dere de ilan debtelin bithe bi.
3. ilha halukan boode bi.
4. tacibure boo de niyalma akū.
5. fajiran de emu nirugan bi.
6. bi daruhai inde aisilambi.
7. ere yohi bithe umesi sain.
8. sini boo udu jergi leose de tehebi.
9. bi lio sefu de emu jasigan be araha.
10. žiben gurun dulimbai gurun i dergi ergi de bi.
11. jalan de mangga baita akū.
12. abkai fejergi de juru akū.
13. si yaba deri jihe.
14. mini non minci den.
15. dere de juwe ice bithe bi.
16. kuce i bade aga komso, gemu birai muke hungkerere de akdambi.
三、
iceken, halhūkan, ambakan, nomhokon, tondokon, nekeliyeken
juwan ningguci kicen, mafuta
juwan ningguci kicen
kicen i šu, mafuta
mafuta【公鹿】 omo de ominafi, beye ini helmen be tuwaci, juwe uihe faju【枒杈】 i adali be sabufi, gūnin de ambula bahambihe. sirame mehume【俯身】 terei fatha【蹄】 be tuwafi, sejileme【嘆息】 hendume, minde saikan yangsangga【好看、有文采】 etuhun amba uihe bimbime, fatha ajige erei adali, yala teherehe【相稱相等】 akūbi seme, jing gingkara【鬱悶氣憤】 sidende tasha gaitai isinjiha. buhū ambula golofi, sujume【跑、趨】 feksirengge lakcame【斷；超群】 hūdun, tasha amcame muterakū. amala weji de dosire de, uihe moo i gargan de tafi【掛住絆住】, elekei【幾乎】 tasha de nambuha【被拿住拿獲】. jabšan【僥倖造化】 de bahafi guwefi, buhū uthai beye aliyame【後悔】 hendume, bi mini uihe be ujelehe bihe, mini uihe elekei mimbe waha. bi mini fatha be weihukelehe bihe, mini fatha yargiyan i mimbe banjibuha. tuttu ofi abkai fejergi i jaka, damu baitalara de acanarangge be teni wesihuleci ombi sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p143 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin【格】 (1) datengge icihin【++主格】, bakcilangga icihin【++賓格】
gebsun i icihin: manju gisun i gebsun de "icihin" i gisun kooli kūwaragan bi. gebsun i amala icihin i aisilasun be nonggifi, gebsun cikei dorgide gūwa gisutun i emgi oho hacin hacin holbobun be iletulembi. manju gisun de datengge icihin, bakcilangga icihin (be), bisingge icihin【++位格】 (de), deringge - duibulengge icihin【+++從-比格】 (ci, deri), hartungga - baitalangga icihin【+++領屬-工具格】 (i, ni) bi.
datengge icihin: gebsun cikei dolo dalasun【主語】 ojoro be iletulembi. gebsun i datengge icihin de adasun nonnggirakū.
例 (1) g'aldan【噶爾丹】 serengge sengge【僧格】 i emu eme de banjiha deo.
例 (2) biya genggiyen i usiha seri, gaha saksaha julesi deyembi.
bakcilangga icihin: "webe", "aibe" serebe iletulembi. bakcilangga icihin i icihin aisilasun oci "be".
例 (1) ukanju【逃犯逃人】 be jafafi gaimbi.
例 (2) ejen be beleke【弒、殺害】, eme be oktoloho
例 (3) moo be sacimbi
例 (4) damjan【扁擔】 be meihereme【肩挑、擔】 šoro【畚箕、筐】 be jafambi
ememu erinde icihin i aisilasun be šolokon obumbi.
例 (5) buda jembi
例 (6) etuku etumbi
二、terengge aššasun【++他動詞、及物動詞】 jai beyengge aššasun【++自動詞、不及物動詞】
terengge aššasun i iletulere aššan daruhai aššasi ci tulgiyen jakasu be bakcin obumbi. tebici, jembi, tantambi, hūlambi jergi, gemu ini tunggalara bakcin bi. manju gisun i terengge aššasun i dele bakcilangga icihin "be" baitalafi, tondokon【直接】 tunggalara jakasu (tondokon bakcilasun【++直接賓語】) i emgi holbombi. damu cike i dolo, ememu erinde "be" be meiteme funcebuci ombi.
例: usung bithe be tuwafi, tasha bisire be teni akdaha.
beyengge aššasun i iletulere aššan, aššasi ci tulgiyen jakasu be bakcin oburakū.
三、manju gisun i cikei šanggasu【結構】 jai gisun i jergi ilhi (1)
manju gisun gūwa gisun i emu adali, terei oyonggo cikei šanggasu oci dalasun, alasun【謂語】 jai bakcilasun.
dalasun: dalasun be oci, oyonggo ningge gebsun, orolosun【代詞】 i iletulembi. ere ci tulgiyen aššangge gebsun, arbusun, tonosun, gebsun baningge gisutun i baksan【+++詞組】 jergi inu dalasun be iletuleci ombi.
alasun: alasun be oci, oyonggo ningge aššasun i šošoro durun jai arbusun i iletulembi. tonosun, emu ubu orolosun, gisutun i baksan inu alasun be iletuleci ombi.
bakcilasun: bakcilasun be oci, oyonggo ningge bakcilangga icihin durun i gebsun, orolosun i iletulembi. aššangge gebsun, arbusun, tonosun jai gisutun i baksan inu bakcilasun be iletuleci ombi.
manju gisun i jergi ilhi: manju gisun i jergi ilhi nikan gisun de adališarakū. terei jergi ilhi oci dalasun - bakcilasun - alasun.
bakcilasun urunakū bakcilangga icihin i aisilasun dahalabumbi. ememu erinde, bakcilasun be dalasun i juleri sindaci inu ombi.
例 (1) tere bithe be hūlambi. 也可作 bithe be tere hūlambi.
例 (2) usung tasha be tuwaci, ergen sukdun akū ohobi.
四、emteli gisutun i cike jai dalasun akū cike
emteli gisutun i cike: cohotoshūngge gisun torhomilasu【環境】 de emu gisutun i emu gulhun gūnin be iletulere cike be emteli gisutun i cike sembi.
dalasun akū cike: dalasun akū cike de damu alasun i ubu bi, dalasun i ubu akū.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: "alin i singgeri baili de karulahangge" (fejergi)
amala buthai niyalma【++漁戶獵戶】 arsalan be jafame bahafi, muwa【粗】 futa i hūwaitaha【拴、結、繫】. arsalan balama【狂妄】 muraha【吼叫】 de, singgeri terei jilgan be dubihe【習慣相熟】 ofi, nenehe i arsalan seme safi, futa be kajame【咬斷】 lashalaha. arsalan ukaka.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 武松打虎。
2. 我讀過這本書。
3. 姐姐洗衣服了。
4. 農民種地。
5. 春天來了，鮮花開了。
6. 我種了一棵樹。
7. 張明去學校了。
8. 他看報。
9. 下雪了。
10. 他們不畏艱難。
11. 每年防旱，每天防火。
12. 紅日東昇。
13. 自己的事情自己辦。
14. 把書放在桌上。
15. 他用臉盆洗臉。
16. 種瓜得瓜，種豆得豆。
urebusu i jabun
一、已而獵者得獅，繫以巨緪，獅狂吼。鼠習其聲，知為前獅也，齧緪斷之，獅逸。
二、
1. usung tasha be tantambi.
2. bi ere bithe be hūlaha.
3. eyun etuku be obohabi.
4. usisi usin be tarimbi.
5. niyengniyeri dosifi, niyarhūn ilha fithehe.
6. bi emu moo be tebuhe.
7. jang ming tacikū de genehe.
8. i serkin be tuwambi.
9. nimanggiraha.（按：似應作 nimaraha）
10. tese sui mangga【++冤枉】 ci gelerakū.
11. aniyadari hiya【旱】 be seremše【防護提防】, inenggidari tuwa be seremše.
12. fulgiyan šun dergi ergi ci mukdeke.
13. beyei baita be beye icihiyambi.
14. bithe be dere de sindaki.
15. tere obokū i dere be obombi.
16. hengke be tarici hengke be bargiyambi, turi be tarici, turi be bargiyambi.
kicen i šu, mafuta
mafuta【公鹿】 omo de ominafi, beye ini helmen be tuwaci, juwe uihe faju【枒杈】 i adali be sabufi, gūnin de ambula bahambihe. sirame mehume【俯身】 terei fatha【蹄】 be tuwafi, sejileme【嘆息】 hendume, minde saikan yangsangga【好看、有文采】 etuhun amba uihe bimbime, fatha ajige erei adali, yala teherehe【相稱相等】 akūbi seme, jing gingkara【鬱悶氣憤】 sidende tasha gaitai isinjiha. buhū ambula golofi, sujume【跑、趨】 feksirengge lakcame【斷；超群】 hūdun, tasha amcame muterakū. amala weji de dosire de, uihe moo i gargan de tafi【掛住絆住】, elekei【幾乎】 tasha de nambuha【被拿住拿獲】. jabšan【僥倖造化】 de bahafi guwefi, buhū uthai beye aliyame【後悔】 hendume, bi mini uihe be ujelehe bihe, mini uihe elekei mimbe waha. bi mini fatha be weihukelehe bihe, mini fatha yargiyan i mimbe banjibuha. tuttu ofi abkai fejergi i jaka, damu baitalara de acanarangge be teni wesihuleci ombi sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p143 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin【格】 (1) datengge icihin【++主格】, bakcilangga icihin【++賓格】
gebsun i icihin: manju gisun i gebsun de "icihin" i gisun kooli kūwaragan bi. gebsun i amala icihin i aisilasun be nonggifi, gebsun cikei dorgide gūwa gisutun i emgi oho hacin hacin holbobun be iletulembi. manju gisun de datengge icihin, bakcilangga icihin (be), bisingge icihin【++位格】 (de), deringge - duibulengge icihin【+++從-比格】 (ci, deri), hartungga - baitalangga icihin【+++領屬-工具格】 (i, ni) bi.
datengge icihin: gebsun cikei dolo dalasun【主語】 ojoro be iletulembi. gebsun i datengge icihin de adasun nonnggirakū.
例 (1) g'aldan【噶爾丹】 serengge sengge【僧格】 i emu eme de banjiha deo.
例 (2) biya genggiyen i usiha seri, gaha saksaha julesi deyembi.
bakcilangga icihin: "webe", "aibe" serebe iletulembi. bakcilangga icihin i icihin aisilasun oci "be".
例 (1) ukanju【逃犯逃人】 be jafafi gaimbi.
例 (2) ejen be beleke【弒、殺害】, eme be oktoloho
例 (3) moo be sacimbi
例 (4) damjan【扁擔】 be meihereme【肩挑、擔】 šoro【畚箕、筐】 be jafambi
ememu erinde icihin i aisilasun be šolokon obumbi.
例 (5) buda jembi
例 (6) etuku etumbi
二、terengge aššasun【++他動詞、及物動詞】 jai beyengge aššasun【++自動詞、不及物動詞】
terengge aššasun i iletulere aššan daruhai aššasi ci tulgiyen jakasu be bakcin obumbi. tebici, jembi, tantambi, hūlambi jergi, gemu ini tunggalara bakcin bi. manju gisun i terengge aššasun i dele bakcilangga icihin "be" baitalafi, tondokon【直接】 tunggalara jakasu (tondokon bakcilasun【++直接賓語】) i emgi holbombi. damu cike i dolo, ememu erinde "be" be meiteme funcebuci ombi.
例: usung bithe be tuwafi, tasha bisire be teni akdaha.
beyengge aššasun i iletulere aššan, aššasi ci tulgiyen jakasu be bakcin oburakū.
三、manju gisun i cikei šanggasu【結構】 jai gisun i jergi ilhi (1)
manju gisun gūwa gisun i emu adali, terei oyonggo cikei šanggasu oci dalasun, alasun【謂語】 jai bakcilasun.
dalasun: dalasun be oci, oyonggo ningge gebsun, orolosun【代詞】 i iletulembi. ere ci tulgiyen aššangge gebsun, arbusun, tonosun, gebsun baningge gisutun i baksan【+++詞組】 jergi inu dalasun be iletuleci ombi.
alasun: alasun be oci, oyonggo ningge aššasun i šošoro durun jai arbusun i iletulembi. tonosun, emu ubu orolosun, gisutun i baksan inu alasun be iletuleci ombi.
bakcilasun: bakcilasun be oci, oyonggo ningge bakcilangga icihin durun i gebsun, orolosun i iletulembi. aššangge gebsun, arbusun, tonosun jai gisutun i baksan inu bakcilasun be iletuleci ombi.
manju gisun i jergi ilhi: manju gisun i jergi ilhi nikan gisun de adališarakū. terei jergi ilhi oci dalasun - bakcilasun - alasun.
bakcilasun urunakū bakcilangga icihin i aisilasun dahalabumbi. ememu erinde, bakcilasun be dalasun i juleri sindaci inu ombi.
例 (1) tere bithe be hūlambi. 也可作 bithe be tere hūlambi.
例 (2) usung tasha be tuwaci, ergen sukdun akū ohobi.
四、emteli gisutun i cike jai dalasun akū cike
emteli gisutun i cike: cohotoshūngge gisun torhomilasu【環境】 de emu gisutun i emu gulhun gūnin be iletulere cike be emteli gisutun i cike sembi.
dalasun akū cike: dalasun akū cike de damu alasun i ubu bi, dalasun i ubu akū.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: "alin i singgeri baili de karulahangge" (fejergi)
amala buthai niyalma【++漁戶獵戶】 arsalan be jafame bahafi, muwa【粗】 futa i hūwaitaha【拴、結、繫】. arsalan balama【狂妄】 muraha【吼叫】 de, singgeri terei jilgan be dubihe【習慣相熟】 ofi, nenehe i arsalan seme safi, futa be kajame【咬斷】 lashalaha. arsalan ukaka.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 武松打虎。
2. 我讀過這本書。
3. 姐姐洗衣服了。
4. 農民種地。
5. 春天來了，鮮花開了。
6. 我種了一棵樹。
7. 張明去學校了。
8. 他看報。
9. 下雪了。
10. 他們不畏艱難。
11. 每年防旱，每天防火。
12. 紅日東昇。
13. 自己的事情自己辦。
14. 把書放在桌上。
15. 他用臉盆洗臉。
16. 種瓜得瓜，種豆得豆。
urebusu i jabun
一、已而獵者得獅，繫以巨緪，獅狂吼。鼠習其聲，知為前獅也，齧緪斷之，獅逸。
二、
1. usung tasha be tantambi.
2. bi ere bithe be hūlaha.
3. eyun etuku be obohabi.
4. usisi usin be tarimbi.
5. niyengniyeri dosifi, niyarhūn ilha fithehe.
6. bi emu moo be tebuhe.
7. jang ming tacikū de genehe.
8. i serkin be tuwambi.
9. nimanggiraha.（按：似應作 nimaraha）
10. tese sui mangga【++冤枉】 ci gelerakū.
11. aniyadari hiya【旱】 be seremše【防護提防】, inenggidari tuwa be seremše.
12. fulgiyan šun dergi ergi ci mukdeke.
13. beyei baita be beye icihiyambi.
14. bithe be dere de sindaki.
15. tere obokū i dere be obombi.
16. hengke be tarici hengke be bargiyambi, turi be tarici, turi be bargiyambi.
tofohoci kicen, dobi niman be holtorongge
tofohoci kicen
kicen i šu, dobi niman be holtorongge
abka hiya【旱】, birgan【小河小溪】 i muke faha【乾涸】. dobi ambula kangkafi, emu juce【潭】 de ucarafi【遇】, omiki sere de muke micihiyan, bahaci ojorakū. hūsun be akūmbume【盡心盡力之盡】 monggon【脖】 sampi【伸】, bethe endebufi【差錯過失】 juce i dolo tuhefi, tuciki seci ojorakū. cimari emu niman darire【經過順便】 de, dobi de fonjime, juce i muke saiyūn. dobi jabume, yala saikan. agu ainu ominjirakū. niman fekume【跳】 dosika manggi, dobi niman i fisa be fehume【踏踩】 tucifi, niman i baru hendume, sini ishunde aitubuha【拯救】 de baniha, bi genembi kai. niman teni ambula korsoho【怨恨悔】 bime beye gūnime hendume, dobi i koimali【奸詐狡詐】 de bi kemuni terei gisun be akdafi, holtoho【欺騙撒謊】 be alime gaihangge giyan kai sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p123 略）
gisun i kooli
manju gisun i gisumjan be yargiyashūngge gisumjan jai untuhungge gisumjan seme juwe amba meyen dendembi. yargiyashūngge gisumjan de gebsun, aššasun, arbusun, orolosun【代詞】, tonosun, miyalisun【量詞】 jergi kamcibumbi. untuhungge gisumjan de ilhisun【副詞】, holbosun, amalasun, aisilasun, alhūdasun【摹擬詞】 jai cibsisun【感嘆詞】 jergi kamcibumbi.
一、gebsun i hacin duwali jai ton
1. gebsun i hacin duwali
manju gisun i gebsun biretengge gebsun, cohotonggo gebsun jai gūnijangga gebsun seme ilan amba duwali dendebumbi.
(1) biretengge gebsun: yaka emu hacin niyalma, baita hacin embici jakasu【物質】 i gebu be iletulembi.
(2) cohotonggo gebsun: cohotoi yaka emu niyalma, emu ba i gebu be iletulembi.
(3) gūnijangga gebsun: gūnijangga takasu【概念？】 i gebu be iletulembi.
2. gebsun i ton
manju gisun i emu ubu gebsun de "ton" i gisun kooli i kūwaragan【範圍範疇】 bi. ton de emtelingge ton jai labdungge ton bi, labdungge ton be iletulere gebsun urunakū niyalma be jorihangge, tebici: ahūn, non, jui, omolo, amban jergi. labdungge ton be iletulere de urunakū labdungge ton i adasun nonggimbi. tebici: deo - deote, niyalma - niyalmasa. ere jergi yargiyan ton be iletulerakū labdungge ton i durun, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, gisutun fulehe de "se, si, so, ta, te" jergi adasun nonggimbi.
damu komso ton i gisutun kooli ci encu.
二、aššasun i da durun jai erin
1. aššasun i da durun: aššasun i da durun oci gisutun i fulehe de "-mbi" sere adasun nonggifi šanggambi.
2. aššasun i erin: manju gisun i aššasun de "erin" i gisun kooli i kūwaragan bi. duleke erin, ne i erin, sirame i erin jai ne - sirame i erin seme dendebumbi. terei dorgide duleke erin jai ne i erin i iletulere arga umesi bayan.
duleke erin: manju gisun i duleke erin be fejergi ilan hacin obume dendeci ombi.
ujui duleke erin: adasun oci -ha, -he, -ho, -ka, -ke jergi, -ka jergi duleke be iletulembi.
jai duleke erin: adasun oci -habi, -hebi, -hobi, kabi, -kebi jergi, emgeri duleke be iletulembi.
ilaci duleke erin: ujui duleke erin i amala "bihe" embici "bihebi" nonggifi, geneme duleke bihe sere be iletulembi.
aššasun i duleke erin i adasun -ha, -he, -ho, -habi, -hebi, -hobi jergi i adabure kooli, an de gemu datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahambi.
ne i erin: ne i erin be fejergi ilan hacin arga i iletulembi.
(1) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "ilihabi" i acalaha durun ci šanggambi. ere durun be geli aššasun i fulehe de "-mahabi" be nonggire ikūbume arara durun i iletuleci ombi.
(2) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi.
(3) "-hai, -hei, -hoi" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi, damu iletulehe erin heni golmin.
siramei erin: manju gisun de siramei erin be aššasun i da durun i iletulembi.
ne - siramei erin: aššan jing banjiname iliha embici uthai banjinara be jorime gisurehengge, tuttu ofi, ere erinde aššan i erin ne jai sirame juwe erin i banin feten【++性質】 bi. iletulere arga oci, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, aššasun i fulehe de meimeni -ra, -re, -ro jergi adasun nonggimbi.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: alin i singgeri baili de karulahangge (dergi)
arsalan fik【（草木）稠密】 suiha【艾草】 i dolo dedufi bi. alin i singgeri feksime dulere de terei šenggin【額】 be cunggūšaha【觸、撞頭】. arsalan jili banjifi, singgeri be sebkeme【縱跳、撲】 waki serede, singgeri hendume, unenggi mimbe guwebuci【寬宥饒恕】, bi urunakū agu de karulara ba bi sehede, arsalan injefi sindaha.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 我懂了。
2. 他睡了。
3. 我吃過飯了。
4. 弟弟們來了。
5. 明山回家了。
6. 我正在寫信。
7. 他正在作畫。
8. 你何時前往天津？
9. 王蘭一直在唱歌。
10. 我就去啊！
11. 我曾讀過這本書。
12. 妹妹們到景山遊玩去了。
urebusu i jabun
一、有獅臥於叢莽，山鼠逸過，觸其額，獅怒，將撲殺鼠。鼠曰：苟舍我，吾必有以報公。獅笑釋之。
二、
1. bi ulhihe.
2. tere amgaha.
3. bi buda jeke.
4. deote jihe.
5. mingšan boo de marihabi.
6. bi jasigan be arame ilihabi (aramahabi).
7. tere nirugan be nirume bi.
8. si atanggi tiyan jin de genembi.
9. wang lan ucun uculehei bi.
10. bi uthai genere.
11. bi ere bithe be hūlambihe.
12. nonte ambalinggū alin de sarašame genehe.
kicen i šu, dobi niman be holtorongge
abka hiya【旱】, birgan【小河小溪】 i muke faha【乾涸】. dobi ambula kangkafi, emu juce【潭】 de ucarafi【遇】, omiki sere de muke micihiyan, bahaci ojorakū. hūsun be akūmbume【盡心盡力之盡】 monggon【脖】 sampi【伸】, bethe endebufi【差錯過失】 juce i dolo tuhefi, tuciki seci ojorakū. cimari emu niman darire【經過順便】 de, dobi de fonjime, juce i muke saiyūn. dobi jabume, yala saikan. agu ainu ominjirakū. niman fekume【跳】 dosika manggi, dobi niman i fisa be fehume【踏踩】 tucifi, niman i baru hendume, sini ishunde aitubuha【拯救】 de baniha, bi genembi kai. niman teni ambula korsoho【怨恨悔】 bime beye gūnime hendume, dobi i koimali【奸詐狡詐】 de bi kemuni terei gisun be akdafi, holtoho【欺騙撒謊】 be alime gaihangge giyan kai sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p123 略）
gisun i kooli
manju gisun i gisumjan be yargiyashūngge gisumjan jai untuhungge gisumjan seme juwe amba meyen dendembi. yargiyashūngge gisumjan de gebsun, aššasun, arbusun, orolosun【代詞】, tonosun, miyalisun【量詞】 jergi kamcibumbi. untuhungge gisumjan de ilhisun【副詞】, holbosun, amalasun, aisilasun, alhūdasun【摹擬詞】 jai cibsisun【感嘆詞】 jergi kamcibumbi.
一、gebsun i hacin duwali jai ton
1. gebsun i hacin duwali
manju gisun i gebsun biretengge gebsun, cohotonggo gebsun jai gūnijangga gebsun seme ilan amba duwali dendebumbi.
(1) biretengge gebsun: yaka emu hacin niyalma, baita hacin embici jakasu【物質】 i gebu be iletulembi.
(2) cohotonggo gebsun: cohotoi yaka emu niyalma, emu ba i gebu be iletulembi.
(3) gūnijangga gebsun: gūnijangga takasu【概念？】 i gebu be iletulembi.
2. gebsun i ton
manju gisun i emu ubu gebsun de "ton" i gisun kooli i kūwaragan【範圍範疇】 bi. ton de emtelingge ton jai labdungge ton bi, labdungge ton be iletulere gebsun urunakū niyalma be jorihangge, tebici: ahūn, non, jui, omolo, amban jergi. labdungge ton be iletulere de urunakū labdungge ton i adasun nonggimbi. tebici: deo - deote, niyalma - niyalmasa. ere jergi yargiyan ton be iletulerakū labdungge ton i durun, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, gisutun fulehe de "se, si, so, ta, te" jergi adasun nonggimbi.
damu komso ton i gisutun kooli ci encu.
二、aššasun i da durun jai erin
1. aššasun i da durun: aššasun i da durun oci gisutun i fulehe de "-mbi" sere adasun nonggifi šanggambi.
2. aššasun i erin: manju gisun i aššasun de "erin" i gisun kooli i kūwaragan bi. duleke erin, ne i erin, sirame i erin jai ne - sirame i erin seme dendebumbi. terei dorgide duleke erin jai ne i erin i iletulere arga umesi bayan.
duleke erin: manju gisun i duleke erin be fejergi ilan hacin obume dendeci ombi.
ujui duleke erin: adasun oci -ha, -he, -ho, -ka, -ke jergi, -ka jergi duleke be iletulembi.
jai duleke erin: adasun oci -habi, -hebi, -hobi, kabi, -kebi jergi, emgeri duleke be iletulembi.
ilaci duleke erin: ujui duleke erin i amala "bihe" embici "bihebi" nonggifi, geneme duleke bihe sere be iletulembi.
aššasun i duleke erin i adasun -ha, -he, -ho, -habi, -hebi, -hobi jergi i adabure kooli, an de gemu datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahambi.
ne i erin: ne i erin be fejergi ilan hacin arga i iletulembi.
(1) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "ilihabi" i acalaha durun ci šanggambi. ere durun be geli aššasun i fulehe de "-mahabi" be nonggire ikūbume arara durun i iletuleci ombi.
(2) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi.
(3) "-hai, -hei, -hoi" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi, damu iletulehe erin heni golmin.
siramei erin: manju gisun de siramei erin be aššasun i da durun i iletulembi.
ne - siramei erin: aššan jing banjiname iliha embici uthai banjinara be jorime gisurehengge, tuttu ofi, ere erinde aššan i erin ne jai sirame juwe erin i banin feten【++性質】 bi. iletulere arga oci, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, aššasun i fulehe de meimeni -ra, -re, -ro jergi adasun nonggimbi.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: alin i singgeri baili de karulahangge (dergi)
arsalan fik【（草木）稠密】 suiha【艾草】 i dolo dedufi bi. alin i singgeri feksime dulere de terei šenggin【額】 be cunggūšaha【觸、撞頭】. arsalan jili banjifi, singgeri be sebkeme【縱跳、撲】 waki serede, singgeri hendume, unenggi mimbe guwebuci【寬宥饒恕】, bi urunakū agu de karulara ba bi sehede, arsalan injefi sindaha.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 我懂了。
2. 他睡了。
3. 我吃過飯了。
4. 弟弟們來了。
5. 明山回家了。
6. 我正在寫信。
7. 他正在作畫。
8. 你何時前往天津？
9. 王蘭一直在唱歌。
10. 我就去啊！
11. 我曾讀過這本書。
12. 妹妹們到景山遊玩去了。
urebusu i jabun
一、有獅臥於叢莽，山鼠逸過，觸其額，獅怒，將撲殺鼠。鼠曰：苟舍我，吾必有以報公。獅笑釋之。
二、
1. bi ulhihe.
2. tere amgaha.
3. bi buda jeke.
4. deote jihe.
5. mingšan boo de marihabi.
6. bi jasigan be arame ilihabi (aramahabi).
7. tere nirugan be nirume bi.
8. si atanggi tiyan jin de genembi.
9. wang lan ucun uculehei bi.
10. bi uthai genere.
11. bi ere bithe be hūlambihe.
12. nonte ambalinggū alin de sarašame genehe.
訂閱：
文章 (Atom)