juwan ningguci kicen
kicen i šu, mafuta
mafuta【公鹿】 omo de ominafi, beye ini helmen be tuwaci, juwe
uihe faju【枒杈】 i adali be sabufi, gūnin de ambula bahambihe. sirame
mehume【俯身】 terei fatha【蹄】 be tuwafi, sejileme【嘆息】 hendume, minde saikan yangsangga【好看、有文采】
etuhun amba uihe bimbime, fatha ajige erei adali, yala teherehe【相稱相等】
akūbi seme, jing gingkara【鬱悶氣憤】 sidende tasha gaitai isinjiha. buhū
ambula golofi, sujume【跑、趨】 feksirengge lakcame【斷；超群】 hūdun, tasha amcame muterakū.
amala weji de dosire de, uihe moo i gargan de tafi【掛住絆住】, elekei【幾乎】 tasha
de nambuha【被拿住拿獲】. jabšan【僥倖造化】 de bahafi guwefi, buhū uthai beye aliyame【後悔】 hendume,
bi mini uihe be ujelehe bihe, mini uihe elekei mimbe waha. bi mini
fatha be weihukelehe bihe, mini fatha yargiyan i mimbe banjibuha. tuttu
ofi abkai fejergi i jaka, damu baitalara de acanarangge be teni wesihuleci
ombi sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p143 略）
gisun i kooli
一、gebsun i icihin【格】 (1) datengge icihin【++主格】, bakcilangga icihin【++賓格】
gebsun i icihin: manju gisun i gebsun de "icihin" i gisun
kooli kūwaragan bi. gebsun i amala icihin i aisilasun be nonggifi,
gebsun cikei dorgide gūwa gisutun i emgi oho hacin hacin holbobun be
iletulembi. manju gisun de datengge icihin, bakcilangga icihin (be), bisingge
icihin【++位格】 (de), deringge - duibulengge icihin【+++從-比格】 (ci, deri), hartungga - baitalangga
icihin【+++領屬-工具格】 (i, ni) bi.
datengge icihin: gebsun cikei dolo dalasun【主語】 ojoro be iletulembi. gebsun i datengge icihin de adasun nonnggirakū.
例 (1) g'aldan【噶爾丹】 serengge sengge【僧格】 i emu eme de banjiha deo.
例 (2) biya genggiyen i usiha seri, gaha saksaha julesi deyembi.
bakcilangga icihin: "webe", "aibe" serebe iletulembi. bakcilangga
icihin i icihin aisilasun oci "be".
例 (1) ukanju【逃犯逃人】 be jafafi gaimbi.
例 (2) ejen be beleke【弒、殺害】, eme be oktoloho
例 (3) moo be sacimbi
例 (4) damjan【扁擔】 be meihereme【肩挑、擔】 šoro【畚箕、筐】 be jafambi
ememu erinde icihin i aisilasun be šolokon obumbi.
例 (5) buda jembi
例 (6) etuku etumbi
二、terengge aššasun【++他動詞、及物動詞】 jai beyengge aššasun【++自動詞、不及物動詞】
terengge aššasun i iletulere aššan daruhai aššasi ci tulgiyen
jakasu be bakcin obumbi. tebici, jembi, tantambi, hūlambi jergi,
gemu ini tunggalara bakcin bi. manju gisun i terengge aššasun i
dele bakcilangga icihin "be" baitalafi, tondokon【直接】 tunggalara jakasu
(tondokon bakcilasun【++直接賓語】) i emgi holbombi. damu cike i dolo, ememu
erinde "be" be meiteme funcebuci ombi.
例: usung bithe be tuwafi, tasha bisire be teni akdaha.
beyengge aššasun i iletulere aššan, aššasi ci tulgiyen jakasu
be bakcin oburakū.
三、manju gisun i cikei šanggasu【結構】 jai gisun i jergi ilhi (1)
manju gisun gūwa gisun i emu adali, terei oyonggo cikei
šanggasu oci dalasun, alasun【謂語】 jai bakcilasun.
dalasun: dalasun be oci, oyonggo ningge gebsun, orolosun【代詞】
i iletulembi. ere ci tulgiyen aššangge gebsun, arbusun, tonosun,
gebsun baningge gisutun i baksan【+++詞組】 jergi inu dalasun be iletuleci ombi.
alasun: alasun be oci, oyonggo ningge aššasun i
šošoro durun jai arbusun i iletulembi. tonosun, emu ubu orolosun,
gisutun i baksan inu alasun be iletuleci ombi.
bakcilasun: bakcilasun be oci, oyonggo ningge bakcilangga icihin
durun i gebsun, orolosun i iletulembi. aššangge gebsun, arbusun,
tonosun jai gisutun i baksan inu bakcilasun be iletuleci ombi.
manju gisun i jergi ilhi: manju gisun i jergi ilhi nikan
gisun de adališarakū. terei jergi ilhi oci dalasun - bakcilasun -
alasun.
bakcilasun urunakū bakcilangga icihin i aisilasun dahalabumbi.
ememu erinde, bakcilasun be dalasun i juleri sindaci inu ombi.
例 (1) tere bithe be hūlambi. 也可作 bithe be tere hūlambi.
例 (2) usung tasha be tuwaci, ergen sukdun akū ohobi.
四、emteli gisutun i cike jai dalasun akū cike
emteli gisutun i cike: cohotoshūngge gisun torhomilasu【環境】 de
emu gisutun i emu gulhun gūnin be iletulere cike be emteli gisutun
i cike sembi.
dalasun akū cike: dalasun akū cike de damu alasun i ubu bi, dalasun i ubu akū.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: "alin i singgeri baili de karulahangge" (fejergi)
amala buthai niyalma【++漁戶獵戶】 arsalan be jafame bahafi, muwa【粗】 futa i hūwaitaha【拴、結、繫】. arsalan balama【狂妄】 muraha【吼叫】 de, singgeri terei jilgan be dubihe【習慣相熟】 ofi, nenehe i arsalan seme safi, futa be kajame【咬斷】 lashalaha. arsalan ukaka.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 武松打虎。
2. 我讀過這本書。
3. 姐姐洗衣服了。
4. 農民種地。
5. 春天來了，鮮花開了。
6. 我種了一棵樹。
7. 張明去學校了。
8. 他看報。
9. 下雪了。
10. 他們不畏艱難。
11. 每年防旱，每天防火。
12. 紅日東昇。
13. 自己的事情自己辦。
14. 把書放在桌上。
15. 他用臉盆洗臉。
16. 種瓜得瓜，種豆得豆。
urebusu i jabun
一、已而獵者得獅，繫以巨緪，獅狂吼。鼠習其聲，知為前獅也，齧緪斷之，獅逸。
二、
1. usung tasha be tantambi.
2. bi ere bithe be hūlaha.
3. eyun etuku be obohabi.
4. usisi usin be tarimbi.
5. niyengniyeri dosifi, niyarhūn ilha fithehe.
6. bi emu moo be tebuhe.
7. jang ming tacikū de genehe.
8. i serkin be tuwambi.
9. nimanggiraha.（按：似應作 nimaraha）
10. tese sui mangga【++冤枉】 ci gelerakū.
11. aniyadari hiya【旱】 be seremše【防護提防】, inenggidari tuwa be seremše.
12. fulgiyan šun dergi ergi ci mukdeke.
13. beyei baita be beye icihiyambi.
14. bithe be dere de sindaki.
15. tere obokū i dere be obombi.
16. hengke be tarici hengke be bargiyambi, turi be tarici, turi be bargiyambi.
沒有留言:
張貼留言