tofohoci kicen
kicen i šu, dobi niman be holtorongge
abka hiya【旱】, birgan【小河小溪】 i muke faha【乾涸】. dobi ambula kangkafi, emu
juce【潭】 de ucarafi【遇】, omiki sere de muke micihiyan, bahaci ojorakū.
hūsun be akūmbume【盡心盡力之盡】 monggon【脖】 sampi【伸】, bethe endebufi【差錯過失】 juce i dolo
tuhefi, tuciki seci ojorakū. cimari emu niman darire【經過順便】 de, dobi
de fonjime, juce i muke saiyūn. dobi jabume, yala saikan.
agu ainu ominjirakū. niman fekume【跳】 dosika manggi, dobi niman i
fisa be fehume【踏踩】 tucifi, niman i baru hendume, sini ishunde aitubuha【拯救】
de baniha, bi genembi kai. niman teni ambula korsoho【怨恨悔】 bime beye
gūnime hendume, dobi i koimali【奸詐狡詐】 de bi kemuni terei gisun be akdafi,
holtoho【欺騙撒謊】 be alime gaihangge giyan kai sehebi.
gargata gisutun i iletun
（p123 略）
gisun i kooli
manju gisun i gisumjan be yargiyashūngge gisumjan jai untuhungge
gisumjan seme juwe amba meyen dendembi. yargiyashūngge gisumjan de gebsun,
aššasun, arbusun, orolosun【代詞】, tonosun, miyalisun【量詞】 jergi kamcibumbi.
untuhungge gisumjan de ilhisun【副詞】, holbosun, amalasun, aisilasun, alhūdasun【摹擬詞】
jai cibsisun【感嘆詞】 jergi kamcibumbi.
一、gebsun i hacin duwali jai ton
1. gebsun i hacin duwali
manju gisun i gebsun biretengge gebsun, cohotonggo gebsun jai
gūnijangga gebsun seme ilan amba duwali dendebumbi.
(1) biretengge gebsun: yaka emu hacin niyalma, baita hacin embici
jakasu【物質】 i gebu be iletulembi.
(2) cohotonggo gebsun: cohotoi yaka emu niyalma, emu ba i
gebu be iletulembi.
(3) gūnijangga gebsun: gūnijangga takasu【概念？】 i gebu be iletulembi.
2. gebsun i ton
manju gisun i emu ubu gebsun de "ton" i gisun kooli i
kūwaragan【範圍範疇】 bi. ton de emtelingge ton jai labdungge ton bi, labdungge
ton be iletulere gebsun urunakū niyalma be jorihangge, tebici: ahūn,
non, jui, omolo, amban jergi. labdungge ton be iletulere de
urunakū labdungge ton i adasun nonggimbi. tebici: deo - deote,
niyalma - niyalmasa. ere jergi yargiyan ton be iletulerakū labdungge ton
i durun, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, gisutun fulehe
de "se, si, so, ta, te" jergi adasun nonggimbi.
damu komso ton i gisutun kooli ci encu.
二、aššasun i da durun jai erin
1. aššasun i da durun: aššasun i da durun oci gisutun
i fulehe de "-mbi" sere adasun nonggifi šanggambi.
2. aššasun i erin: manju gisun i aššasun de "erin" i gisun
kooli i kūwaragan bi. duleke erin, ne i erin, sirame i erin jai
ne - sirame i erin seme dendebumbi. terei dorgide duleke erin jai ne i erin i iletulere arga umesi bayan.
duleke erin: manju gisun i duleke erin be fejergi ilan hacin
obume dendeci ombi.
ujui duleke erin: adasun oci -ha, -he, -ho, -ka, -ke
jergi, -ka jergi duleke be iletulembi.
jai duleke erin: adasun oci -habi, -hebi, -hobi, kabi,
-kebi jergi, emgeri duleke be iletulembi.
ilaci duleke erin: ujui duleke erin i amala "bihe" embici
"bihebi" nonggifi, geneme duleke bihe sere be iletulembi.
aššasun i duleke erin i adasun -ha, -he, -ho, -habi, -hebi,
-hobi jergi i adabure kooli, an de gemu datengge mudan i hūwaliyacara
kooli be dahambi.
ne i erin: ne i erin be fejergi ilan hacin arga i iletulembi.
(1) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "ilihabi" i
acalaha durun ci šanggambi. ere durun be geli aššasun i fulehe de
"-mahabi" be nonggire ikūbume arara durun i iletuleci ombi.
(2) "-me" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi.
(3) "-hai, -hei, -hoi" i uncehen hetehe ilhisungge aššasun jai "bi" i acalaha durun ci šanggambi, damu iletulehe erin heni golmin.
siramei erin: manju gisun de siramei erin be aššasun i
da durun i iletulembi.
ne - siramei erin: aššan jing banjiname iliha embici
uthai banjinara be jorime gisurehengge, tuttu ofi, ere erinde aššan
i erin ne jai sirame juwe erin i banin feten【++性質】 bi. iletulere arga
oci, datengge mudan i hūwaliyacara kooli be dahame, aššasun i fulehe
de meimeni -ra, -re, -ro jergi adasun nonggimbi.
urebusu
一、manju gisun be nikarame ubaliyambu: alin i singgeri baili de karulahangge (dergi)
arsalan fik【（草木）稠密】 suiha【艾草】 i dolo dedufi bi. alin i singgeri
feksime dulere de terei šenggin【額】 be cunggūšaha【觸、撞頭】. arsalan jili banjifi,
singgeri be sebkeme【縱跳、撲】 waki serede, singgeri hendume, unenggi mimbe guwebuci【寬宥饒恕】,
bi urunakū agu de karulara ba bi sehede, arsalan injefi sindaha.
二、nikan gisun be manjurame ubaliyambu
1. 我懂了。
2. 他睡了。
3. 我吃過飯了。
4. 弟弟們來了。
5. 明山回家了。
6. 我正在寫信。
7. 他正在作畫。
8. 你何時前往天津？
9. 王蘭一直在唱歌。
10. 我就去啊！
11. 我曾讀過這本書。
12. 妹妹們到景山遊玩去了。
urebusu i jabun
一、有獅臥於叢莽，山鼠逸過，觸其額，獅怒，將撲殺鼠。鼠曰：苟舍我，吾必有以報公。獅笑釋之。
二、
1. bi ulhihe.
2. tere amgaha.
3. bi buda jeke.
4. deote jihe.
5. mingšan boo de marihabi.
6. bi jasigan be arame ilihabi (aramahabi).
7. tere nirugan be nirume bi.
8. si atanggi tiyan jin de genembi.
9. wang lan ucun uculehei bi.
10. bi uthai genere.
11. bi ere bithe be hūlambihe.
12. nonte ambalinggū alin de sarašame genehe.
沒有留言:
張貼留言