搜尋

滿文近義詞對照雜記

按:滿文釋義採自《清文鑑》。

hoton/hecen
ne/te
yooni/gubci/yaya
學者
sirdan/niru
ala/tala/bigan
wajimbi/wacihiyambi
ubaliyambi/kūbulimbi/halambi/gūwaliyambi



【hoton】wehe feise磚 i kūwarame圍 sahafi砌 dolo niyalma irgen tehengge be, hoton sembi. boihon i hoton, moo i hoton inu bi. 以石磚圍砌,內住有人民者,稱作 hoton。亦有土城、木城。
【hecen】hoton be, hecen seme inu gisurembi. hoton 亦稱作 hecen。

京城多作 gemun hecen。
按《長白山誌》(golmin šanyan alin i ejetun),某某城俱用 hoton。惟「東京」作 dergi hecen,但「盛京」作 mukden hoton,「興京」作 yenden hoton。



【ne】yasai juleri be ne sembi. 眼下稱為 ne。
【te】ne jalan be, te sembi. 今世稱為 te。



【yooni】gemu sere gisun de adali. geli gulhun囫圇 muyahūn完全 obuha be, yooni obuha sembi. 同於 gemu。又使完全稱 yooni obuha。
【gubci】uheri geren be, gubci sembi. 所有人稱作 gubci。
【yaya】eiten niyalma be, yaya niyalma sembi. geli eiten jaka be, yaya jaka sembi. 所有人稱作 yaya niyalma。又所有物稱作 yaya jaka。

按滿漢譯文,yaya 多與「凡」對譯。
booi gubci 全家 beyei gubci 全身渾身 gubci gurun 全國


不知「學者」該用何字,找到的結果有 saisa、baksi、tacire urse。

【saisa】tacin yabun sain niyalma be, saisa sembi. 學問、德行好的人稱為 saisa。《清文鑑》譯作「賢者」。
【baksi】bithe bahanara niyalma be, baksi sembi. 會書懂書的人稱為 baksi。《清文鑑》譯作「儒」。
【bithei niyalma】bithe taciha niyalma be, bithei niyalma sembi. 學書的人稱為 bithei niyalma。《清文鑑》譯作「文人」。他譯另有「書生」。



【sirdan】afara de gabtara juwe jeyen bisire dacun agūra be, sirdan sembi. 攻戰時射出的雙刃快兵器。《清文鑑》稱作「梅針箭」。
【niru】kacilan ci amba ningge be, niru sembi. gurgu gabtara de baitalambi. 比射把箭要大的箭,用於射獸。《清文鑑》稱作「披箭」。



【ala】fangkala necin alin be, ala sembi. 矮平之山。《清文鑑》稱作「平矮山」。
【tala】bigan de jugūn bisirengge be, tala sembi. 有路之野。《清文鑑》稱作「曠野」。
【bigan】onco šehun ba be, bigan sembi. 寬敞之地。《清文鑑》稱作「野」。



【wajimbi】yaya weilere arara jaka šanggara jai ekiyeme genere be, gemu wajimbi sembi. 《清文鑑》對應漢語詞為「完畢」。
【wacihiyambi】yaya jaka be šanggabure yaya baita be geterembume icihiyara be, gemu wacihiyambi sembi. 《清文鑑》對應漢語詞為「完結」。



滿語詞、漢語借詞之同義詞
滿
jahūdaicuwan
gindanaloo牢獄



【ubaliyambi】
  • 《清文鑑・卷十六・人部七・叛逆類》「更變」:gūnin mujilen halara gūwaliyara be, ubaliyambi sembi, geli yaya jaka forgošome kūbulire be, inu ubaliyambi sembi.
  • 《新滿漢大辭典》:翻(故使動形 ubaliyambumbi 意為「翻譯」)、翻個兒、傾覆;翻轉。如:cuwan ubaliyaka 船翻了。
  • 《新滿漢大辭典》:叛變
  • 《新滿漢大辭典》:變、變化、改變、變為(ome ubaliyambi)
【kūbulimbi】
  • 《清文鑑・卷八・武功部一・征伐類第三》「變動」:arbun be tuwame forgošome gamara, be kūbulimbi sembi.
  • 《清文鑑・卷十六・人部七・叛逆類》「變」:gūnin mujilen gūwaliyara be, kūbulimbi sembi.
  • 《清文鑑・卷十六・人部七・叛逆類》kūbulika「變了」:yaya jaka halafi da banin ci encu oho be, kūbulika sembi.
  • 《新滿漢大辭典》:變、變化、轉變、轉化、變卦
【halambi】
  • 《清文鑑・卷五・政部・輪班行走類》「更換」:idu hokoho niyalma i sirame idu gaire be, halambi sembi.
  • 《新滿漢大辭典》:換、更換。如:etuku halambi 換衣服。
  • 《新滿漢大辭典》:改正、改變、糾正
  • 《新滿漢大辭典》:輪流。如:halame afambi 輪流作戰。
【gūwaliyambi】
  • 《清文鑑・卷十六・人部七・叛逆類》「改變」:an ci aljara be, gūwaliyambi sembi.
  • 《清文鑑・卷十六・人部七・疼痛類第三》「發迷」:dolo waka ofi sarkū ojoro be, gūwaliyambi sembi.
  • 《新滿漢大辭典》:(不及物)變、改變。如:fiyan gūwaliyaka 臉色變了、變臉了。
  • 《新滿漢大辭典》:(食物)變壞、變味
  • 《新滿漢大辭典》:發昏、昏迷

《合璧教科書》中部分用例:
sahaliyan etuku be halame etume bederehe 易黑衣而歸
uthai etuku be gaifi halabufi 即取衣使易
urunakū halame tebumbi 家桑短小,經十餘年,「必更植之」
biyoo umiyaha heni majige mutume gūn halafi 蠶梢長而蛻(注:gūn halambi 換毛)
si terei jilgan be halame muteci 「汝能改其聲」,西方仍可居也
fe an kooli be ulhiyen ulhiyen i halafi 舊俗漸改
sy ma guwang tereci endebuku be halaha (司馬)光自是改過
mudan jun be halame obume 更為曲突
te udu halafi yabure golo ilibucibe 近雖改設行省
udu endebuku be halame beye icemleki sehe seme 雖欲改過自新
ainu inu halame ilhai yafan oburakū ni 盍亦改為花園乎
julgei doro be halaci 「易古之道」,不可
lu de fe tacihiyan be halame meitefi 路德改革舊教

duin forgon kūbulirakū 蒼翠之色,「四時不變」
emu jaka bime ilan kūbuliburengge inu kai 是一物而三變也
šahūrun be ucaraci sukdun be kūbulibume eyen obume 遇冷則氣變為流
julgei tacihiyan be kūbulime, 「變古之教」,易古之道,不可
kūbuliburakū oci ojorakūngge kai. 不可以不變者也

biyoo umiyaha i cerguwe teni ubaliyafi 蠶子始孵化
ubaliyafi biyoo yong ome 化為蛹
ubaliyaha sukdun wesihun mukdefi 地上之水,為日汽所薰蒸,「化汽上升」
ere muke halhūn bime ubaliyaha sukdun inu sefi 此水熱而化汽也
muke fuyefi sukdun ubaliyaci 水沸化汽
muke be ubaliyame obufi 有冰一塊,以火煮之,「化為水」

沒有留言:

張貼留言